پرونده ویژه: در کتاب‌آباد چه خبر است!

دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: اولین بار از چه کسی کتاب هدیه گرفتی؟ اولین بار به کدام کتابفروشی رفتی؟ نام اولین کتابی که خریدی چه بود؟ داستان اولین کتابی که خواندی یادت هست؟ همه این سوا‌ل‌ها و سوالاتی از این قبیل، تداعی کننده خاطراتی است که در بیشتر مواقع، لبخند را بر لب می‌آورد. کتاب‌ها و قصه‌هایشان از کودکی تا به امروز بخشی از زندگی ما را تشکیل می‎دهند اما آیا کتاب‌ها و کتابفروشی‌ها جزء خاطرات نسل امروز در آینده خواهند بود؟ آیا کتاب به عنوان کالای فرهنگی در سبد خانوارها باقی مانده است؟

کتابفروشی مدرن

کتابفروشی یکی از مکان های مواجهه افراد با کتاب است. در سال‌های اخیر کتابفروشی‌های مدرن با امکانات ویژه در شهر تهران ساخته شده است. «شهر کتاب»‎ها از این نوع کتابفروشی‎ها هستند اما این نوع کتابفروشی‌ها باید وسعت بیشتری پیدا کنند و در حقیقت در هر محله دایر شوند. یکی از بهترین راه‌ها که در چند سال اخیر شهر کتاب‌ها و دیگر مجموعه کتابفروشی‌ها انجام داده‌اند، محلی برای مطالعه است. ایجاد محیطی برای مطالعه با امکانات مبل و صندلی و غیره راهکاری است که افراد را به سمت کتاب خواندن می‌کشاند. همچنین برگزاری مراسماتی همچون قصه خوانی، جشن امضا و... باعث شده‌ است که مخاطبان از کودک تا بزرگسال به کتابفروشی‌ها بروند اما هنوز فاصله بسیاری با جامعه‌ای که کتاب جزء سبد کلای فرهنگی آن قرار گیرد، داریم. کتابفروشی‎ها باید درپی راهکارهای ویژه برای جذب مخاطب باشند و مردم را با کتاب آشتی دهند.

کتابخانه‌های تلپ!

کتابخانه های موجود در هر محله و مکانی، باید بهترین مکان برای هر شهروندی باشد که برای مطالعه به آنجا می رود اما شاهد امکانات بی‎کیفیت کتابخانه‎ها هستیم. استفاده از منابع و کتب کتابخانه ملی نیز برای عموم آزاد نیست و در بسیاری از شهرستان‎ها نیز ممکن است در تمام شهر، فقط یک کتابخانه وجود داشته باشد و روستاهایی هم وجود دارند که اصلاً کتابخانه ندارند. کتابخانه بهترین مکان برای تهیه رایگان و قرض گرفتن کتاب است، اما با شرایط موجود، کمتر قابل استفاده و در دسترس هستند. کتاب در کتابخانه‌ها با تعداد کم ارائه می‎شود و بسیاری از کتاب‎های موجود نیز وضعیت مناسبی ندارند. از سوی دیگر کتابخانه‎ها فضای مناسب و راحتی برای مطالعه مراجعه کنندگان نیز ندارند.

انتشارات با فرهنگ

برنامه تلویزیونی کتاب باز، تبلیغات کتاب توسط اینفلوئنسرها و سلبریتی‌ها، شکل گیری کتابفروشی‌های چند وجهی و... از جمله برنامه هایی هستند که اخیرا موجب شده اند تا کمی به بازار کتاب رونق بخشیده شود اما هنوز بازار کتاب در خدمت کتاب‎های کمک درسی و کنکور است. از سوی دیگر ناشرها از نویسندگان خوب حمایت نمی کنند و کاملاً کاسبکارانه با کتاب برخورد می‎کنند و از سوی دیگر کتاب‌ها هر روز گرانتر از دیروز می شوند. این عوامل در کنار عوامل دیگر باعث شده است که کتاب از سبد فرهنگی خانوارها خارج شود. با توجه به تمام شرایطی که گفته شد اوضاع کتاب به مرحله بحران رسیده است. حال باید دید با تمام مشکلات حوزه کتاب از نشر تا نبود کاغذ و غیره چه باید کرد تا کتاب به خانه ایرانیان برگردد و خواندن کتاب جزء برنامه‌های زندگی مردم بشود.

