علی عطریان، رئیس اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان با اشاره به اینکه «اصفهان» پایگاه موسیقی ایران مرکزی است، گفت: هدف ما از حضور در جشنواره برگزاری کنسرت نیست.
دیدارنیوز: علی عطریان (رئیس اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان) که سرپرستی گروه اجرایی موسیقایی «شب موسیقی اصفهان» را در جشنواره فجر امسال به عهده دارد، می‌گوید: موسیقی اصفهان شیرینی‌هایی دارد. این موارد را می‌توان در زمزمه‌های مردم شنید. چه بسا اینکه آن‌ها در زمزمه‌های‌شان از ویژگی‌های موجود در موسیقی اصفهان استفاده می‌کنند.
جشنواره‌ها تا آن حد اهمیت دارند که اگر درست برگزار شوند رویداد‌هایی استعدادیاب به حساب می‌آیند که به کشف افراد ناشناخته و مستعد می‌انجامند. همچنین جشنواره‌ها علاوه ایجاد انگیزه و رقابت در میان هنرمندان این پتانسیل را دارند تا کلکسیونی از آثار اجرا شده سالانه یا آثار اجرا نشده پیش‌رو باشند. اما این همه ماجرا نیست و مسئولیت خطیر جشنواره‌ها به همین چند سرفصل خلاصه نمی‌شود. آن‌ها مامنی برای توجه به مفاخر و آثار و سبک‌های فاخر و اصیل هستند. این اصالت بدون شک در همه هنر‌ها وجود دارد، اما نکته ظریف ماجرا این است که برخی از هنر‌ها اصیل‌ترند.
اما مقوله مهم دیگری که باید در جشنواره موسیقی به آن توجه شود، موسیقی دستگاهی است. بی‌راه نیست اگر بگوییم موسیقی دستگاهی ایران و بخش‌های مختلف آن اعم از «نوازندگی»، «آهنگسازی»، «بداهه‌نوازی»، «ردیف‌نوازی» به صورت کاملا مستقل جشنواره‌ای هدفمند و تخصصی نداشته است؛ لذا در میان رویداد‌های داخلی تنها جشنواره موسیقی فجر است که پتانسیل لازم برای پرداختن بهتر به این موسیقی را دارد. در جشنواره سی و هشت‌ساله موسیقی فجر، موسیقی دستگاهی جایگاهی بالاتر از سبک‌های دیگر نداشته و یکی از چند گونه موجود بوده است. شاید در مقاطعی تعداد افراد و گروه‌های فعال در زمینه موسیقی دستگاهی بیشتر از دیگر سبک‌ها بوده یا مثلا در فلان سال از فلان استاد تجلیل شده باشد، اما این روند یک اتفاق نسبی است که مستمر نبوده است.
اتفاق خوبی که در جشنواره سی و هفتم موسیقی فجر رخ داد، طراحی و ایجاد بخشی بود که در سالن تازه تاسیس دهلوی برگزار می‌شد و صرفا و به صورت تخصصی موسیقی اصیل ایرانی یا همان موسیقی دستگاهی را مدنظر داشت. طی این روند هر شب از ایام جشنواره به یکی از بزرگان موسیقی اختصاص یافته بود و نوازندگان شرکت‌کننده که اغلب از استادان بودند به اجرای رپرتوار‌هایی بر اساس موسیقی استادان گذشته و سبک و سیاق آن‌ها می‌پرداختند. بدون شک این بخش جشنواره سال گذشته، مخاطبان خیلی زیادی نداشت، اما همان تعداد کمی که سالن تقریبا نیمه کاره دهلوی را پر می‌کردند از افراد متخصص عرصه موسیقی یا دانشجویان بودند گرچه مخاطبان حرفه‌ای نیز پای ثابت اجرا‌ها به حساب می‌آمدند. متاسفانه بنا به دلیل ناگفته این بخش مستقل که در سالن دهلوی برگزار می‌شد، از جشنواره سی و هشتم فجر که حال در میانه برگزاری قرار دارد، حذف شده است. سالن دهلوی نیز امسال میزبان آثار فجر نیست.
اینکه گروه‌هایی با محوریت موسیقی منطقه‌شان برنامه‌هایی را با عنوان شب موسیقی برگزار کنند روالی است که در جشنواره امسال وجود دارد. به طور مثال «شب موسیقی قشم»، «شب موسیقی بوشهر» عناوین برنامه‌هایی است که طی شب‌های گذشته در تالار رودکی روی صحنه رفته‌اند. اما یکی دیگر از برنامه‌هایی که با محوریت موسیقی اصیل در تالار رودکی روی صحنه رفت «شب موسیقی اصفهان» نام داشت.
