پنجشیر کانون درگیری طالبان با نیروهای احمد مسعود است. دره تسخیرناپذیر به نظر مصمم است اما در غلغله منافع ابرقدرت‌ها و قدرت‌های منطقه‌ای تنهاست و فقط می‌تواند به خود تکیه کند. مانند همه مردم افغانستان!
دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: هشتگ Save Panjshir در افغانستان ترند شده است، زیرا دره پنجشیر آخرین قلعه مقاومت و تنها امید مردم افغانستان در برابر گروه طالبان است.
دره پنجشیر منطقه صعب العبوری است و هیچ وقت اشغال نشده است. این ولایت در فاصله کوتاهی با شمال کابل قرار دارد و به نماد مبارزه در افغانستان شده است. پنجشیر به پایگاه جبهه مقاومت ملی و گروه چند قومی است که از شبه نظامیان و اعضای سابق نیروهای امنیتی افغانستان هستند، تشکیل شده است.
احمد مسعود، فرزند احمد شاه مسعود، امرالله صالح، معاون رئیس جمهوری سابق افغانستان و شماری از فرماندهان پیشین محلی و ارتش افغانستان جبهه‌ای موسوم به جبهه مقاومت ملی در پنجشیر علیه طالبان را تشکیل داده اند. بعد از سقوط کابل توسط طالبان این جبهه قدرت بیشتری گرفته است و در حال حاضر تنها گروهی است که در مقابل طالبان ایستاده است.
در دو روز گذشته اخبار متعددی از درگیری‌های شدید میان نیروهای طالبان و نیروهای جبهه ملی مقاومت افغانستان به رهبری احمد مسعود مخابره شده است. هر دو طرف ادعا کرده اند که در درگیری‌ها دست بالا را داشته‌اند. نیروهای مقاومت مدعی شده‌اند که در جریان نبرد‌های اخیر دست کم ۵۰ عضو طالبان به اسارت گرفته شده و ۳۵۰ طالب کشته شده‌اند. همچنین طبق گزارش فرانس‌پرس نیروهای مقاومت در پنجشیر تاکنون دست کم ۳۱ عضو را خود در جریان درگیری‌های از دست داده‌اند. در حقیقت جنگ تمام عیاری در دره پنجشیر در حال وقوع است.
چندی قبل شایعاتی مبنی بر اینکه پنجشیر به تصرف طالبان در آمده است، پخش شده بود که هم‌زمان با آن، شماری دست به شلیک هوایی زده بودند. اما دقایقی پس از این رویداد، امرالله صالح، معاون رئیس جمهوری سابق افغانستان این خبر را تکذیب کرد. او در فیلم ویدئویی که از خود پخش کرده، گفته بود که جنگ در پنجشیر ادامه دارد و به دو طرف تلفات نیز وارد شده است.
بعد از امرالله صالح که خبر سقوط پنجشیر را تکذیب کرد، احمد مسعود فرمانده جبهه مقاومت در پیامی نوشته است: «اخبار فتح پنجشیر در رسانه‌های پاکستانی دست به دست می‌شود و دروغ است. سقوط پنجشیر آخرین روز زندگی‌ام خواهد بود.» به تازگی تصویری از عقب‌نشینی گروه طالبان پس از نبرد با جبهه مقاومت نیز در فضای مجازی افغانستان دست به دست می‌شود.
طالبان تغییر کرده است؟
طالبان از روز اول ادعا می‌کرد که نسبت به گذشته تغییر کرده است و تندروی‌های گذشته را در پی نمی‌گیرد. با این حال سوال اساسی امروز مردم افغانستان و حتی دیگر کشور‌ها این است که طالبان تغییر کرده است؟
امرالله صالح در توئیتی نوشته است که افراد طالبان دسترسی بشردوستانه به پنجشیر را مسدود کرده اند. طالبان جنایت جنگی مرتکب می‌شوند و برای حقوق بین الملی بشردوستانه هیچ احترامی قائل نیستند. ما از رهبران سازمان ملل و جهان می‌خواهیم به این رفتار جنایتکارانه و تروریستی طالبان توجه کنند.
از سوی دیگر تا به امروز طالبان مدارس را تعطیل کرده است و به زنان و دختران اعلام کرده که باید با حجاب در دانشگاه‌ها و مراکز دولتی برگردند. در چند روز اخیر نیز ده‌ها زن در یک تجمع اعتراضی در مقابل وزارت مالیه در کابل، از سیاست طالبان انتقاد کرده و خواهان تامین حقوق‌شان شدند. همچنین یک روز قبل از آن، هرات شاهد تجمع زنان معترض بود.
با شرایطی که از افغانستان مخابره می‌شود به نظر نمی‌رسد طالبان از تندروی‌های خود مخصوصاً در حوزه زنان و حقوق بشر دست برداشته باشد.
