قاعدتا با افزایش هزینه‌های زندگی و ثابت ماندن درآمد‌ها فرزندان خانواده‌ها هم ممکن است در معرض آسیب‌هایی که کل خانواده درگیر آن هستند بشوند. بچه‌ها هم با یک واسطه وقتی وضعیت اقتصادی خانواده دچار مشکل شود درگیر این فضا می‌شوند و آموزش نیز به عنوان یکی از مسائل مهم در زندگی کودکان تحت الشعاع قرار خواهد گرفت. محمدرضا نیک‌نژاد از فعالین فرهنگی کشور در گفتگو با دیدارنیوز به تاثیرات افزایش قیمت بنزین بر زندگی فرهنگیان و به صورت کلی فرآیند تعلیم و تربیت در کشور پرداخته است.

علیرضا طاهرپور مدیرکل دفتر نظارت، بهسازی و هدایت شغلی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور در گفتگوی تفصیلی با دیدارنیوز گفت: نظام آموزش مهارتی در کشور هنوز یکپارچه نیست. یعنی از یک پروتکل ملی تبعیت نمی‌کند. این معضل را ما در نظام آموزش عالی نداریم. یعنی انواع دانشگاه‌ها در کشور وجود دارد، اما کاملاً با هم از یک الگوی یکسان و واحدی پیروی می‌کنند. شما می‌توانید الان بروید در دانشگاه پیام نور در زابل فوق دیپلم کامپیوتر بگیرید. بعد در دانشگاه دولتی تبریز لیسانس بگیرید و بعد در فلان دانشگاه شبانه فوق لیسانس بگیرید و هیچ مشکلی هم وجود ندارد. اما در نظام آموزش مهارتی در کشور این نظام یکپارچه وجود ندارد و این دغدغه برای مسئولین و دولت هم همیشه بوده است. ما در قانون برنامه سوم توسعه می‌بینیم که یک بندی آمده که «مقرر است که شورای عالی هماهنگی آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در کشور شکل بگیرد و این هماهنگی رخ دهد» که هنوز اجرایی نشده است. یا این که یک مصوباتی داشته است که نافذ نبوده و تمکین نکرده‌اند و یا اینکه هیچ وقت تشکیل نشده است.

آن چه در نگاه اول به این لایحه جلب توجه می‌کند، حفظ روال گذشته در جهت گیری‌های کلی و تخصیص اعتبارات است. به عنوان مثال لایحه بودجه ۹۹ را همانند گذشته به هیچ رو نمی‌توان بودجه‌ای دانست که در آن برای آموزش و پرورش اولویتی در نظر گرفته شده باشد و یا دست کم، توجه بیشتری به آن شده باشد. بودجه پیشنهادی آموزش و پرورش برای سال آینده با افزایش ناچیزی - حداکثر ۵ درصد - نسبت به سال جاری نوشته شده است. اگر قرار است در سال آینده، به خاطر شرایط تحریمی، بودجه‌ای ریاضتی نوشته شود، چرا حاکمیت خود را کنار می‌کشد و بار سنگین آن را بردوش مردم به ویژه کم درآمدترین آن هامی گذارد؟ چرا برخی نهاد‌های خاص، همچنان از مالیات معاف هستند؟ چرا هیچیک در مقابل نهاد‌های نظارتی رسمی پاسخگو نبوده و شفافیت مالی ندارند؟ آیا ملت ایران، به جز از سوی دشمن، از سوی برخی نهاد‌های صاحب قدرت داخلی نیز تحریم شده است؟

مشکلاتی که در حال حاضر گریبانگیر حوزه آموزش و پرورش است را می‌توان اعم از کیفیت بسیار پایین آموزش به ویژه در مدارس دولتی، اجرای طرح هایی، چون خرید خدمات، جذب نیرو بر طبق ماده ۲۸ اساسنامه دانشگاه فرهنگیان و همچنین استخدام سرباز معلمان، خشونت و پرخاشگری در بین دانش آموزان، بی انگیزگی و دلسردی معلمان، فقدان امکانات آموزشی در مدارس، کمبود معلم و اجبار به استخدام نیروی‌های بی اطلاع و بسیار ناتوان، در کنار عدم توجه والدین به تربیت و آموزش دانش آموزان در شهرستان‌ها و روستا‌ها و به ویژه در مناطق محروم که وضعیت نگران کننده تری نیز دارند دانست.

