بازگشت نقش برجسته سرباز هخامنشی به تخت‌جمشید (پس از ٨٠ سال اتفاق افتاد)

دیدارنیوز ـ ماجراي اين نقش برجسته هخامنشي از آبان ٩٦ آغاز شد، زماني كه تصويري از يك سرباز هخامنشي در پوستر يك حراجي در نيويورك منتشر شد. با بررسي‌هاي صورت گرفته مشخص شد اين شيء باستاني متعلق به ايران است و به صورت غيرقانوني از كشور خارج شده است. با پيگيري‌هاي صورت‌گرفته دادستان نيويورك حكم توقف فروش اين كتيبه را صادر و مرداد ماه گذشته دادگاه عالي نيويورك در حكمي اعلام كرد نقش برجسته پارسي كه قدمت آن به حدود ۵۰۰ سال پيش از ميلاد مسيح بازمي‌گردد، بايد به ايران عودت داده شود. بالاخره پس از طي روال حقوقي اين كتيبه به نماينده ايران تحويل و به زودي به كشور باز خواهد گشت. رييس سازمان ميراث فرهنگي در مورد تصميمي كه اين سازمان براي اين كتيبه دارد، اعلام كرد: «اين اثر پس از هماهنگي‌هاي لازم در اسرع وقت به ايران بازگردانده مي‌شود و در جاي اصلي خود در تخت‌جمشيد قرار مي‌گيرد.»

كتيبه‌اي كه به تخت‌جمشيد بازمي‌گردد تحت چه شرايطي نگهداري خواهد شد؟

رييس سازمان ميراث فرهنگي اعلام كرد: نقش برجسته سرباز هخامنشي قرار است به تخت‌جمشيد بازگردد. اين خبر خوبي است كه اين نقش‌برجسته به موطن اصلي خود بازمي‌گردد، اما موضوعي كه نگراني‌هايي در مورد سرنوشت اين اثر ايجاد مي‌كند اين است كه اين اثر قرار است در كنار تمام نقش برجسته‌هاي تخت‌جمشيد قرار گيرد؟ نقش برجسته‌هايي كه مدت‌هاست گل‌سنگ‌ها به جان‌شان افتاده‌اند و ذره‌ذره ابهت و شكوه‌شان را براي هميشه از بين مي‌برند؟ يا در موزه تخت‌جمشيد كه آثار فاخر دوره هخامنشي در آن در شرايطي نامناسب نگهداري مي‌شوند؟ تلاش براي بازگرداندن آثار مرتبط با هويت تاريخي ايران به كشور، اقدامي قابل تقدير است، اما گام اصلي بعد از اين اقدام، فراموشي و گذاشتن اثري كه با تلاش بسيار به ايران بازگردانده شده، در كنار باقي آثار فراموش‌شده در مخازن و ويترين‌هاي نامناسب موزه‌ها نيست.

الواح هخامنشي دانشگاه شيكاگو هنوز دور از وطن

نقش برجسته سرباز هخامنشي در مدتي كمتر از يك سال پس از كشف از زير چكش حراجي به خانه باز خواهد گشت، اما هنوز تكليف كتيبه‌هايي كه جهت مطالعه و به امانت در اختيار مركز شرق‌شناسي دانشگاه شيكاگو قرار گرفته بودند، روشن نشده و اين الواح هنوز در پيچ و خم‌هاي قضايي مانده‌اند و هر از گاهي خبري در مورد آنها و راي دادگاه‌هاي مربوطه منتشر مي‌شود اما همچنان اين آثار ارزشمند مربوط به دوره هخامنشي دور از وطن هستند.