«شب موسیقی اصفهان» را نمی‌توان کنسرت نامید یا از آن به عنوان یک اجرای صرف در جشنواره موسیقی فجر یاد کرد. این برنامه از این جهت متفاوت است که در نوع خود رویدادی مستقل به حساب می‌آید؛ که با محوریت موسیقی اصیل اصفهان بر اساس کنداکتور بخش‌های مختلفی داشته است. یکی از برنامه‌های این رویداد اجرای آواز سیدرضا طباطبایی (شاگرد استاد تاج اصفهانی) با جواب آواز سعید مزدک از شاگردان (جلیل شهناز) بود. مخاطبان در بخش دیگر برنامه شاهد دو نوازی ساز کوبه‌ای و نی حسن منصوری (ردیف‌دان به نام مکتب اصفهان و از شاگردان حسن کسایی) بودند.
علی عطریان (رئیس اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان) که خود از فعالان فرهنگی محسوب می‌شود، متولی برگزاری برنامه «شب موسیقی اصفهان» است.
عطریان طی گفتگو با ایلنا از جزییات این اتفاق گفت. او در بخشی از صحبت‌هایش تصریح کرد: موسیقی و آواز بخشی از روال روزمره مردم اصفهان است و در شهر مکان‌هایی هست مردم هنگام حضورشان در آن‌ها شروع به آوازخوانی می‌کنند. پل خواجو یکی از این مکان‌هاست.
«شب موسیقی اصفهان» چگونه به جشنواره موسیقی فجر امسال آمد و در تالار رودکی اجرا شد؟
پیشنهاد وجود چنین بخشی در سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر از سوی خودمان بوده است. در ادامه دوستان برگزارکننده جشنواره با ما همکاری‌های خوبی داشتند. مساعدت‌های الهیاری مدیرکل دفتر موسیقی وزارت ارشاد نیز فضایی را برای ما ایجاد کرد تا در نهایت این اتفاق رخ دهد و ما در رودکی روی صحنه برویم.
اینکه بر پرداختن به موسیقی اصفهان تاکید دارید صرفا عرق به دیارتان و نوعی دلبستگی احساسی است یا مبنای مهم‌تری را مدنظر دارید؟
نگرش ما بر این است که پایگاه موسیقی ایران مرکزی را زنده نگه داریم. در این میان مقولاتی، چون ردیف‌ها و دستگاه‌ها برای‌مان اهمیت زیادی دارند. ما با برنامه‌ریزی و اجرای برنامه «شب موسیقی اصفهان» عملا می‌خواستیم طمع و مزه‌های گوشه‌هایی از موسیقی اصفهان را برای مخاطبان به ارمغان آوریم. تلاشمان این بوده با پرداختن به مولفه‌های مهمی، چون تک‌نوازی‌ها، آواز و چنین مواردی بر وجود و اهمیت آن‌ها تاکید نماییم..
برای چنین برنامه‌ای در جشنواره امسال چه جایگاهی قائل هستید؟ البته باتوجه به کم و کیف اجرا‌ها در تالار رودکی؟
«شب موسیقی اصفهان» به لحاظ ساختار و محتوا با دیگر برنامه‌ها و اجرا‌های جشنواره امسال بسیار متفاوت است. درواقع دیگر برنامه‌ها مبتنی بر یک اجراست، اما برنامه ما مبتنی بر یک تک‌نوازی یا موارد اینچنینی نبوده و بخش‌های مختلفی برای آن طراحی شده است. حتی اسماعیل آذر به عنوان مجری برنامه دعوت ما را پذیرفت و اجرا‌ها و جزییات آن را مدیریت کرد.
دلیل اینکه چنین برنامه‌ای را به جشنواره آوردید چه بود؟
قصد ما از حضور در جشنواره اجرای کنسرت نبوده است. نمی‌خواستیم صرفا به اجرای کنسرت بپردازیم نهایتا در اتاق فکر خودمان به این نتیجه رسیدیم در جهت رسیدن به اهدافمان قالب دیگری را انتخاب کرده و برای شناساندن و یادآوری موسیقی اصفهان سمت و سوی دیگری را انتخاب کنیم.
