DNA دنیای بسیار پیچیده‌ای دارد که امروز قصد داریم به مرور برخی حقایق جذاب در مورد آن بپردازیم.
دیدارنیوز ـ DNA همان ساختار پیچیده و منحصر به‌فردی می‌باشد که ما را به شکل امروزی سوق داده است. در واقع این کلمه، اختصار یافته عبارت دئوکسی ریبونوکلئیک اسید است که به دلیل طولانی بودن امروزه آن را با عنوان DNA می‌شناسیم. این مولکول کمپلکس حاوی کد‌های ژنتیکی بوده و در بدن تمامی موجودات زنده از حیوانات و گیاهان گرفته تا باکتری‌ها قرار دارد. اما قضیه از جایی جالب می‌شود که می‌فهمیم زمانی‌که هر موجودی تولیدمثل می‌کند بخشی از DNA آن به فرزندانش انتقال پیدا می‌کند. اما با وجود این‌که مقدار چشمگیری از DNA شما از طریق والدین به ارث می‌رسد، بازهم شما DNA انحصاری و مختص به خود را دارید!
حقیقتاً DNA دنیای بسیار پیچیده‌ای دارد که امروز قصد داریم به مرور برخی حقایق جذاب در مورد آن بپردازیم. پس با ما در ادامه همراه شوید.
بله درست متوجه شده‌اید! اگر DNA پیج و خم‌های خود را نداشت می‌توانست طولی به اندازه فاصله زمین تا ماه را به تعداد ۱۵۰ هزار بار رفته و دوباره به زمین بازگردد! گفته می‌شود اگر پیچ و خم رشته‌های DNA را از همدیگر باز کرده و به همدیگر اتصال دهیم، طول هر خانه آن به ۶ فوت (۱.۸۲ متر) می‌رسد؛ این درحالی است که ده تریلیون از این خانه‌های DNA در داخل بدن انسان وجود دارد پس با یک حساب ساده می‌توان فهمید که طول DNA در نهایت برابر بیش از ۱۰۰ میلیارد کیلومتر می‌شود!
محققان و دانشمندان می‌گویند حدود ۵ تا ۸ درصد DNA آدم‌ها، ویروسی است! انسان‌ها به‌طور تقریبی دارای ۱۰۰ هزار رشته DNA ویروسی قدیمی هستند که در طول سیر تکاملی‌شان جمع‌آوری و ذخیره شده است.
شنیدن این حقیقت که تنها بخش بسیار کوچکی از کل DNA انسان‌ها منحصر به فرد است ممکن است شما را شگفت‌زده کند. اما همین اختلاف بسیار کوچک یک درصدی کافیست تا هریک از ما از نظر رنگ پوست، مو، چشم، حالت بدن، قد و سایر موارد دیگر با همدیگر تفاوت داشته باشیم. این اندک میزان تفاوت همچنین می‌تواند علت اصلی بسیاری از بیماری‌هایی باشد که به سبک زندگی شخص ارتباطی نداشته و در حقیقت موروثی هستند.
امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی، پزشکان حاذق و متخصص می‌توانند از نتیجه تست DNA میزان خطر ابتلای فرد را به بیماری‌های خاص تشخیص داده و از آن به عنوان بخشی از روند تشخیصی و ایجاد برنامه‌های درمانی منحصر به فرد استفاده کنند.
تا به حال ممکن است بار‌ها شنیده باشید که می‌گویند انسان‌ها از نظر ساختار ژنتیکی بسیار شبیه به پستانداران نخستین نظیر اورانگوتان‌ها، شامپانزه‌ها و گوریل‌ها بوده و در طبقه‌بندی‌ها نسخه تکامل یافته این دسته از جانداران قرار می‌گیرند. در حقیقت باید بگوییم این تئوری درست بوده و از نظر علمی نیز DNA ما انسان‌ها ۹۶ درصد مشابه به این گروه از جانداران است؛ اما باید بدانید که علاوه‌براین DNA ما ۵۰ درصد با موز و ۷۰ درصد با حلزون نیز مطابقت دارد!
داشتن بافت ژنتیکی ترکیبی یا همان کایمرا (Chimera) یکی از پدید‌های بسیار نادر است که طی آن یک فرد دارای دو پروفایل DNA کاملاً متفاوت می‌باشد. این وضعیت زمانی ایجاد می‌شود که در دوران بارداری، مادر بخشی از DNA کودک خود را نگه دارد. علاوه‌بر این زمانی‌که یکی از دوقلو‌ها در رحم مادر دیگری را جذب کند نیز شاهد رخ دادن این اتفاق کمیاب هستیم.
البته این احتمال هم مطرح شده که ترکیب ژنتیک یا همان کایمرا زمانی که پیوند مغز استخوان صورت می‌گیرد، از بدن فرد اهدا کننده به بدن فرد پذیرنده نیز انتقال پیدا کند.