اين كتيبه‌ها در سال‌هاي ۱۳۱۲ و ۱۳۱۳ در كاوش‌هاي تخت‌جمشيد به دست آمدند و به مركز شرق‌شناسي دانشگاه شيكاگو كه با دولت ايران قراردادي منعقد كرد تا در زمينه ترجمه اين كتيبه‌ها اقدامات لازم را انجام دهد، سپرده شد. آن سال‌ها قرار بر اين بود كه اين الواح فقط به مدت سه سال امانت داده شوند تا مطالعات مربوط به آن انجام و پس از پايان مطالعه در زمان معين به ايران بازگردانده شوند. سال‌ها از اين قرارداد گذشت، دادگاه‌هاي امريكا بارها در مورد اين كتيبه‌ها راي صادر كردند و در مقطعي زمزمه‌هايي درخصوص مصادره آنها شنيده مي‌شد. اما آخرين راي مربوط به اين الواح در اسفند ماه سال ٩٦ بود كه به گفته ابراهيم شقاقي، مديركل حقوقي سازمان ميراث ‌فرهنگي، راي دادگاه ديوان عالي امريكا در رابطه با «رد مصادره الواح هخامنشي» صادر شد. شقاقي در اين رابطه به ايسنا گفت: «راي از سوي ديوان عالي امريكا صادر شده است. اين ديوان بالاترين مرجع قضايي امريكا است، بنابراين اين راي براي ساير محاكم و در ساير دعاوي مشابه حتي براي كشورهاي ديگر و در سال‌هاي آينده نيز قابل استناد است، يعني قابليت توقيف و مصادره‌ اموال عمومي كشور ديگر ازسوي اشخاص خصوصي و عمومي را از بين مي‌برد.»

گفته مي‌شود تعداد اين كتيبه‌ها حدود ٣٠ هزار لوح بود كه در اختيار مركز شرق‌شناسي دانشگاه شيكاگو قرار گرفته بود، تاكنون بخش‌هايي از اين گنجينه در سه مرحله به كشور بازگردانده شده، بخشي در سال ۱۳۲۷، بخشي در سال ‌۱۳۵۰ و بخش ديگري از الواح در سال ۱۳۸۳ به ايران برگردانده شد، اما هنوز تعدادي از اين الواح دراختيار دانشگاه شيكاگو است. اوايل مرداد ماه بود كه معاون ميراث فرهنگي كشور در آستانه آغاز دور جديد تحريم‌ها از انتظار ايران براي اجازه خزانه‌داري امريكا جهت خروج الواح هخامنشي خبر داد. طالبيان اعلام كرد: «پيگير بازگشت الواح هخامنشي به ايران هستيم. موسسه شرق‌شناسي شيكاگو مي‌گويد در انتظار دستور خزانه‌داري است. ما هم منتظريم تا خزانه‌داري امريكا اجازه خروج اين الواح را بدهد. طي چند روز گذشته ايميلي از خزانه‌داري امريكا دريافت كرديم مبني بر اينكه طي چند ماه آينده تدابير لازم براي خروج اين آثار انجام خواهد شد.»

رييس سازمان ميراث فرهنگي اسفند‌ماه گذشته در گفت‌وگو با ايلنا در اين رابطه گفت: «براي بازپس‌گيري الواح هخامنشي حكم قضايي صادر شده‌ است اما باتوجه به فضاي تحريم‌ها بايد مراحل قانوني بازگشت آن هم طي شود. اما همين كه جلوي حراج اين الواح گرفته مي‌شود و به نام ايران ثبت مي‌شوند، گام مهمي است و گام بعدي استرداد آنها به ايران خواهد بود.» بايد ديد پس از بازگشت نقش برجسته هخامنشي كه بالغ بر ٨ دهه از خروج آن از كشور مي‌گذرد، چه زماني نوبت بازگشت الواح پرماجراي تخت‌جمشيد مي‌شود كه به وطن بازگردند. آنچه بيش از بازگرداندن اين آثار به ايران اهميت دارد، شرايط نگهداري اين آثار در موزه‌ها و مخازن موزه‌اي كشور است كه‌ اي كاش مديران ميراث فرهنگي در اين زمينه هم تمهيداتي بينديشند و تلاش و پيگيري لازم را داشته باشند.