دیدارنیوز - مرکز پژوهش‌های مرکز در گزارشی به بررسی نحوه مواجهه نظام آموزشی کشور با ویروس کرونا پرداخته است که متن این گزارش به شرح زیر است:
بیان مسئله
ویروس کرونا تا کنون در جهان حدود ۳۶ کشور از جمله ایران را درگیر کرده است اگر که همه اقشار و گروه‌های سنی در معرض خطر این بیماری قرار دارند اما با توجه به جمعیت بالای دانش آموزان و دانشجویان، تراکم کلاس‌های درسی و دانشگاهی، استفاده از امکانات و فضاهای عمومی و مشترک و در نتیجه آن پیامدهای سلامتی و احتمال بالای انتقال ویروس از طریق این دو گروه به آحاد جامعه، مراقبت و کنترل فضاهای آموزشی از نخستین اقدامات کشورهای مبتلا به این بیماری است. لذا در ادامه برای یافتن راهکارهای مواجه کشورمان با ویروس کرونا در فضای مدارس و دانشگاه‌ها ابتدا تجربه مواجهه نظام آموزشی کشور چین با این ویروس از نظر گذرانده می‌شود و در ادامه به بررسی ضرورت‌های اتخاذ اقدام مناسب در مدارس و دانشگاه‌های کشورمان پرداخته می‌شود.
مواجهه نظام آموزشی چین با ویروس کرونا
آغاز شیوع ویروس کرونا در دسامبر ۲۰۱۹ در شهر ووهان چین به حدی رسید که مدارس و دانشگاه‌ها از جمله اولین نهادهایی بودند که از سوی دولت چین تعطیل شدند. با توجه به خطر انتقال سریع این ویروس به خصوص در مکان‌های پر ازدحام با عنایت به حجم گسترده جمعیت دانش آموزی و دانشجویی در کشور چین با گذشت حدود یک ماه از تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها دولت چین تا کنون نیز اجازه بازگشایی به آنها نداده است، گفتنی است که مقرر گردیده این روند تا پایان فوریه ۲۰۲۰ (یک هفته دیگر) نیز ادامه یابد اما سیاست دولت چین در این مدت این بوده که «مدارس و دانشگاه‌ها تعطیل است لکن آموزش و یادگیری تعطیل نیست» بر همین اساس ساز و کارهای گسترده‌ای برای پیشبرد امور آموزشی و تحقیقاتی با تمرکز بر بستر فضای مجازی و آموزش از راه دور طراحی و تدوین نموده‌اند از جمله ساز و کارهای جدی دولت چین در این خصوص عبارتند از:
- تشکیل کمیته‌ای در هر دانشگاه برای پیگیری‌های فعالیت‌های آن دانشگاه در خصوص مواجهه با ویروس کرونا، این کمیته‌ها امور آموزشی، رفت و آمد دانشجویان داخلی و خارجی (تمامی دانشجویان که در فضاهای خوابگاهی زندگی می‌کنند حق خروج از فضاهای خوابگاهی را ندارند)، بخشنامه‌های صادره و تمام اتفاقاتی که در آن دانشگاه رخ می‌دهد پیگیری، گزارش و اقدام می‌کنند قابل ذکر است. مقرر گردید تعداد روزهای تعطیلی در این ایام از تعطیلات تابستان کم شود.
برگزاری کلاس‌های درس در بستر فضای مجازی این ساز و کار به خصوص برای دروس تئوری فعالیت‌های تحقیقاتی، پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها که نیاز کمتری به فعالیت‌های آزمایشگاهی دارند کارایی بیشتری دارد.
- دسترسی رایگان به محتوای مقالات، کتاب‌ها، پایان‌نامه‌ها برای دانش آموزان، دانشجویان و اساتید؛ اکثر دانشگاه‌های کشور چین جزوات آموزشی که سابقا برای دریافت آنها نیاز به پرداخت هزینه بوده است در این ایام به صورت رایگان در اختیار مخاطبان قرار داده است، در کنار دانشگاه‌ها بسیاری از کتابفروشی‌ها فایل الکترونیکی کتاب‌ها را به صورت رایگان در اختیار مخاطبان قرار داده‌اند.
