زنان افغانستانی سعی دارند از حقوق خود که در ۲۰ سال اخیر بدست آورده اند، دفاع کنند. برای بررسی وضعیت زنان افغانستان و خواسته‌های آن‌ها دیدار با فاضله غفوری، فعال حقوق زنان افغانستان گفتگو کرده است.
دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: طالبان ادعا می‌کند در حوزه زنان تغییر رویه داده است و دست از تندروی‌های قبلی اش برداشته است. با این حال این روز‌ها شاهد تظاهرات زنان افغانستان در هرات و کابل هستیم که خواهان حقوق خود هستند.
از سوی دیگر روز گذشته بر مبنای خبری که به دست دیدارنیوز رسیده به منزل یک پلیس زن افغانستانی که در زندان غور خدمت می‌کرده است، حمله و او را به طرز فجیعی به قتل رسانده است. از این دست اخبار در ولایت‌های مختلف افغانستان مخابره می‌شود. برای بررسی وضعیت زنان افغانستان و شرایط پیش روی آن‌ها دیدار با فاضله غفوری، فعال حقوق زنان افغانستان گفتگو کرده است. این گفتگو در استودیو دیدار به صورت ویدئو کنفرانس انجام شده است.
وضعیت این روز‌های زنان افغانستان در حالی که طالبان قدرت گرفته در شهر‌ها و مناطق مختلف به چه صورت است؟ در هفته‌های اخیر و اتفاقاتی که رخ داده طالبان تا به امروز درباره مسائل زنان چگونه رفتار کرده است؟
شرایط افغانستان برای بانوان به سمتی رفته که دست به راهپیمایی بزنند. چون زمانی که کابینه تشکیل می‌شد و می‌خواستند کابینه افغانستان را اعلام کنند زنان را از کابینه حذف کرده بودند و حتی به آن‌ها در کابینه سهیمه داده نشده بود. خواست حکومت امارات اسلامی در افغانستان این است که زنان در نقش‌های مختلف حضور پیدا نکنند. فعلاً حالت نرمال ایجاد می‌کنند که همه حضور پیدا کنند و تقریباً نسبت به هفته گذشته شرایط نرمال شده است، اما در قسمتی که خانم‌ها می‌توانند مثل سابق فعالیت‌های خود را انجام دهند، هنوز برای هیچ کس روشن نیست.
تظاهرات هرات و کابل به چه علت است و زنان افغانستانی چه درخواست‌هایی از طالبان دارند؟ آیا این تظاهرات به جایی می‌رسد؟
حقوقی وجود ندارد که خانم‌ها بخواهند از طالبان بگیرند، ما حق و حقوقمان را در این ۲۰ سال گرفته ایم و طالبان نمی‌توانند این حق را از ما بگیرند. آنچه خانم‌ها را در افغانستان نگران کرده، این است که طالبان به تعهدات خود پایبند نیستند. تاکنون هر چه گفته اند در عمل کار دیگری کرده اند. این‌ها نتوانسته اند در عمل ثابت کنند آن وحشتی که بیست سال قبل در ذهن خانم‌ها بود و خانم‌ها خانه نشین شده بودند و به ازدواج اجباری درآمده بودند، تغییری ایجاد شده باشد. آن زمان با الان فرق می‌کند، اما همان ترس و وحشتی که بیست سال پیش در وجود خانم‌ها بود هنوز هم وجود دارد. هیچ حکومت بدون حضور زنان موفق نمی‌شود. این موضوعات برای خانم‌ها جای نگرانی است. امروز بیرون از مرز‌های افغانستان باید صدای خانم‌های افغانستان انعکاس داده شود و جهانیان قبول کنند که در افغانستان، زنان افغانستانی وجود دارد. زن افغانستانی نباید مثل سالهای قبل قربانی شود.