با شرایطی که در پنجشیر رخ داده است به نظر نمی‌رسد مذاکرات میان جبهه مقاومت و طالبان به جایی رسیده باشد. امیرخان متقی، فرستاده طالبان برای مذاکره با جبهه مقاومت اعلام کرد که روند گفتگو‌ها با نمایندگاه پنجشیر نتیجه‌ای در بر نداشته است. از سوی دیگر فهیم دشتی، سخنگوی جبهه مقاومت پنجشیر گفت که پیشنهاد‌های طالبان بیشتر در قالب امتیاز بود نه راه حل. همچنین حامد کرزی از دو سوی نبرد خواست که به درگیری‌ها پایان داده و اختلافاتشان را از راه گفتگو حل و فصل کنند.
از سوی دیگر پس از چند هفته سقوط دولت محمداشرف غنی و تلاش طالبان برای اعلام دولت جدید این گروه تاکنون موفق به اعلام آن نشده اند. به نظر می‌رسد طالبان می‌داند اگر بخواهد دولتی فراگیر با شرکت تمام اقوام و گروه‌ها تشکیل ندهد، احتمال گسترش جنگ و مقاومت در این کشور وجود دارد و پنجشیر اولین گام را برداشته است.
هیئتی متشکل از بزرگان و صاحبان نفوذ از تمام قومیت‌ها در دوحه مشغول مذاکره هستند تا از دولت قطر بخواهند میانجی‌گری کنند تا طالبان مذاکره با نیروهای مقاومت پنجشیر را بپذیرند. احتمالاً طالبان به سمت مذاکره با تمام نیروها برود تا بتواند حکومتی تشکیل دهد.
بیشتر کشور‌ها از شرق تا غرب، همه طالبان را به رسمیت نمی‌شناسند، اما اعلام کرده اند که با طالبان تعامل می‌کنند. در واقع بازی با کلمات را شروع کرده اند. اتفاقات افغانستان بسیار پیچیده‌تر از آن چیزی که به نظر می‌رسید در حال پیش رفتن است.
افغانستان به دلیل شرایط جغرافیایی و منابع اش از اهمیت فراوانی برای غرب و شرق جهان دارد. کارشناسان از دو سمت وضعیت افغانستان را بررسی می‌کنند. عده‌ای خروج آمریکا از افغانستان و قدرت طالبان را نقشه آمریکایی‌ها برای اغتشاش و شروع جنگ نیابتی تفسیر می‌کنند و عده‌ای دیگر از افتادن طالبان در دامان رقیب سر سخت آمریکا یعنی چین سخن می‌گویند. حتی طبق گزارش Scroll.in شرایط افغانستان را در نوعِ خود، نقطه آغاز جنگ سردی جدید در جهان معرفی می‌کند. جنگ سردی که میان دو قدرت برتر جهان یعنی آمریکا و چین در جریان است.
علاوه بر این جنگ قدرت میان ابرقدرت‌ها، قدرت‌های منطقه‌ای هم منافع متعارضی در افغانستان دارند. ایران، هند، عربستان، پاکستان، قطر و ترکیه از جمله کشورهای اثرگذار بر تحولات افغانستان هستند.
در این میان پاکستان آشکارا از قدرت‌گیری طالبان خشنود است. عربستان موضع سکوت را اختیار کرده است. این کشور در گذشته با طالبان روابط خوبی داشته است اما به هر حال در حال حاضر مدعی است که با اسلام رادیکال مخالف است. البته که بعید است که عربستان از شکل‌گیری یک حکومت تندروی سنی مذهب در کنار مرزهای ایران ناخشنود باشد. قطر می‌کشد نقش میانجیگرانه خود را میان آمریکا و طالبان حفظ کند. این کشور نقش بارزی در تخلیه نیروها و اتباع غربی و پناهندگان افغانی از فرودگاه کابل داشت. ایران با احتیاط به صحنه می‌نگرد. از رفتن آمریکا خشنود است و به نظر چندان علاقه‌ای به حمایت آشکار از مقاومت پنجشیر ندارد. هندوستان به شدت از قدرت گرفتن طالبان نگران است. طالبان آشکارا در مورد مسئله کشمیر موضعی بر خلاف دولت هند و در جهت علایق مهم‌ترین متحدش یعنی پاکستان دارد. ترکیه اردوغان هم مثل همیشه به افغانستان به عنوان فرصتی برای سرک کشیدن در خارج از مرزها و قدرت نمایی منطقه‌ای می‌نگرد.
پنجشیر در این غلغله منافع متعارض بسیار تنهاست. دره‌ای که تسخیر ناپذیر است اما بعید است که فعلا هیچ متحد قوی‌ای در منطقه داشته باشد و تنها باید به جغرافیای رسوخ ناپذیر، مردمان جنگنده و البته جامعه مدنی افغانستان تکیه کند.