تا چند هفته قبل به نظر می‌رسید که نتیجه مذاکرات وین برای احیای برجام ظرف چند روز مشخص شود. اما حالا همه چیز بلاتکلیف است. بلاتکلیفی‌ای که حاصل حمله پوتین به اوکراین است.
دیدارنیوز: مذاکرات وین که چند هفته پیش اعلام می‌شد که تنها چند روز به تعیین تکلیف نهایی آن باقی مانده است؛ حالا بلاتکلیف است. حمله روسیه به اوکراین و تغییر ناگهانی و شدید معادلات سیاسی بین‌المللی مهم‌ترین دلیل این بلاتکلیفی است. بلومبرگ در مطلبی به تحلیل تاثیر جنگ اوکراین بر مذاکرات هسته‌ای وین پرداخته است. این مطلب را با ترجمه اختصاصی دیدار بخوانید با این توضیح که همه مطالب درج شده در این مقاله مورد تایید دیدار نیست و تنها جهت اطلاع خوانندگان منتشر شده است.
منبع: بلومبرگ
نویسندگان: جاناتان تیرون و دانیل فلتلی
مترجم: حمید رضا بابایی
جنگ روسیه در اوکراین، در حال تغییر دیپلماسی کشور‌ها در قبال خاورمیانه است و آمریکا را مجبور کرده تا در هزینه‌های سیاسی مربوط به احیاء توافق هسته‌ای با ایران تجدید نظر کند.
یک سال پس از مذاکرات وین، اکنون حصول توافق هسته ای، به موضوعی مهم منوط شده است که از نظر افراد آگاه به گفتگوهای وین، از نظر سیاسی دشوارترین مساله برای دولت بایدن است: حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا.
افزودن نام سپاه به این فهرست، مستقیما به توافق اولیه هسته‌ای ایران – برجام - ارتباطی ندارد، اما ایران از ابتدا اصرار داشت نام سپاه از این فهرست خارج شود. بر اساس توافق برجام، تهران به ازای کاهش تحریم ها، فعالیت‌های هسته‌ای خود را محدود کرده بود.
این مساله، قانون گذاران آمریکایی را در سالِ انتخابات شگفت زده کرده و دشمنان سابق در خاورمیانه را در مخالفت با توافقی متحد کرده است که نگرانند در صورت محقق شدن، درآمد‌های هنگفت نفتی نصیب ایران کند. این‌ها شامل کشور‌های عربی خلیج فارس هستند که دایما از جانب گروه‌های تحت حمایت ایران هدف حملات قرار می‌گیرند. با این وجود، این کشور‌ها از اجابت درخواست برای تزریق نفت به بازار‌های آشفته - تا زمان تامین نیاز‌های امنیتی شان- خودداری کرده اند.
از زمان حضور رئیس جمهور جو بایدن در کاخ سفید در ژانویه ۲۰۲۱، شدت خطرات مرتبط بیشتر شده است. اکنون ایران ذخایر فراوانی از اورانیوم با غنای بالا در اختیار دارد، تحریم‌ها مانع از پیشرفت آن نشده است و حاصل نشدن توافق، به این معنا است که ایران قادر است به صورت بالقوه سلاح‌های اتمی تولید کند و در منطقه رقابت‌های تسلیحاتی به راه اندازد.
اما حذف نام سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی، سبب دوری رهبران عرب خلیج فارس از آمریکا خواهد شد، آن هم در شرایطی که بایدن به دنبال جمع کردن متحدان بیشتر علیه روسیه و تلاش برای کاهش بهای انرژی است. چنین اقدامی همچنین این خطر را به همراه دارد که ائتلاف چندین دهه‌ای که نفوذ آمریکا را در منطقه گسترش داده است، روندی معکوس به خود بگیرد؛ به ویژه با توجه به موقعیت منطقه‌ای استراتژیک که بیش از هر نقطه دیگر در جهان نفت صادر می‌کند و سه گذرگاه کشتیرانی را در خود جای داده است.