فیلم‌هایی از تظاهرات‌های زنان منتشر شده که نشان از به خشونت کشیده شدن و آسیب دیدن زنان دارد. آیا این روند واقعیت دارد؟
بله، روز جمعه تظاهراتی بود که شخصاً در آن حضور داشتم که یک تعداد از طالبان احساساتی شدند و شعار‌های دست ما را گرفتند و پاره کردند. یکی از برادرانی که با ما بودند و فیلم برداری می‌کرد، مورد ضرب و شتم قرار دادند، ولی به خانم‌ها حمله نکردند. اما جریانات شنبه خیلی پیچیده بود و خشونت زیادی علیه خانم‌ها صورت گرفته بود. زنان را مورد ضرب و شتم قرار دادند و از گاز اشک آور استفاده کردند و آن‌ها را پراکنده کردند. از دیروز خانم‌ها در افغانستان دچار یک حالت روحی سختی قرار گرفتند که ما وقتی نتوانیم به خاطر حق و حقوق مان تضاهرات کنیم و وقتی کابینه تشکیل شود و هر برنامه‌ای در افغانستان زنان را نادیده بگیرند، پس خانم‌ها قطعاً حق بیرون آمدن هم ندارند و نمی‌توانند بر سر کار خود حاضر شوند.
تا کنون برای شما به عنوان یک فعال حقوق زنان از جانب طالبان مشکلی پیش آمده است؟
متأسفانه گشت و گذار من نسبت به سابق خیلی کم است. در برخی مکان‌ها خیلی کم حضور پیدا می‌کنم. تا به امروز برای من مشکل مشخصی پیش نیامده است، اما تمام فعالین حقوق زن در معرض خطر قرار دارند. شاید امروز مسائل پیچیده دیگری وجود دارد، جبهه مقاومت با جبهه امارات اسلامی درگیری دارند؛ لذا موضوعاتی مثل فعالین حقوق زن مورد توجه نیست. اگر تفاهماتی پشت پرده رخ دهد احتمال دارد هیچ مدافع حقوق زنی دیگر نتواند در افغانستان فعالیت کند. حتی شاید مجازات خیلی سنگینی هم در انتظارشان باشد.
طالبان به صورت مداوم در رسانه هایشان اعلام می‌کنند که حقوق زنان افغانستان را تضمین می‌کنند. علت این تاکید طالبان چیست؟ به نظر شما اگر طالبان به قدرت برسد حقوق زنان را رعایت می‌کند؟
طالبان می‌داند که زنان افغانستان، همان زنان بیست سال قبل نیستند. زنان بیست سال قبل از لحاظ تحصیلات نسبتاً عقب بودند. در این مدت بیست سال زنان تحصیل کرده اند و در بخش‌های مختلف رشد کرده اند. زمانی که در گزارشات و برنامه‌های خود می‌گویند که ما حقوق زنان را مد نظر می‌گیریم، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که آیا به صحبت‌های خود پایبند هستند یا خیر. همیشه حرف‌هایی زده اند، اما در عمل کار دیگری انجام داده اند.
برای اینکه زنان بتوانند در مراکز دولتی، مدارس و دانشگاه‌ها شرکت کنند طالبان به حجاب تاکید دارند. همانطور که ما در تظاهرات‌ها می‌بینیم زنان افغانستانی حجاب دارند. تاکید طالبان از حجاب چیست؟ یا منظورشان برقع است یا می‌خواهند رعب و وحشت را به زنان افغانستانی نشان دهد؟
شما می‌دانید که افغانستان یک کشور اسلامی است و همه زنان افغانستان با حجاب هستند. ما در دوایر دولتی یا بخش‌های فرهنگی زن بی حجاب نداریم. اما مسئله این است که می‌خواهند به نحو دیگری به زنان ضربه بزنند. از نظر آن‌ها حجاب به معنایی است که مثلاً زنان نقاب بزنند یا چادر‌های برقع استفاده کنند که دیگر زنان این سبک حجاب تن نمی‌دهند. ما در حجاب اسلامی هستیم و افتخار می‌کنیم که با حجاب اسلامی می‌گردیم، اما دلیل نمی‌شود که زنان را به یک سبک پوشش اجبار کرد. حجاب هست و شاهد هستید که در تمام برنامه‌هایی که از افغانستان منتشر شد زنان با حجاب بودند. شما خانمی بی حجابی را ندیدید که حجاب نداشته باشند که به بازار‌ها رفته باشند یا شعار داده باشند. هر کسی دوست دارد آزاد باشد و در چارچوب اسلام از آن استفاده کند. ما مشکلی با این قضیه نداریم، اما برای ما تضمینی وجود ندارد که حتی با سبک حجابی که مطرح می‌کنند آیا زنان باز هم می‌توانند در بخش‌های مختلف حضور پیدا کنند یا خیر. چون به زنان اجازه داده نمی‌شود به بخش‌های تصمیم گیری حوزه سیاست حضور یابند. افغانستان وزارت امور زنان دارد، اما اگر در رأس این وزارتخانه یک آقا قرار گیرد، نمی‌تواند مشکلات زنان را حل کند؛ لذا از این منظر زنان وحشت زده شده اند. زنان می‌خواهند در کابینه افغانستان جایگاه آنان مشخص شود. مثلاً در مذاکرات دوحه خانم‌ها حضور نداشتند. در صورتی که ما در افغانستان زنان تحصیل کرده و فعال داریم و دستاورد‌های خیلی خوبی داشتند. آیا هیچ کدام از آن‌ها این پشتکار را نداشتند که در مذاکرات دوحه مشارکت کنند و به نمایندگی از زنان افغانستان در آن تصمیم گیری‌ها سهیم شوند.
