انجمن صنفی روزنامهنگاران تهران در بیانیه‌ای به مناسبت روز خبرنگار نوشت: امید است تغییراتی که در ساختار برخی نهاد‌های مرتبط با امنیت ملی صورت گرفته، سرآغازی برای عبور از رویکرد سلبی، محدودکننده و پرهزینه نسبت به رسانه‌ها باشد و مسیر را برای ایفای نقش مستقل و حرفه‌ای روزنامهنگاران هموار کند.
دیدارنیوز: هفدهم مرداد، روز خبرنگار، فرصتی است برای تجلیل از کسانی که حرفه‌شان را پیمانی پُرمخاطره با «حقیقت» و «مسئولیت اجتماعی» می‌دانند؛ آنان که با تکیه بر عقل و درایت، همراه با شور و ذوق، استعداد و عشق، در مسیر آگاهی‌بخشی و روشنگری گام نهاده‌اند و در میان رخدادها، همواره در کنار مردم ایستاده‌اند.
در این روز، با افتخار سر فرود می‌آوریم برابر روزنامه‌نگارانی که با قلم خود چراغ راه جامعه‌اند و به آینده‌ای امیدوار می‌نگریم که در آن، قلم آزاد، رسانه مستقل و مردم آگاه، ستون‌های اصلی یک ایران توسعه‌یافته باشند.
در جهان امروز، ساختار رسانه‌ای در هر نظام حکمرانی، نه تنها ابزاری برای اطلاع‌رسانی، بلکه رکن چهارم قدرت و یکی از پایه‌های ثبات، شفافیت و سلامت در جامعه است. رسانه‌های حرفه‌ای و مستقل با افشاگری فساد، تبیین تصمیمات حاکمیتی، پیوند با افکار عمومی و بازتاب صدای جامعه، به اصلاح سازوکار‌ها و افزایش کارآمدی حکومت کمک می‌کنند.
حال، نظام‌هایی که از این کارویژه‌ها استقبال کنند و به رسانه به چشم شریک در حکمرانی بنگرند، مسیر توسعه پایدار را هموار می‌کنند. در مقابل، نادیده گرفتن نقش واقعی رسانه و تکیه بر رسانه‌های فرمایشی و تبلیغاتی، گرچه در کوتاه‌مدت، همچون مخدر سکوت و رضایت خاطر می‌آفریند، اما در بلندمدت مشروعیت، سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی را فرسوده می‌کند.
امروز بیش از هر زمان، نیاز به آن است که حاکمیت با بازنگری در رویکرد خود بپذیرد که تقویت رسانه‌های مستقل نه تهدید، که تضمینی برای دوام و اصلاح‌پذیری نظام است و تا دیر نشده، باید به ساختاری تن داد که صدای حقیقت را پژواک دهد. این مسیری است ممکن، امیدبخش و سازنده، اگر اراده‌ای برای بازگشت به عقلانیت و ساختار درست نظام رسانه‌ای وجود داشته باشد.
انجمن صنفی روزنامهنگاران تهران، ضمن گرامیداشت روز خبرنگار، موارد زیر را به عنوان دغدغه‌های اصلی صنف و توصیه‌هایی به حاکمیت، افکار عمومی و نهاد‌های ذی‌ربط اعلام می‌کند:
۱. بحران امنیت شغلی
روزنامهنگاران، به‌ویژه در شرایط ناپایدار سیاسی و اجتماعی، نیازمند حمایتی فوری، بی‌چشم‌داشت و مؤثر هستند. با کمال تأسف، در جنگ دوازده روزه، حدود ۱۵۰ خبرنگار، شغل و معیشت خود را از دست دادند و قربانی بی‌تدبیری‌ها و بی‌مهری‌ها شدند. این رفتار برخی صاحبان رسانه که سرمایه، نفوذ و اعتبار خود را مرهون تلاش‌های شبانه‌روزی خبرنگاران‌اند، نیازمند پاسخگویی است.
ضروری‌ست نهاد‌های ذی‌ربط، با بررسی وضعیت اقتصادی و حقوقی بنگاه‌های رسانه‌ای مستقل، سازوکار‌هایی برای حمایت فوری، هدفمند و بدون دخالت در استقلال تحریریه‌ها تدوین و اجرایی کنند.
۲. ضرورت بازتعریف رابطه نظام حکمرانی با رسانه
رسانه‌ها بایدبتوانند، بدون ملاحظه‌کاری‌های رایج، زخم‌های مزمن مدیریت کشور را بازگو کنند، زبان مردم باشند و در برابر ناکارآمدی و بی‌کفایتی، سکوت پیشه نکنند. تحقق این نقش خطیر، نیازمند فضایی است که رسانه را ارج نهد.
ادامه سیاست‌های محدودسازانه، از فهرست‌های بلند ممنوعیت و حصر اطلاعات گرفته تا دستورالعمل‌های پشت‌پرده، تنها به تعمیق بی‌اعتمادی عمومی و انباشت بحران‌های پنهان منجر خواهد شد.
انجمن صنفی روزنامهنگاران تهران بر این باور است که زمان آن فرا رسیده است شیوه تعامل نظام حکمرانی با رسانه‌ها، مورد بازنگری جدی قرار گیرد.
امید است تغییراتی که در ساختار برخی نهاد‌های مرتبط با امنیت ملی صورت گرفته، سرآغازی برای عبور از رویکرد سلبی، محدودکننده و پرهزینه نسبت به رسانه‌ها باشد و مسیر را برای ایفای نقش مستقل و حرفه‌ای روزنامهنگاران هموار کند.
