جبهه‌گیری جهت‌دار برای جنگ جهانی سوم؟

دیدارنیوز: عرصه بین‌الملل دوران بسیار سخت و پیچیده گذار از نظم تک‌قطبی به سوی چندجانبه‌گرایی با مولفه‌های تشدید و تکثر انواع بحران‌ها از امریکای لاتین تا قاره کهن آسیا را تجربه می‌کند. جهان علی‌رغم پیشرفت‌های عظیم و سریع علمی و فن‌آورانه با تناقضات گوناگونی مواجه است. همچنین از سویی تصمیم وزرات جنگ امریکا به برگزاری نشست عالی‌ترین امرای ارتش این کشور و دیدار با ترامپ نوید رویداد‌های احتمالی خطرناک در ژئوپلیتیک جهانی است. از طرف دیگر تداوم قتل و عام وحشتناک در خاورمیانه و ادامه جنایات رژیم صهیونیستی شرایط صلح و ثبات منطقه‌ای و بین‌المللی را بسیار سخت و ناگوار می‌کند.

علی بمان اقبالی زارچ

جنگ در جغرافیای اوکراین به مرحله جدیدی وارد شده و علی‌رغم نبرد‌های سنگین زمینی که با تلفات گسترده طرفین همراه بوده و روسیه چندین روستا را تصرف کرده است ولی تصمیم ترامپ برای به‌کارگیری موشک‌های دوربرد از سوی اوکراین تحول مهم محسوب می‌شود. رئیس جمهوری اوکراین، ولودیمیر زلنسکی، اوایل هفته اخیر در سخنرانی خود درباره اطلاعات منتشر شده در رسانه‌های آمریکایی در مورد تصمیم کاخ سفید برای اجازه به کی‌یف برای استفاده از موشک‌های ATACMS برای حمله به اهداف نظامی صحبت کرد و آن را بخشی از طرح تقویت اوکراین برای پیروزی عنوان کرد که به شرکای خود یورآتلانتیکی ارائه کرده است. بدون شک این مجوز نقش کلیدی در مورد توانایی‌های دوربرد ارتش اوکراین ایفاء خواهد کرد. وی هم چنین از تلاش مضاعف برای انعقاد خرید تسلیحات پیشرفته به ارزش ۹۰ میلیارد دلار از امریکا خبر داده است.

شکی نیست که اجازه ترامپ به ارتش اوکراین برای استفاده از دوربردترین موشک‌های ATACMS که توسط واشینگتن به کی‌یف عرضه شده و برای هدف قرار دادن اهداف خاصی در روسیه استفاده خواهد شد و تغییر و تحول مهم در این منازعه پیچیده را موجب می‌شود و این پیش‌بینی وجود دارد که اولین حملات می‌تواند به سمت تاسیسات مهم زیرساختی به‌ویژه در حوزه انرژی و لجستیک باشد. همچنین اوکراین نقشه ده‌ها تاسیسات نظامی روسیه را در برد موشک‌های ATACMS منتشر کرده که در برگیرنده فرودگاه‌ها، تاسیسات انرژی و تسلیحاتی است. موضوع مهم‌تر این که احتمالا" اروپا هم به اوکراین اجازه خواهد داد تا اهداف نظامی در داخل روسیه را با موشک‌های Storm Shadow و SCALP هدف قرار دهد امری که پیچیدگی بیشتر شرایط را موجب خواهد شد و یک تغییر استراتژیک بزرگ است که چند هفته بعد از تغییر رویکرد دونالد ترامپ در مورد روسیه و جنگ اوکراین با حمایت از این کشور برای بازپس‌گیری اراضی اشغالی در شرق است. موضوع مهم‌تر این که هیاهوی مربوط به ورود پهپاد‌های ناشناس به آسمان کشور‌های مختلف قاره سبز با موضع‌گیری تند رهبران اروپایی و ضرورت کسب آمادگی حداکثری برای مقابله با ارتش روسیه و تاکید مضاعف بر تداوم حمایت از ارتش اوکراین همراه بوده است.