اصلی‌ترین انتقادی که مطرح است به این نکته اشاره دارد که این طرح در ادامه پروژه خصوصی سازی آموزشی است و با عدالت آموزشی در تضاد است. هسته اصلی این طرح بر آموزشگاه‌های خارج از مدرسه تاکید دارد. آیا نمایندگان مجلس شورای اسلامی که برخی از آن‌ها از مناطق کمتر برخوردار به مجلس راه یافته اند نمی‌دانند که هزینه آموزشگاه‌های خصوصی چقدر است و چه تعداد از خانواده‌های کشور توان پرداخت چنین هزینه‌هایی را دارند؟ با اجرایی شدن این طرح، بخش زیادی از دانش آموزان کشور از آموزش زبان انگلیسی محروم می‌شوند، چون هزینه پرداخت کلاس‌های بیرون از مدرسه را ندارند.

به علت گرد و خاک و باد و کم کردن هزینه‌ها، مقابل پنجره کلاس‌ها را با چیدن تعدادی آجر، کور می‌کنند که عبور نور را کاهش و فضای داخل کلاس را تاریک کرده بود. انگار محرومیت راه همه چیز را بسته بود. اما باید پنجره‌ها را باز می‌کردیم. این روستا و اهالی و کودکانش از جنس نور بودند. حیف بود که از نور بهره نبرند.

حسن روحانی که در رابطه با آموزش و پرورش به هیچ وجه کارنامه قابل قبولی ندارد باید بیش از هر فرد دیگری به پرسش خود توجه کند. مدرسه مطلوب و شاداب نیاز به الزاماتی دارد که با بی توجهی‌های رئیس جمهور به آموزش و پرورش به هیچ صورت عملی نخواهد شد. قطعا مجموعه نظام باید برای بهبود وضعیت تعلیم و تربیت بسیج شوند، ولی در عمل این دولت است که باید در بخش اجرایی، کار‌های مختلف را ساماندهی کند. بهتر است رئیس جمهور خود را مخاطب پرسش مهر رئیس جمهور بداند تا شاید کمی نسبت به وضعیت آموزش و پرورش اهتمام بورزد.

آموزش و پرورش مهم‌ترین بخش کشور است. دولت‌ها هم یکی از اصلی‌ترین وظایفی که دارند توجه به بحث آموزش است و ایجاد یک فضای عادلانه در حوزه آموزش برای همه افراد جامعه. همان چیزی که در قانون اساسی آمده است. اما مسئولان کشور در طول سال‌های طولانی نه تنها به وظیفه خود عمل نکردند بلکه با اقداماتی وضعیت تعلیم و تربیت را بحرانی نیز کرده‌اند. عدالت آموزشی، کیفیت تعلیم و تربیت، آموزش رایگان برای شهروندان، توجه به مناطق محروم و حاشیه‌ای و حقوق معلمان بخشی از مسائلی است که دولت‌ها باید برای آن کاری می‌کردند. نه تنها کار‌های مفیدی انجام نگرفته بلکه ضرر‌های زیادی نیز به نظام تعلیم و تربیت کشور نیز وارد کرده‌اند.

سونامی اول دانش آموزانند که الان ۱۴.۵ میلیون نفر هستند که دو سال دیگر می‌شود ۱۵.۵ میلیون و در سال ۱۴۰۴ این رقم به بیش از ۱۷ میلیون نفر خواهد رسید. سونامی دیگر هم به معلمان بر می‌گردد. ۹۳۰ هزار معلم در کشور داریم که به اذعان آموزش و پرورش ۳۲۰ هزار نفر تا سال ۹۹ بازنشسته می‌شوند. از ۹۹ تا ۱۴۰۴ هم چیزی حدود ۳۳۰ هزار نفر دیگر هم بازنشسته می‌شوند. جمعا می‌شود ۶۵۰ هزار نفر.