۳. ضرورت توقف روند قانون‌تراشی
در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای تدوین و تصویب قوانین جدید در حوزه رسانه صورت گرفته که در بسیاری موارد، به‌جای حمایت و تقویت، به محدودسازی میدان فعالیت رسانه‌ها انجامیده است؛ روندی که نه‌تنها گرهی از مشکلات نگشوده، بلکه استقلال، پویایی و اثرگذاری نهاد مطبوعات را با تهدید مواجه ساخته است.
انجمن صنفی روزنامهنگاران تهران بر این باور است که هرگونه قانون‌گذاری در حوزه رسانه، اگر به‌راستی در پی بهبود شرایط است، باید در چارچوب گفت‌وگویی آزاد، مستقیم و شفاف با اصحاب رسانه، با تکیه بر ضرورت‌های واقعی، منطق حقوقی روشن، و نیت تقنینی مشخص انجام پذیرد.
باید بپذیریم که رسانه‌ها، همچون هر نهاد زنده و پویایی، ممکن است اشتباه کنند؛ اما حق اشتباه‌کردن، جزئی جدایی‌ناپذیر از فرآیند یادگیری و رشد اجتماعی است. راه علاج، محدودسازی و کیفر نیست، بلکه اصلاح، تعامل و ارتقای سواد رسانه‌ای است.
۴. هشدار درباره نقض آزادی بیان با ابزار‌های غیرقانونی و فراقضایی
در ماه‌های اخیر، گزارش‌هایی از قطع سیم‌کارت برخی منتقدان و محدودسازی دسترسی آنان به شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که به‌وضوح حقوق اساسی شهروندان و امنیت روانی اهالی رسانه را خدشه‌دار می‌کند.
سکوت نهاد‌های مسئول در برابر این اقدامات فراقانونی نگران‌کننده است؛ به‌ویژه آنکه برخی از افراد، تحت فشار، ناچار به امضای تعهدنامه‌هایی تحمیلی شده‌اند. این رویکرد به‌جای گفت‌و‌گو و پاسخگویی، صدا‌های منتقد را سرکوب می‌کند و با اصول آزادی بیان و حاکمیت قانون در تضاد است.
استفاده از ابزارهایی، چون قطع ارتباطات شخصی به‌عنوان شیوه‌ای تنبیهی، نه‌تنها غیرقانونی بلکه تهدیدی برای اعتماد عمومی و مشروعیت نظام است.
انجمن صنفی روزنامهنگاران تهران خواهان توقف فوری این رویه‌ها، شفاف‌سازی اقدامات صورت‌گرفته و تضمین حقوق ارتباطی همه شهروندان و روزنامهنگاران است.
۵. ضرورت بازنگری در سیاست‌های حمایتی رسانه‌ای
حمایت یک‌سویه و بی‌حاصل از رسانه‌های فرمایشی و تزیینی، تیشه بر ریشه شفافیت، اعتماد عمومی و جریان آزاد اطلاعات زده است. زمان آن فرارسیده است که منابع عمومی به جای تزریق به بنگاه‌های کم‌مخاطب و وابسته، به تحریریه‌هایی اختصاص یابد که با حفظ استقلال، شرافت حرفه‌ای و رسالت اجتماعی خود، در برابر فشار، سانسور و خریدن قلم ایستادگی کرده‌اند.
۶. لزوم مقابله ریشه‌ای با پدیده «باج‌نیوز»ها
یکی از آفت‌های جدی رسانه در ایران، رشد رسانه‌هایی‌ست که باج‌خواهی را جایگزین مسئولیت کرده‌اند؛ رسانه‌هایی که در ازای منافع مالی، به تطهیر مدیران ناکارآمد و تحریف افکار عمومی می‌پردازند. برخی مدیران نیز با نگاه نادرست، می‌کوشند با پول، رضایت رسانه‌ها را بخرند.
انجمن صنفی روزنامهنگاران تهران با هشدار نسبت به این روند خطرناک، از رسانه‌ها می‌خواهد مراقب سرمایه اعتبار و اعتمادشان باشند و در برابر «باج‌نیوزها» با هوشیاری و همراهی صنفی بایستند.
۷. ضرورت حفظ مرز شفاف میان خبر و آگهی
با گسترش مشکلات اقتصادی و چالش‌های مالی در اداره بنگاه‌های رسانه‌ای، متأسفانه شاهد افزایش پدیده‌ای نگران‌کننده در برخی رسانه‌ها، به‌ویژه پایگاه‌های خبری آنلاین هستیم: نمایش آگهی در پوشش خبر.
این روند، نقض آشکار حقوق مخاطب و خدشه‌ای جدی بر اعتماد عمومی به رسانه‌هاست. مرز میان خبر و تبلیغات باید شفاف، مشخص و برای مخاطب به‌روشنی قابل تشخیص باشد.
انجمن صنفی روزنامهنگاران تهران هشدار می‌دهد که ادامه این روند، به تضعیف جایگاه رسانه به‌مثابه نهاد اطلاع‌رسانی مستقل منجرشده و سلامت فضای رسانه‌ای کشور را تهدید خواهد کرد.
انجمن صنفی روزنامهنگاران تهران، در پایان بار دیگر بر مسئولیت تاریخی خود در دفاع از آزادی مطبوعات، امنیت شغلی خبرنگاران و استقلال رسانه‌ها تأکید می‌کند و از همه نهاد‌های مسئول می‌خواهد که به تقویت آن بیندیشند. آینده این سرزمین، در گرو صداقت، شفافیت و گفت‌وگوی آزاد است.
انجمن صنفی روزنامهنگاران استان تهران
۱۶ مرداد ۱۴۰۴