کتاب الکترونیکی و صوتی

در این گرانی کتاب و کاغذ، کتاب‎های صوتی و الکترونیکی نقش مهمی دارند. بسیاری از افراد می‎توانند با تهیه این دو نوع کتاب با قیمت مناسب‌تر، کتاب را مطالعه کنند. اما افراد بسیاری هستند که کتاب کاغذی برایشان جایگاه خاصی دارد. این وظیفه ناشران است که تمام امکانات را در اختیار مخاطبین خود قرار دهند. ترویج کتاب خواندن و کشاندن مردم به کتابفروشی‌ها احتیاج به تبلیغات میدانی وسیعی دارد. با تیلیغات کتاب توسط سلبریتی‎ها و اینفلوئسرها تا حدودی بازار کتاب رونق گرفته است اما کتاب نیز مثل هر بازاری نیاز به تبلیغ دارد. این موضوع از سوی ارگان‎های دولتی و غیر دولتی نیز باید پیگیری شود اما نباید فراموش کرد که در انتخاب تبلیغات هیچگونه سوگیری نباید صورت گیرد.

و اما «کتاب‌آباد»...

سایت تحلیلی خبری دیدارنیوز به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی، پرونده ویژه‌ای با عنوان «کتاب‌آباد» منتشر کرده است و سعی دارد راهکار‌های مختلف برای ترویج کتابخوانی را ارائه دهد. این پرونده کوشیده است ابعاد مختلف مسئله کتابخوانی و راه‌های سامان‌دادن به اوضاع کتاب در جامعه را مورد بررسی قرار دهد. کتاب و شرایط آن به دست یک نهاد و چند نهاد حل نمی‎شود و در حقیقت همه مردم باید برای سامان دادن به شرایط موجود، برنامه ای جامع و جدی داشته باشند.

در پرونده کتاب‌آباد با اشرف بروجردی رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی، کیوان مهرگان شاعر، روزنامه‌نگار و مستندساز، محسن فرجی روزنامه‌نگار و نویسنده و همچنین محمد هاشم اکبریانی نویسنده و روزنامه نگار مصاحبه شده است و هر یک از فرهیختگان نامبرده به نسبت فعالیت خود به این سوال که چگونه باید جامعه را به سمت کتاب و کتابخوانی هدایت کرد صحبت کردند.

مقاله  Dr. K. K. Palani در مورد اینکه «چگونه کتاب بخوانیم؟» نیز در پرونده کتاب‎آباد ترجمه شده است. در این مقاله، روش‌های درست انتخاب کتاب و مطالعه آن مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین گزارشی در مورد مرکز تبادل کتاب که قرار بوده نجات‌بخش کتاب‌های خانگی در پایتخت باشد نیز تهیه شده که به بررسی کارکرد این مرکز می پردازد.

دو یادداشت با عناوین «کتاب نخوانیم!» و  «کاش مرتکب زندگی شویم» نیز در پرونده کتاب‎آباد وجود دارد و گزارش تصویری اختصاصی از کتابخانه‌ «سنتو ژنویو» دانشگاه سوربن فرانسه نیز در این پرونده تعبیه شده است.

«پادکست کتاب‌آباد» فایلی صوتی است که به نوعی ماحصل تمام اطلاعات مکتوب پرونده است. چنانچه فرصت مطالعه کامل پرونده را ندارید می‌توانید پادکست مذکور را بشنوید و اطلاعات مناسبی در این‌باره به دست بیاورید.