امواج مجادلات روسی و اروپایی روند صعودی شدیدی داشته و در مسکو واکنش‌ها به این تحول سریع و تند بوده است به‌طوری که مقامات روسی می‌گویند مجوزی که واشینگتن به کی‌یف برای استفاده اوکراین از موشک‌های دوربرد آمریکایی برای ضربه زدن به روسیه داده است، گامی بسیار مهم به سوی تشدید تنش‌ها و گسترش جغرافیای جنگ خواهد بود. در ادامه واکنش‌های روسیه، در بیانیه وزارت امور خارجه چنین حمله‌ای به خاک روسیه به معنی دخالت مستقیم ایالات متحده و ماهواره‌هایش در خصومت‌ها علیه روسیه، عنوان شده است. همچنین از زمان آغاز تهاجم به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، رهبران روسیه به دولتمردان ائتلاف ناتو به رهبری ایالات متحده هشدار مکرر داده‌اند که هر گونه تعهد حمایت نظامی از سوی متحدان غربی از اوکراین را به عنوان دخالت مستقیم در جنگ قلمداد می‌کنند و بر پاسخگویی و انتقام‌جویی تاکید کرده‌اند. در همین راستا دیمیتری مدودف سطح تهدید را به امکان استفاده از تسلیحات غیرمتعارف برای هدف قرار دادن جغرافیای دول متخاصم به‌ویژه اوکراین ارتقاء داده است.

در اروپا نیز واکنش‌ها متفاوت بوده است برخی کشور‌ها استقبال و گروهی دیگر نظیر مجارستان، اسلواکی و صربستان خطرناک ارزیابی کرده‌اند. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه از تصمیم ایالات متحده برای اجازه دادن به اوکراین برای استفاده از موشک‌های دوربرد در روسیه با عنوان بسیار خوب قدردانی کرده و گفته این تصمیمی است که کاملاً خوب است، من می‌دانم که این تصمیم نیز از تغییر عمیق در این مناقشه ناشی است که نباید دست کم گرفته شود. همچنین صدراعظم آلمان و نخست وزیر انگلیس نیز از تغییر رویکرد کاخ سفید حمایت کرده‌اند؛ این حالی است که همچنان ترامپ نیم‌نگاهی به موفقیت در فرایند صلح و آتش‌بس دارد، لذا در دیدار مهم اش با رئیس جمهوری ترکیه از وی خواست تا به ابتکاراتش برای توافق صلح بین مسکو و کی‌یف ادامه دهد، در عین حال که با جدیت تمام توقف واردات نفت و گاز ترکیه از روسیه را خواستار شد.

در مجموع باید اذعان کرد که از سویی این تصمیم خطرناک خدشه‌دار شده نوعی خوش‌بینی به امکان پایان منازعه علی‌رغم تلاش‌های تمام‌عیار ترامپ برای صلح را موجب شده و شاید شرایط را پیچیده‌تر کند. از سوی دیگر هدف تیم ترامپ با تشویق اروپائیان می‌تواند شرایط را برای روسیه در میدان سخت‌تر کند و این کشور با رغبت بیشتر و شروط کمتر از پیشنهاد‌های ترامپ برای پایان جنگ استقبال کند. 

البته این تهدید جدی هم وجود دارد که در صورت کشیده شدن جنگ به جغرافیای ناتو و با در نظر گرفتن تحولات خونین در خاورمیانه با گذر از خطوط قرمز از سوی نتانیاهو فرض جنگ جهانی جدید هم چندان دور از دسترس نباشد؛ جنگی که با تغییرات اصلی در ماهیت جنگ در هزاره سوم می‌تواند به نابودی تمام عیار جامعه بشری و رسیدن به عصر پایان رفاه و امنیت با تلفات ده‌ها میلیونی انسان‌های بی گناه همراه باشد. در چنین شرایطی نقش و رسالت صلح‌دوستان و رهبران سیاسی عقل‌گرا و آینده‌نگر در تشویق کشور‌های متخاصم به صلح و ثبات و پایان دادن به بحران متنوع جهانی بسیار مهم است./دیپلماسی ایرانی

نویسنده: علی بمان اقبالی زارچ - دیپلمات و کارشناس ارشد یورآسیا و رئیس گروه مطالعات اورآسیا