کاری که شما در قالب پروژه «شب موسیقی اصفهان» انجام داده‌اید، اتفاقی صرفا جشنواره‌محور نیست و می‌تواند در مقاطع معمول هم در شهر‌های مختلف اجرا شود.
همینطور است و ما قبلا هم تجربه اجرای چنین برنامه‌ای داشته‌ایم. پیش از بحران کرونا بود که «شب موسیقی اصفهان» را در تبریز روی صحنه بردیم و تئاتر‌هایی را هم به مرحله اجرا رساندیم. اتفاقا از برنامه استقبال شد.
اگر بخواهیم از اهمیت موسیقی اصفهان برای مخاطبان عام توضیحی ارائه دهیم، آن توضیح چیست؟
موسیقی اصفهان جدا از سابقه قابل قبول تاریخی، پارامتر‌هایی دارد که استادان موسیقی بار‌ها بر آن صحه گذاشته‌اند. این پارامتر‌ها در همه اقسام موسیقی اصفهان وجود دارد و همواره مورد تایید و تاکید اساتید بوده است. بداهه‌خوانی‌ها، انتخاب شعر درست، جواب آوازا‌های دقیق، ادای کلمات در اشعار برخی دیگر از پارامتر‌ها هستند که اتفاقا در بحث موسیقی جهان هم مطرحند. عرض دیگرم این است که بین موسیقی اصفهان و موسیقی کشور تفاوت‌هایی است. موسیقی اصفهان شیرینی‌هایی دارد که مردم کاملا بر آن‌ها واقف هستند. این موارد را می‌توان در زمزمه‌های مردم شنید. چه بسا اینکه آن‌ها در زمزمه‌های‌شان از ویژگی‌های موجود در موسیقی اصفهان استفاده می‌کنند. اهمیت ویژگی‌های موسیقی اصفهان تا به آنجاست که استادانی، چون زنده‌یاد محمدرضا شجریان از آن‌ها استفاده کرده‌اند. قبل از شجریان هم آوازخوان‌هایی، چون سیدحسین طاهرزاده اصفهانی یا عبدالرحیم اصفهانی را داریم که از این ویژگی‌های مهم در آثار و آوازهای‌شان بهره برده‌اند. در حال حاضر استادانی که در قید حیات هستند، می‌دانند این مولفه‌ها و اهمیت دادن و پرداختن به آن‌ها چقدر اهمیت دارد و به موارد مذکور توجه دارند. ما به واسطه فعالیت‌ها و اجراهای‌مان می‌خواهیم بگوییم جایگاه موسیقی اصفهان ویژه است.
شما رئیس اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان هستید. معمولا مسئولان ما نهایتا در زمینه کاری که انجام می‌دهند اطلاعاتی عمومی دارند و فاقد تخصص هستند.
به هرحال موسیقی و آواز بخشی از روال روزمره مردم اصفهان است. در شهر به مکان‌هایی هست مردم طی حضور در آن‌ها آواز می‌خوانند. مثلا پل خواجو یکی از این مکان‌هاست. در پاسخ به بخش دیگر سوالتان باید بگویم نمی‌توان همیشه تخصص را در میان مسئولان دید. واقعیت دیگر این است که مسئول متخصص در نوع عملکرد تاثیری دارد که به نظر می‌رسد مسئولان متعهد و غیر متخصص فاقد آن هستند. واضح‌تر اینکه، شاید مسئول متعهدِ فاقد تخصص، مانند مسئول متخصص تاثیرگذار نباشد. می‌توانم بگویم مدیر یا مسئول فرهنگی می‌تواند دیدگاه‌ها و شورا‌های مشورتی را با جریان‌های شهری هم‌طراز کند. این هم‌طراز کردن و هم‌سو شدن بار بسیار می‌دهد و ضریب را بالا می‌برد، اما به تخصص نیاز دارد.
در حال حاضر در تهران حضور دارید و شاهد اجرا‌های جشنواره هستید؟
من طی روز‌های گذشته برای اجرا در جشنواره موسیقی فجر به تهران آمدم، اما از آنجایی که در پی انجام امور مربوط به چهارمین جشنواره ملی «خندستان» هستم، به اصفهان برگشتم. این رویداد که توسط سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان برگزار می‌شود، پنجمین جشنواره تئاتر کمدی کشور به حساب می‌آید تا چند روز دیگر برگزار خواهد شد. من به اصفهان آمده‌ام، اما رضایی مدیر دفتر تخصصی موسیقی تا پایان جشنواره در تهران هستند.