الان در افغاستان هیچ سازمان یا نهادی از تظاهرات یا اعتراضات زنان حمایت می‌کند؟ چون در بخش سیاسی پنجشیر به محور مقاومت تبدیل شده است. اما در بخش حقوق زنان در افغانستان که همه نگران آن هستند سازمان و نهادی وجود دارد که حمایت کند؟
در افغانستان فعلاً نهادی وجود ندارد که بخواهند از زنان پشتیبانی کنند و به خانم‌ها بگویند که می‌توانند به دادخواهی خود ادامه دهند. هیچ کسی از زنان افغانستان حمایت نمی‌کند. حتی هنوز نتوانسته ایم با جبهه مقاومت ارتباط برقرار کنیم و نظریات آن‌ها را در مورد تظاهرات خانم‌ها که از ولایت هرات شروع شد و در کابل، نیمروز و مزار شریف و چندین ولایت دیگر ادامه داشته است و احتمال دارد در سر تا سر ولایات افغانستان هم گسترش پیدا کند، بدانیم. اما نهاد مشخصی وجود ندارد که از زنان حمایت کند.
خیلی‌ها مطرح می‌کنند که طالبان در بخشی از مردم افغانستان نفوذ کرده است و بر اساس همین نفوذ هم توانسته است به سرعت افغانستان را تصرف کند. برخی فیلم‌ها منتشر شده از زنانی که تظاهرات کرده اند و از برقع حمایت می‌کنند. خیلی از مردم هم می‌گویند که با طالبان همراه هستند و در حوزه حقوق زنان موافق طالبان و نگاه آن‌ها هستند. آیا واقعا اینگونه است؟ اگر اینگونه است زنانی که می‌خواهند آزاد باشند در مقابل این موضوع چگونه ایستادگی می‌کنند؟
در افغانستان چنین چیزی وجود ندارد. فیلم‌هایی از طرف برخی دست به دست می‌شد که زنان از امارت اسلامی حمایت کرده بودند، اما چنین چیزی وجود ندارد. کسانی که چنین کاری می‌کنند می‌خواهند ذهن زنان افغانستان سم پاشی کنند تا زنان افغانستان را حاضر به پذیرش امارات اسلامی کنند. زنان افغانستان در صورتی امارات اسلامی را می‌پذیرند که به زنان افغانستان در حکومت امارات اسلامی هم جایگاهی داده شود و بتوانند جایگاه خود را به دست بیاورند. ما اصلاً از نزدیک ندیدیم که خانم‌ها در حمایت از طالبان به تظاهرات بپردازند. چون من خودم در کابل حضور دارم، اما چنین چیزی ندیدم. این موارد برنامه‌هایی است از برخی بخش‌های مختلف که سازمان دهی می‌شوند تا روحیه زنان را افغانستان ضعیف جلوه دهند.