دو هفته پس از تعلیق مذاکرات مربوط به احیاء توافق هسته ای، دیپلمات‌ها می‌گویند مشخص نیست مذاکراه کنندگان هسته ای، احتمالا چه زمانی به وین بازخواهند گشت. تصمیم روسیه برای چشم پوشی از شرایط خود در خصوص توافق هسته‌ای که در دقیقه ۹۰ اعلام شد، و همچنین آزادی دو شهروند ایرانی-بریتانیایی که سال‌ها در تهران زندانی بودند، هنوز به روند کار شتابی نداده است.
سناتور‌های آمریکایی روز سه شنبه در پایان جلسه توجیهی درباره مذاکرات هسته ای، از اوضاع موجود مایوس شدند و به نظر می‌رسد این وضعیت، بیانگر تاثیر ناامید کننده بحران اوکراین بر چشم انداز سیاسی اوضاع باشد.
بن کاردین، سناتور دمکرات آمریکایی که در این جلسه در واشنگتن حضور داشت، می‌گوید، "روسیه ابتدا به بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای علاقمند بود، اما اکنون تنها نگرانی آن‌ها اوکراین است. توجه آن‌ها دیگر به مساله هسته‌ای معطوف نیست. "
پنِد پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا که چندین هفته به نزدیک بودن حصول توافق هسته‌ای اشاره و تصریح می‌کرد موانع موجود چند روزه رفع خواهند شد، روز دوشنبه گفت، "رسیدن به توافق نه نزدیک است و نه قطعی. "
طرفداران توافق هسته‌ای می‌گویند، قرار گرفتن نام سپاه در فهرست سازمان‌های تروریستی، اقدامی نمادین بود که دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا پس از خروج از برجام در سال ۲۰۱۸ اتخاذ و پویش موسوم به "فشار حداکثری" را علیه ایران آغاز کرد. تهران از ابتدا گفته است که تمام تحریم‌های تنبیهی دوران ترامپ باید لغو شوند.
حتی اگر نام سپاه از این فهرست خارج شود، سازمان نظامی که گروه‌های نیابتی را در منطقه آموزش داده و مسلح کرده، و به آمریکا و متحدانش در عراق و همچنین نفت کش‌ها در خلیج فارس حمله کرده است، همچنان مشمول تحریم‌های فراوان دیگر خواهد بود.
البته احیاء توافق هسته ای، ایران را تشویق خواهد کرد تنش‌ها را کاهش دهد، و به صورت بالقوه، چرخه خشونت‌های تلافی جویانه که پس از خروج ترامپ از برجام، خلیج فارس را دربر گرفته است نیز قطع خواهد شد.
مخالفان توافق هسته‌ای و حتی اعضای دولت بایدن که طرفدار آن بودند، معتقدند کوتاه آمدن آمریکا به معنای بروز نقطه ضعف خواهد بود و در چند ماهِ باقی مانده تا انتخابات نوامبر، هزینه سیاسی درپی خواهد داشت به ویژه با توجه به آن که به نظر می‌رسد طرفداران بایدن در حزب دمکرات، کنترل کنگره را در انتخابات از دست خواهند داد.
آن‌ها همچنین نگران این هستند که عربستان و امارات عربی متحده – که هدف حملات دایم مبارزان تحت الحمایه ایران در یمن هستند – بیش از این به سمت روسیه و چین کشانده شوند، که در این صورت روند کاهش اقتدار آمریکا تشدید خواهد شد.