عضو هیات علمی دانشکده علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان اینکه مدارس دولتی ما روز به روز از حداقل امکانات محروم‌تر می‌شوند و پسرفت می‌کنند، گفت: برخی مدارس غیردولتی نیز فقط به جنبه اقتصادی می‌پردازند و وضعیت را بدتر می‌کنند.

معاون وزارت آموزش‌وپرورش با تشریح تمام جزییات استخدام معلمان حق‌التدریس گفت: چهار گروه مشمول این قانون هستند که باید شروط لازم را کسب کنند و پس از آن قطعا طی مدت سه سال استخدام پیمانی می‌شوند.

نگاهی به برترین رتبه‌های کنکور امسال نشان می‌دهد که این افراد در مدارس خاص و خصوصی تحصیل کرده اند، این مساله با توجه به خدمات ارائه شده در این مدارس و برخورداری این افراد از کتاب‌ها و سی دی‌های بی شمار آموزشی، دور از ذهن نیست. خانواده‌هایی که پولدارترند فرزندان خود را به مدارس عالی می‌فرستند و خانواده‌های کم‌درآمد به مدارس ضعیف تر، نتیجه نهایی اینکه صاحبان مهارت و مشاغل، ثروت و اقتصاد، فن و هنر در همین طبقات بالا و پولدار می‌مانند و فرزندان خانواده‌های کم بضاعت نیز در وضعیت پیشین خود ابقا شده و با محرومیت از فرهیختگی و کسب مهارت‌های اجتماعی، این فقر را به نسل بعد از خود منتقل می‌کنند، بدین ترتیب نابرابری از طریق آموزش، مدام تولید و بازتولید می‌شود.

اکثر اولویت‌هایی که رئیس جمهور به وزیر جدید ابلاغ کرده بسیار مهم و ضروری هستند و حاجی میرزایی باید برنامه‌های اجرایی خود را در همین راستا تدوین کند و پیش ببرد. اما بهتر است در مواردی مانند خصوصی سازی و خرید خدمات آموزشی تجدید نظر شود یا به گونه‌ای سیاست ورزی شود که آقای رئیس جمهور هم آنچنان ناراحت نشوند! خصوصی سازی و خرید خدمات شاید در برخی بخش‌های دیگر کشور راهگشا باشند، اما قطعا در تعلیم و تربیت فاجعه به بار خواهند آورد.

نکته امیدوار کننده در برنامه ارائه شده توسط حاجی میرزایی تاکید بر عدالت آموزشی است. نکته امیدوارکننده آنجایی است که از کلی گویی فراتر رفته و به مصادیق این ناعدالتی آموزشی نیز اشاره داشته است. او به ارتقای کیفیت مدارس دولتی و کاهش تنوع مدارس در جهت عدالت آموزشی اشاره کرده که شنیدن چنین جملاتی از دولتی که در آموزش به صورت محسوس به سمت خصوصی سازی حرکت کرده جای امیدواری دارد. او همچنین بر توجه ویژه به مناطق محروم و مرزی، روستاها، حاشیه شهر‌ها و مناطق عشایری تاکید کرده است.

معلمان جزو اقشاری هستند که در وضعیت اقتصادی فعلی زیر خطر فقر هستند و مرحله دوم رتبه‌بندی معلمان می‌تواند بخشی از مشکلات آن‌ها را بر طرف کند. همه افرادی که به گونه‌ای با آموزش و پرورش در ارتباط هستند منتظرند که هر چه زودتر مراحل طرح رتبه بندی معلمان اجرایی شود تا بخشی از مشکلات مربوط به نظام تعلیم و تربیت حل شود. دولت و مجلس باید بنا بر قانون و اسناد بالا دستی مسائل مربوط به این طرح را پیش ببرند، چون در نهایت به نفع تمام جامعه است. رسانه‌ها نیز مسائل مربوط به این حوزه را با دقت رصد می‌کنند تا در حین اجرا مشکلاتی به وجود نیاید. حاجی میرزایی وزیر پیشنهادی برای وزارت آموزش و پرورش نیز باید برنامه مشخصی در این راستا اعلام کند تا در قدم اول، فرهنگیان را به احقاق حقوق خود امیدوار کند.