فکر می‌کنید تکلیف دختران و زنان محصل در افغانستان چه می‌شود؟ آیا زنان می‌توانند به دانشگاه و مدرسه برگردند؟
بر اساس گزارشاتی که وجود دارد، ذبیح الله مجاهد گفته بود که ما با تحصیلات خانم‌ها کاری نداریم. خانم‌ها می‌توانند در هر بخشی که تحصیل می‌کردند ادامه تحصیل دهند. اما بعضی از مواردی که می‌بینیم و یا با ما هفته قبل تماس می‌گرفتند، بیان می‌کردند زمانی که به دانشگاه‌ها مراجعه می‌کنیم به ما اجازه حضور نمی‌دهند. حتی خانم‌هایی که در دانشگاه‌ها حضور دارند هنوز نتوانسته اند به شکل درستی در دانشگاه حضور پیدا کنند. آن حضوری که تقریباً یک ماه پیش خانم‌ها در دانشگاه یا حتی در بازار‌ها و جاده‌های افغانستان داشتند، فعلاً بسیار کم رنگ شده است.
برخورد غرب و مشخصاً آمریکا وقتی در افغانستان حضور داشت با دستاورد‌های زنان افغانستان چگونه بود. با خروج غرب و آمریکا از افغانستان چه اتفاقی برای دستاورد‌های زنان در افغانستان رخ می‌دهد؟
زمانی که آمریکا هم در افغانستان بود، دستاورد‌های زنان ناشی از توانا‌های خود زنان افغانستان بود. دستاورد‌های خیلی خوبی داشتند و به جهانیان نشان دادند که زنان افغانستان هم توانا هستند. تنها تفاوت امروز با آن زمان این است که زنان از حکومت قبلی طالبان وحشت دارند. از حکومتی که طالبان در آن اجازه تحصیل به زنان را نمی‌داد ما به امروز که زنان تحصیل کرده هستند و در تلویزیون ظاهر شده اند و در فضا‌های مجازی و سوشال مدیا فعالیت‌های گسترده‌ای داشتند، رسیده ایم. از زمانی که آمریکایی‌ها افغانستان را ترک کرده اند افغانستان نسبت به زمانی که آن‌ها حضور داشتند آرام است. انتحاری وجود ندارد و ترور‌های هدفمند نیست. شاید این موضوعی باشد که با خروج نیرو‌های آمریکایی رخ داده است. زمانی که نیرو‌های آمریکایی در افغانستان حضور داشتند همه روزه شاهد چندین انفجار و انتحار بودیم. شما شاهد بودید که در دانشگاه کابل حمله انتحاری رخ داد و ۴۰ نفر از محصلین ما به شهادت رسیدند. اما زمانی که امارات اسلامی به افغانستان آمده به جز یک انتحاری که در میدان هوایی کابل صورت گرفت و تعداد قربانیان و زخمی‌ها زیاد بود، ما دیگر شاهد ناامنی نیستیم. تنها نگرانی که فعلاً خانم‌ها و حتی آقایان در افغانستان دارند این است که بیکاری به اوج خود رسیده است. تمام بخش‌های افغانستان به حالت نیمه تعطیل درآمده است. بانک‌ها فعالیت ندارند و وضع اقتصاد به هم ریخته است و همه مردم از این موضوع وحشت زده هستند.
توقع شما و زنان افغانستان از کشور‌های همسایه و سازمان‌های جهانی و غرب و مخصوصا ایران و زنان ایرانی چیست؟
خواهش من ابتدا از زنان ایران این است که دست همت بلند کرده با ما هم صدا شوند و ما را باز هم در این شرایط بحرانی تنها نگذارید و صدای ما را به سازمان ملل، سازمان‌های دیگر و غرب برسانند. از بانوان عزیز ایرانی خواهش می‌کنیم که به زن افغان به عنوان هم جنس خود نگاه کنند و ما به حمایتشان نیاز داریم. گرچه تا به امروز ما را حمایت کرده اند و از آن‌ها سپاسگزارم. خواست ما از جامعه بین الملل این است که بدانند زن افغانستان هنوز در افغانستان وجود دارد. حذف زن افغان به معنای حذف انسانیت است. ما می‌خواهیم که ما را حمایت کنند از حقوق ما دفاع کنند. شاید برای ما زمان کم شود و حتی نتوانیم دیگر مصاحبه‌ای انجام دهیم، چون در حالت بحرانی قرار داریم. شاید صدای ما از افغانستان خاموش شود، اما آن‌ها باید از ما حمایت کنند و صدای ما را بلند کنند تا خانم‌های افغانستان بیشتر از این قربانی دسیسه‌های افرادی که می‌خواهند زنان افغانستان را نابود سازند نشوند.