ارائه، محتوا و تکالیف درسی ویژه دانش آموزان در بستر فضای مجازی از سوی دولت و ایجاد امکان ارتباط دانش آموزان و اولیای آنها با مدیران و معلمان مدارس
پر کردن اوقات دانش آموزان در منزل با برگزاری مسابقات تلویزیونی برای جلوگیری از رخوت کودکان و نوجوانان از طریق شبکه‌های تلویزیونی، انواع مسابقات (ورزشی، خاطره نویسی و ... نوآوری‌ها و خلاقیت‌ها)
دسترسی آزاد به بازی‌های رایگان: با توجه به علایق زیاد کودکان و نوجوانان چین، انجام بازی‌های رایانه‌ای، دولت چین در زمان کنونی دسترسی عموم برای انجام بازی‌های رایگان را تسهیل کرده است.
ضرورت تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها در ایران
- تجربه شیوع بیماری‌هایی نظری آنفلوآنزا در مدارس و دانشگاه‌ها نشان می‌دهد که محیط متراکم کلاس‌های درسی مدارس و دانشگاه‌ها محلی برای شیوع بیماری همچون کرونا می‌باشد به نحوی که در کوتاهترین زمان این قبیل بیماری‌ها به همه افراد سرایت خواهد کرد. یک مطالعه جدید در چین بر روی ۴۲۵ مورد مبتلایان به این ویروس نشان می‌دهد که انتقال ویروس از انسان به انسان در تماس نزدیک رخ داده است.
پایین بودن سطح امکانات و تجهیزات بهداشتی در مدارس و دانشگاه‌ها و استفاده مشترک از سرویس‌های بهداشتی، سالن‌های غذاخوری، امکانات خوابگاهی، کتابخانه‌ها و، تجهیزات ورزشی، شیوع و گسترش ویروس کرونا در این گونه فضاهای آموزشی را سرعت می‌بخشد.
روش خود مراقبتی که برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری توصیه اکید شده است در جمعیت دانش آموزی اساسا قابل اتکا نیست. لذا علاوه بر احتمال ابتلای دانش آموزان و پیامدهای سلامتی بر آنان می‌تواند زمینه ساز انتقال ویروس به دیگر اعضای خانواده باشد.
دوره کمون بیماری دو تا ۱۴ روز می‌باشد و علائم بیماری شامل تب، سرفه و تنگی نفس است، به تعبیری دیگر ممکن است دانش آموز یا دانشجویی مبتلا به ویروس کرونا بوده و به سبب طولانی بودن دوره کمون مراقبت‌های ضروری را انجام نداده باشد در حالیکه ویروس کرونا طی همین دوره کمون به ویژه در جمعیت متراکم دانش آموزان و دانشجویان می‌تواند به صورت تصاعدی چند هزار فرد را آلوده کند.
از توصیه‌های مراقبتی جدی که مراجع دانشگاهی در خصوص ویروس کرونا ارائه دادند عبارتند از: حتی الامکان از منزل خارج نشوید، در منزل از اتاق خود خارج نشوید و از سرویس بهداشتی مجزا استفاده کنید. همه اینها در صورتی است که حدود ۱۳ میلیون دانش آموز و بیش از ۳.۵ میلیون دانشجو یعنی جمعیتی حدود ۱۶.۵ میلیون نفر روزانه از منزل خارج می‌شوند، از وسایل و امکانات عمومی استفاده می‌کنند و بدون داشتن تجهیزات بهداشتی اولیه با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند.
راهکارهای ارائه شده از سوی وزارت آموزش و پرورش و وزارتین متولی آموزش عالی و آموزش پزشکی به دانش آموزان و دانشجویان بیشتر از جنس توصیه‌های رعایت بهداشت فردی همچون شستشوی دست، عدم تجمع در یک مکان واحد، تعطیلی فعالیت‌های ورزشی، توزیع بروشورهای مورد نیاز و مواردی از این دست است. این در حالیست که از یک سو تجهیزات مراقبتی بهداشتی همچون ماسک و محلول‌های ضد عفونی کننده در مدارس و دانشگاه‌ها یافت نمی‌شود و دوم آنکه حضور دانش آموزان و دانشجویان در کلاس درس و محوطه مدارس و دانشگاه‌ها خود به معنای تجمع در مکان واحد است بنابراین چنین توصیه‌هایی به ویژه با توجه به شدت شیوع تصاعدی ویروس کرونا به هیچ وجه عملیاتی نخواهد بود.
