از «سعدآباد تا توپکاپی» عنوان ستون رضا قنبری روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل ترکیه در دیدار است؛ که به سیاست و جامعه ترکیه، مشترکات فرهنگی ایران و ترکیه و روابط پر پیچ و خم آن‌ها می‌پردازد.
دیدارنیوز ـ رضا قنبری: این روز‌ها در ترکیه به هر طرف که نگاه کنی به نام و نشانی از فلسطین برخواهی خورد. از لباس فنرباغچه و سیوا اسپور در سوپر لیگ تا ماشین‌هایی که در خیابان‌ها با پرچم فلسطین راهپیمایی خودرویی راه می‌اندازند و فالور‌هایی که در پلتفرم‌های مجازی برای سیاستمداران کامنت اعتراضی می‌گذارند. شبکه‌های تلویزیونی، حملات اسراییل به غزه را جز به جز به تیتر اول برده و رجب طیب اردوغان در سخنرانی‌های رسمی شدیدترین انتقادات را به کشور اسراییل داشته است. در واقع این روز‌ها در ترکیه مسئله فلسطین مهمتر از هرکجای دیگر دنیا دنبال می‌شود.
برخلاف دولت‌های ائتلافی و ناهمگون دهه ۹۰ حزب عدالت و توسعه با دو شعار دندان‌گیر در سیاست خارجی به عرصه رقابت‌های انتخاباتی وارد شد؛ نزدیکی به خاورمیانه و پیوستن به اتحادیه اروپا.
شعار‌هایی که با نیم نگاهی به طبقه متوسط شهری و گروه‌های اسلامگرا به نقطه تمایزی از دیگر احزاب راست تبدیل شده و بخشی از هویت سیاسی عدالت و توسعه را به نمایش می‌گذاشت. البته گویا اردوغان هر چه از عمر «آک پارتی» گذشت با ناامیدی از هدف دوم به سمت هدف اول نزدیک و نزدیکتر شد. در واقع این فقط فلسطین نیست که در چتر حمایتی ترکیه قرار گرفته بلکه با نگاهی به واکنش‌های دولت به کشتار ایغور‌ها در چین، کوچ اجباری مسلمانان میانمار، نزاع چچن و روسیه و کودتا علیه اخوان‌المسلمین مصر در خواهیم یافت عدالت و توسعه با قدرت نرم رسانه‌ای و فشار دیپلماتیک دولتی به‌خوبی از هویت سیاسی خویش در سیاست خارجه دفاع کرده است. هویتی که اگر چه برای اردوغان و همکارانش مهم و حیاتی است، اما هیچگاه مانعی برای گسترش پیمان‌های بزرگ اقتصادی، نظامی و امنیتی با اسراییل نبوده است.
هرچند روابط ترکیه و اسراییل از دهه پنجاه با پیمان «پیرامون» بین ایران، اسراییل و ترکیه آغاز شده، اما توافقنامه تجارت آزاد در ۱۹۹۶ به همگرایی دو کشور شتابی چندبرابر داد. دوستی که در سال‌های آخر دهه نود با لابی اسراییل به نفع ترکیه در کنگره آمریکا و کمک موساد در دستگیری عبدالله اوجلان رهبر پ.ک.ک محکم‌تر هم شد. روندی که با سکان داری احمد داوود اغلو در وزارت امور خارجه و گره زدن پیمان‌های امنیتی با قرارداد‌های اقتصادی به حدود ۶ میلیارد دلار رسیده و حالا ترکیه سالانه از حدود ۱۶۰ هزار توریست اسراییلی میزبانی می‌کند. هرچند اردوغان و همکارانش در تمام این سال‌ها یکی از پرچم‌داران حمایت‌های اقتصادی ـ انسانی از مردم فلسطین و غزه در مجامع بین‌المللی نیز بوده‌اند و حتی در جریان محاصره دریایی غزه در سال ۲۰۱۰، نه نفر از شهروندان ترک در حمله نظامیان اسراییلی کشته شدند. در واقع سیاستمداران ترک در بازی ظریف از یک سو به‌عنوان عضوی از پیمان ناتو از روند صلح خاورمیانه به رهبری غرب حمایت می‌کنند و از سوی دیگر پشت برادارن دینی خود در نبرد نابرابر با اسراییل را خالی نکرده‌اند.
شاید برای تعریف روابط ترکیه ـ اسراییل در دوران عدالت و توسعه مثال بهتری از داووس ۲۰۰۹ پیدا نکنیم. نخست‌وزیر ترکیه و رئیس‌جمهور اسراییل در پنل مسئله فلسطین در کنار هم نشسته‌اند. در انتهای بحث اردوغان با چند بار اعتراض به مجری یک دقیقه وقت اضافه می‌گیرد و چشم در چشم شیمون پرس با جنایتکار خواندن دولت او، جلسه را بدون تشریفات مرسوم و به نشانه اعتراض ترک می‌کند. سخنان اردوغان در رسانه‌های خاورمیانه، چون توپ صدا می‌کند، در غزه پوسترهایش چاپ می‌شود، شهردار تهران به او نشان شهروندی افتخاری می‌دهد و هوادارانش با شعار «ترکیه به تو افتخار می‌کند» به خیابان‌ها می‌آیند. اما چند ساعت پس از آن مشاجره پر سروصدا، اردوغان و پرس در مکالمه تلفنی بر حفظ روابط اقتصادی ـ امنیتی تاکید می‌کنند و دو ماه بعد حزب عدالت و توسعه در انتخابات محلی ماه مارس به پیروزی قاطع دست می‌یابد.
فایل صوتی این مقاله را این جا بشنوید