متأسفانه انسان‌ها قادر به تغییرات ژنتیکی و اصلاح ساختار DNA خود نیستند، اما جالب است بدانید که اختاپوس‌ها می‌توانند به راحتی این‌کار را انجام دهند! با این‌حال طی یک اقدام بسیار جالب، دانشمندان توانسته‌اند با ساخت یک ابزار پیچیده مبتنی بر پروتئین کاری کنند که اصلاح ساختاری DNA جنین‌های معیوب انجام شود تا با ایجاد این تغییر از بروز بیماری‌های ارثی در دوران بزرگسالی کودک جلوگیری شود.
ژنوم انسانی از سه میلیارد جفت پایه DNA تشکیل شده است. برای این‌که بتوانید این مقدار را در ذهن‌تان مجسم کرده و معنای ملموس‌تری برایتان پیدا کند باید بگوییم این مقدار به اندازه این است که روزانه ۸ بار بخواهید در هر دقیقه ۶۰ کلمه تایپ کنید؛ با چنین سرعتی، برای تایپ کل ژنوم‌ها به ۵۰ سال زمان احتیاج خواهید داشت!
تمامی سلول‌های بدن انسان به جز گلبول‌های قرمز دارای DNA هستند. جالب اینجاست که گلبول‌های قرمز در ابتدا دارای DNA هستند، اما زمانی که دیگر به آن احتیاجی ندارند، هسته خود را از بین می‌برند و همین حرکت نیز باعث تخریب DNA در این گلبول‌ها می‌شود.
احتمالاً شنیده‌اید که DNA دارای ساختار مارپیچی دوتایی است، اما باید بگوییم این تنها شکلی نیست که برای DNA دیده شده! دانشمندان اخیراً به ساختار و شکل دیگری از DNA با عنوان “I-motif” دست پیدا کرده‌اند که ظاهرا در آن DNA به فرم گره‌های چهار رشته‌ای دیده می‌شود.
با وجود این‌که دوقلو‌های یکسان در ابتدا کد ژنتیکی یکسانی دارند، اما محیط و سبک زندگی آن‌ها می‌تواند تفاوت‌هایی را در ساختار DNA آن‌ها ایجاد کند؛ البته این نکته را هم باید اضافه کنیم که با تمام این تفاسیر همچنان DNA آن‌ها یکسان به‌نظر می‌رسد و تشخیص این تفاوت‌های ایجاد شده بعضاً به قدری دشوار است که باعث شده تا دانشمندان مجبور به طراحی آزمایش ویژه‌ای برای تشخیص آن‌ها شوند.
اشتباه نکنید، این پدیده قرار نیست از شما یک اسپایدرمن بسازد، اما جهش‌های ژنتیکی ممکن است اتفاق بیافتد. حالا ممکن است بپرسید که اصلاً جهش ژنتیکی یعنی چه؟ در پاسخ به این سئوال باید بگوییم زمانی‌که تغییرات دائمی در دنباله DNA رخ بدهد، در نتیجه شاهد تشکیل یک ژن خاص هستیم که این تغییرات می‌تواند در اثر قرار گرفتن فرد در معرض مواد شیمیایی، داروها، اشعه ماورا بنفش، عفونت‌های خاص و سایر موارد ایجاد شود.
در سال ۲۰۰۸، یک فضاپیمای سایوز (Soyuz) دنباله‌های DNA کاملاً دیجیتالی شده چند فرد سرشناس را به ایستگاه فضایی بین‌المللی برد تا اگر زمانی نسل بشر از بین رفت، با استفاده از آن‌ها بتوان دوباره نسل انسان‌ها را روی زمین برقرار کرد! از جمله این افراد مشهور می‌توان به استیون کولبرت (کمدین و مجری تاک شو)، ریچارد گاریوت (طراح بازی)، تریسی هیکمن و لورا هیکمن (نویسندگان فانتزی) و لنس آرمسترانگ (ورزشکار)، اشاره کرد.
به لطف پروژه ژنوم انسانی (Human Genome Project) حالا ما می‌دانیم که بیشتر ژن‌های ما در کروموزوم ۱ و کمترین آن‌ها در کروموزوم Y قرار گرفته است. همچنین با تکیه بر دستاورد‌های این پروژه امروزه می‌دانیم که ژنوم انسان حداقل شامل سه میلیارد پایه A, C, G و T است. این پایه‌های ذکر شده در واقع مولکول‌هایی هستند که کد DNA ما انسان‌ها را می‌سازند.
هر انسان ۲۰ تا ۲۵ هزار ژن دارد، اما با این حال ژن‌ها تنها سه درصد از ساختار DNA را شامل می‌شوند و دانشمندان از عملکرد مابقی این ساختار پیچیده اطلاع دقیقی ندارند! مشهورترین تئوری‌ای که تا به این لحظه مطرح شده این است که حتماً وظیفه‌ای در جهت تنظیم ژن‌ها انجام می‌دهند! بدیهی است که این تئوری هنوز به اثبات نرسیده و در مورد این بخش بزرگ از DNA هرکسی حدس و گمان مختص به خود را دارد. نظر شما در این مورد چیست؟ دیدگاه خود را در قسمت نظرات با ما به اشتراک بگذارید!
منبع:دیجی رو