با توجه به طول دوره کمون ویروس کرونا از یک سو و در اختیار نبودن کیت‌های تشخیصی در مدارس و دانشگاه‌ها و نیز جمعیت بالای دانش آموزان و دانشجویان امکان رصد و پایش لحظه‌ای شیوع این ویروس در مدارس و دانشگاه‌ها وجود ندارد.
توصیه وزارتخانه‌های متولی حوزه آموزش و پرورش عمومی و آموزش عالی به خانواده‌ها مبنی بر عدم حضور فرزندانشان در مدارس و دانشگاه‌ها در صورت بروز علائم بیماری توصیه غیر منطقی و کارشناسی نشده است، زیرا بروز علائم بیماری به معنای آن است که فرد بیماری دوره کمون و نهفتگی بیماری را طی کرده است و در طول آن مدت در کلاس‌های درس حضور یافته است که خود به معنای امکان انتقال بیماری به دیگر افراد است. مضافا اینکه واسپاری اختیاری به خانواده‌ها در این خصوص باعث نیمه تعطیلی مدارس و عدم امکان خدمات آموزشی و ایجاد اختلاف در روند یادگیری – یاد دهی می‌شود.
در پیشگیری از کرونا فاصله یک متری از افراد و در مواجهه با فرد تب دار و مشکوک به کرونا فاصله در سطح ۱.۵ تا ۲ متر باید رعایت شود از سوی دیگر یکی از راهکارهای وزارت آموزش و پرورش در مواجهه با ویروس کرونا آن است که فاصله دانش آموزان به حد ایمن برسد در خصوص ناکارآمدی این راهکار باید اشاره کرد، رعایت فاصله یک تا دو متری در کلاس‌هایی با تراکم دانش آموزی بالای ۴۰ و ۴۵ با وجود نیمکت‌های یک متری برای سه دانش آموز اساسا امکانپذیر نیست. همچنین در مدارس با جمعیت دانش آموزی بالا حضور دانش آموزان در ساعات تفریح در حیاط مدرسه و سایر فضاهای مشترک غیرقابل کنترل است.
با توجه به استفاده عمومی از سرویس‌های حمل و نقل دانش آموزان، عدم امکان رعایت فاصله ایمن در هنگام تردد از این طریق و افزایش امکان آلودگی و سرایت از این طریق به دانش آموزان اساسا پاکسازی و ضد عفونی کردن فضای آموزشی و رعایت مراقبت‌های بهداشتی در مدارس بلااثر است.
راهکارهای پیشنهادی
با هدف کنترل و مقابله بهینه با شیوع و گسترش این بیماری در جامعه و ایجاد وحدت رویه در مدیریت نظام آموزشی کشور کلیه مدارس و دانشگاه‌های دولتی و غیر دولتی کشور به مدت سه هفته تا پایان اسفند ماه تعطیل شود و برای جبران عقب ماندگی‌های تحصیلی به میزان روزهای تعطیل شده به سال تحصیلی افزوده شود.
سازمان صدا و سیما برنامه‌های رایج شبکه آموزش را متوقف کند و متناسب با شرایط کنونی کشور در خصوص ویروس کرونا و تعطیلی نظام آموزشی به تهیه و پخش برنامه‌های آموزشی و پرورشی ویژه دانش آموزان (به خصوص در مقاطع دبستان که امکان خود خوانی کتاب‌های درسی وجود ندارد) اقدام کند.
وزارت آموزش و پرورش محتوای چند رسانهای آموزش‌های کتاب‌های درسی دانش آموزان در پایه‌های مختلف تحصیلی را برای استفاده دانشجویان به صورت رایگان در پرتال خود قرار دهد.
وزارت آموزش و پرورش مدیران مدارس و معلمان را مکلف کند تا در راستای ارائه محتوای کتب درسی به دانش آموزان از بستر پیام رسانهای اجتماعی داخلی استفاده کنند.
تشکیل کمیته هماهنگی مقابله با کرونا در تمامی دانشگاه‌ها به منظور پایش و ارزیابی وضعیت آموزشی و سلامتی دانشجویان دانشگاه و تصمیم گیری در خصوص ضرورت حضور معدود دانشجویان دارای پروژه‌های تحقیقاتی در دانشگاه و خوابگاه