جلسه توجیهی سنای آمریکا، چند ساعت پس از نشست سران اسرائیل، امارات عربی متحده و مصر برگزار شد. این نشست کم نظیر که تا چند سال پیش کسی تصورش را هم نمی‌کرد، به دنبال تشکیل جبهه‌ای متحد علیه توافق هسته‌ای ایران و صف آرایی در مقابل آشفتگی‌های اقتصادی ناشی از جنگ کرملین (علیه اوکراین) شکل گرفت؛ و این مساله، مخالفت غیرطبیعی و علنی اسرائیل را درپی داشته است. نفتلی بنت نخست وزیر و یائیر لاپید وزیر خارجه اسرائیل در بیانه‌ای مشترک در روز جمعه از آمریکا خواستند "به ازای وعده‌های توخالیِ تروریست ها، نزدیک‌ترین متحدان خود را ترک نکند. "
چالش دیگر توافق هسته ای، از حزبِ خودِ بایدن و زمانی ناشی خواهد شد که وی متن توافق را بر اساس قانون مصوب سال ۲۰۱۵، برای بررسی در اختیار کنگره قرار می‌دهد. چنین توافقی علاوه بر مخالفت گسترده جمهوری خواهان، با مقاومت چهره‌های برجسته دمکرات نظیر رابرت منندز رئیس کمیته روابط خارجی سنا، مواجه خواهد شد. منندز به دولت بایدن هشدار داده است توافق بد و یا موقت را نپذیرد.
منندز گفته است، "من تردید ندارم که سپاه یک سازمان تروریستی است. ما پذیرفته ایم که اقدامات آن‌ها اینگونه است، لذا باید درباره اش توضیح داده شود. "
در نبودِ توافق هسته ای، ذخایر اورانیوم غنی شده ایران، ظاهرا بدون مشکل افزایش خواهد یافت و دولت تهران نیز روابط تجاری خود را با چین و روسیه گسترش خواهد داد. هفته گذشته، حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران پس از مذاکرات خود با سرگی لاوروف وزیر خارجه روسیه در مسکو، با همتای چینی خود نیز گفتگو کرد.
چین همین چند روز گذشته بود که فاش کرد در ماه ژانویه همچنان از ایران نفت وارد کرده است. تحلیلگران امور امنیتی ماه‌ها است که هشدارد داده اند اگر مذاکرات هسته‌ای شکست بخورد، چین می‌تواند گریزگاه اقتصادی برای ایران فراهم کند. چین همواره از تحریم‌های ثانویه آمریکا که شرکای تجاری پکن را هدف قرار می‌دهند، انتقاد کرده است. به دنبال جنگ روسیه در اوکراین، فهرست شرکت‌های تحریم شده افزایش یافته است.
بایدن تلاش کرده است چین را از کمک کردن به نهاد‌های تحریم شده منع کند؛ وی، اما در رفع نگرانی متحدان عرب آمریکا در خلیج فارس درباره توافق هسته‌ای با ایران عملکرد چندادن مناسبی نداشته و تلاش‌های مربوط به منزوی کردن مسکو را نیز تحت الشعاع قرار داده است.
هیچ دولتی در خاورمیانه از جمله اسرائیل، از تحریم‌های شکننده آمریکا علیه روسیه اعلام حمایت کامل نکرده است.
وزارت خارجه آمریکا می‌گوید با متحدان واشنگتن در خاورمیانه در تماس دایم است تا به آن‌ها اطمینان خاطر بدهد. مقامات آمریکایی، چندین سال است که حاکمِ واقعی عربستان (بن سلمان) را نادیده گرفته اند و از انتصاب سفیر برای امارات و عربستان خودداری می‌کنند؛ با این وجود می‌گویند تلاش می‌کنند در روز‌ها و هفته‌های آتی، نشست‌های دیپلماتیک با حضور مقامات ارشد در منطقه برگزار کنند.
افراد مطلع از مذاکرات هسته‌ای می‌گویند، اگر دو طرف به این نتیجه برسند که توافق هسته‌ای ارزش آن را دارد، اختلافات بر سر اقدامی نمادین (قرار دادن سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی) آنقدر زیاد نخواهد بود که حل و فصل نشود.
گروه اوراسیا هفته گذشته در تحلیلی نوشت، "هم ایران و هم آمریکا خواستار توافق هستند. شاید سیاه بازی‌هایی وجود داشته باشد، و ایران تلاش کند با استفاده از بهای بالای نفت، امتیازات فراوان دیگری به دست آورد. "
