دیدارنیوز ـ محمدعلی افشانی در نشست خبری خود درباره موضوع کاهش آسیب‌های اجتماعی که به تعبیر او دغدغه همه مسئولان کشور است، گفت: «تکدی‌گری در تهران باعث زشت‌شدن چهره شهر شده و این برازنده پایتخت نیست؛ بر همین اساس ساماندهی متکدیان در دستور کار قرار دارد و امیدواریم با اطلاع‌رسانی درست تا سال آینده در این موقع، گدا و متکدی نداشته باشیم که خوشبختانه همه از جمله استانداری و... پای کار هستند».
این وعده شهردار در روزهای گذشته واکنش‌هایی را هم در شورای شهر و هم در معاونت اجتماعی وزارت کشور که موضوع مسائل اجتماعی و شهری در حوزه وظایف و اختیارات آنهاست، به دنبال داشت. کمال اکبری، معاون مشارکت اجتماعی سازمان امور اجتماعی وزارت کشور، روز گذشته در همین رابطه و به‌صورت مشخص در واکنش به اين وعده شهردار تهران اعلام کرد: «واقعیت این است که این موضوع بسیار مورد تأکید همه دستگاه‌ها است و همه دستگاه‌ها در این زمینه پای کار آمده‌اند تا مشکلات و آسیب‌ها را کاهش دهیم. با این‌حال به دلیل زایشی که این قضیه دارد، نمی‌توانیم بگوییم تکدی‌گری و بحث کودکان کار یک روز به اتمام می‌رسد. برای چنین وعده‌ای نیاز است همه معضلات پایه‌ای مرتفع و زیرساخت‌های لازم ایجاد شود. با‌این‌حال اینکه اراده جدی برای تحقق این موضوع داشته باشیم، پسندیده و خوب است و باید همه دستگاه‌ها و به‌ویژه رسانه‌ها به‌صورت مصرانه پای کار بیایند».
در همین حال الهام فخاری، رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران نیز در گفت‌وگو با مهر دراینباره اعلام کرد: «حذف تکدی‌گری از پایتخت نیازمند توجه به لایه‌های پنهان این موضوع از‌جمله زوایای اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و... است. تکدی‌گری به موضوعات زیادی وابسته است و نمی‌توان موضوعات آسیب‌شناسی و رفتارهای غلط اجتماعی را با طرح‌های ضربتی حل کرد. در سایر مسائل اجتماعی دیده‌ایم که طرح‌های ضربتی جواب نداده و آن مشکل همچنان ادامه دارد. شاید شکل ظاهری این آسیب‌ها در ساعاتی خاص و در مکان‌هایی برطرف شده باشد اما اصل داستان سر جای خودش است».
فخاری با بیان اینکه یکی از وظایف شهرداری‌ها، جمع‌آوری متکدیان از سطح شهر است، تصریح کرد: «برای اجرای یک قانون باید به حواشی و لایه‌های متفاوت آن توجه کرد. درباره تکدی‌گری، حتما نیاز است به لایه‌های اقتصادی، پشت پرده متکدیان حرفه‌ای و از آن سمت افرادی که به دلیل تهی‌دستی و حاشیه‌نشینی دست به این کار می‌زنند، توجه کرد. به‌ویژه در وضعیت کنونی که برخی به دلیل نامساعد‌بودن شرایط آب‌و‌هوایی دست به مهاجرت زده و دچار استیصال شده‌اند و در ابرکلان‌شهرها نتوانسته‌اند کاری برای خود پیدا کنند و چون چاره‌ای برای گذران زندگی ندارند، دست به این کار می‌زنند. این افراد با متکدیان سازمان‌یافته متفاوت‌اند. بنابراین باید بدانیم اجرای این قانون، اجرای یک بند ساده قانونی نیست و باید به پس و پیش‌های آن نیز توجه کنیم. اینکه چگونه یک قانون را اجرا کرد که ضمانت اجرا داشته و پایدار باشد، به‌اندازه خود قانون مهم است».
رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران با بیان اینکه کسانی که شهرهای بزرگ دنیا را دیده‌اند، می‌گویند این شهرها کم‌و‌بیش، پدیده تکدی‌گری دارند، خاطرنشان کرد: پشت پرده موضوع تکدی‌گری، چرخه اقتصادی است. ما برای آنکه بتوانیم موضوع گدایی را ریشه‌ای حل کنیم، باید به جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... توجه کرده و حتی مداخله روان‌شناسی نیز داشته باشیم. درِ شهرهای بزرگ به روی همه باز است و قاعده‌ای برای این حضور وجود ندارد. ساکنان شهرها، شهروند تلقی می‌شوند و در چنین موقعیتی که نظام شهروندی وجود ندارد و مشخص نیست چه کسی به چه دلیل از کدام دروازه شهر به شهر وارد شده، نمی‌توان چنین موضوعی را مدیریت یا ساماندهی کرد. این موضوع در شهرهای کوچک به‌طور سنتی وجود دارد و مردم غریبه‌ها را می‌شناسند؛ بنابراین افراد نمی‌توانند به‌راحتی هر کاری که می‌خواهند، در این شهرهای کوچک بکنند. فخاری درباره وجود کلان‌شهرهای بدون گدا در ایران اظهارکرد: «اینها تکدی‌گری را حذف نکردند بلکه دیواری دور شهر کشیده‌اند که گدایان را پشت مرزهای شهر نگه داشته است. حاشیه‌نشینی و آسیب‌های حاصل از آن پشت دروازه‌های این شهر هستند؛ نه آنکه این مشکل در آن شهرها حل شده باشد».
مسئله حضور گدایان در شهر تهران و دیگر کلان‌شهرهای کشور مربوط به امروز و دیروز نیست. جست‌وجویی در خبرها با کلیدواژه‌هایی مثل متکدی، گدا، تهران، پایتخت و... ده‌ها خبر و گزارش را پیش‌روی شما می‌گذارد که یک در میان حکایت از تلاش یا وعده مسئولان برای جمع‌آوری آنها یا حل مسئله و همین‌طور ارائه آماری از جزئیات درآمدی آنها و همچنین اعلام ناتوانی از حل مشکل است.
آخرین‌بار در همین تیرماه گذشته ولی‌الله شجاع‌پوریان، معاون اجتماعی شهرداری تهران با اعلام اینکه بسیاری از متکدیان پایتخت شهرستانی هستند، از آغاز جمع‌آوری متکدیان در تهران خبر داد. او همچنین گفته بود: «این کار شروع شده و به‌دنبال این هستیم به‌گونه‌ای مدیریت کنیم که بتوانیم یک اقدام اساسی انجام دهیم؛ البته متکدیان در سال‌های گذشته نیز جمع‌آوری می‌شدند ولی ما به‌دنبال این هستیم که یک شورای راهبردی ایجاد کنیم». شجاع‌پوریان با بیان اینکه شهرداری وظیفه‌ای در ساماندهی متکدیان ندارد، گفت: «در توان شهرداری نیست تمام کارها را انجام دهد و در زمینه متکدیان دستگاه‌های متولی زیاد است و باید این دستگاه‌ها با هم هماهنگ شوند».
این مقام مسئول در شهرداری اولین کسی نیست که هم‌زمان وقتی از تلاش برای جمع‌آوری متکدیان از سطح شهر سخن می‌گوید اعلام می‌کند که حل مسئله در توان شهرداری به تنهایی نیست.
سال 96 وقتی هنوز محمدباقر قالیباف شهردار تهران بود، رضا قدیمی، مدیرعامل سازمان خدمات اجتماعی وقت شهرداری تهران، در اظهارنظری از درآمد روزانه چهار میلیون‌تومانی متکدیان در برخی چهارراه‌های تهران خبر داده بود. او دراینباره اعلام کرد: «برخی متکدیان روزانه بین ۴۰۰ هزار تا چهار میلیون تومان درآمد دارند و وقتی به آنها شغل دیگری پیشنهاد می‌کنیم، نمی‌پذیرند».
علاوه‌براین تاکنون اخبار تأییدنشده و تأییدشده یا نتایج پژوهش‌ها و مستندات دیگری هم در این رابطه منتشر شده است که حکایت از درآمدهای میلیونی متکدیان در تهران دارد. اگر فرض را بر صحت این آمار و ارقام بدانیم، می‌توان گفت که گرفتن چنین فرصت‌های شغلی با درآمد بسیار بالا از افرادی مانند متکدیان بسیار دشوار خواهد بود.
البته و طبیعتا این مسئله همه داستان تکدی‌گری در شهری مانند تهران نیست؛ عوامل بسیار دیگری مانند فقر، نداشتن سلامت جسمانی، بی‌کاری و... از جمله دیگر دلایل روی‌آوردن افراد به تکدی‌گری است. نتایج یک مطالعه که در شماره پنجم فصلنامه «سیاست‌های مالی و اقتصادی» در تابستان 96 با موضوع پدیده تکدی‌گری در منطقه 12 و بازار سنتی تهران با تأکید بر جنبه‌های اقتصادی این پدیده منتشر شد، جزئیاتی را در این زمینه مشخص می‌کند. در این مطالعه نمونه آماری 103 متکدی بود که 51 نفر از آنها مرد و 52 نفر زن بوده‌اند. از این تعداد بیشترین تعداد را گروه‌های سنی زیر 15 سال و گروه سنی بالای 40سال تشکیل می‌دادند که در میان گروه سنی زیر 15 سال بیشترین تعداد مؤنث و در میان گروه سنی بالای 40 سال بیشترین تعداد مذکر بوده‌اند. بر اساس اعلام جامعه آماری، بیشترین علت روی‌آوردن این افراد به تکدی‌گری، فقر و پس از آن نداشتن سلامت جسمانی اعلام شده است. این آمار در میان گروه مردان، فقر با بیشترین فراوانی و در میان زنان نداشتن سرپرست با بیشترین فراوانی اعلام شد.
نکته مهم این بود که نتایج پژوهش نشان می‌دهد میزان درآمد این افراد در این محدوده در حدود حداقل دستمزد تعیین‌شده توسط دولت بوده است و بیش از دوسوم جامعه آماری این مطالعه اعلام کردند که در صورت یافتن شغلی که در همین حد حقوق برای آنها داشته باشد دست از تکدی‌گری برخواهند داشت.
با درنظرگرفتن همه ابعاد ماجرایی به پیچیدگی تکدی‌گری در کلان‌شهری مانند تهران، باید این نکته را در نظر داشت که ممکن است تلاش بدون پشتوانه کارشناسی برای جمع‌آوری متکدیان از شهر تهران منجر به حذف افراد ضعیف‌تر و واقعا نیازمند و در نتیجه قدرتمندترشدن متکدیانی که در قالب باندهای مافیایی فعالیت می‌کنند، شود. به‌هرروی باید در نظر داشت هر اقدامی که بدون درنظرگرفتن همه ابعاد موضوعی چندوجهی از جنس آسیب‌های اجتماعی انجام شود، در آینده تبعات و نتایجی پیش‌بینی‌نشده از خود برجای خواهد گذاشت که مسائل و مشکلاتی جدید برای ساختار شهری ایجاد خواهد کرد.
منبع: شرق/۱۴ مرداد ۹۷
