هشدار اندیشکده آمریکایی به بایدن: به برجام برگردید قبل از آن که دیر شود

دیدارنیوز: احیای برجام در دولت بایدن به هیچ عنوان به آن آسانی که گمان می‌شد، صورت نگرفته است. بایدن در تردید است و ایران اعلام کرده است که ۵ روز دیگر اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف می‌کند. نویسندگان مقاله حاضر بایدن را فرا می‌خوانند که بیش از این معطل نکند و فورا به برجام بازگردد. این مقاله را در حالی با ترجمه دیدار مطالعه می‌کنید که ناظران سیاسی امروز به کنفرانس امنیتی مونیخ و سخنرانی جو بایدن در آن چشم دوخته و منتظر اعلام نظر رسمی ایالات متحده در مورد بازگشت به برجام قبل از اقدام ایران برای تعلیق عمل به پروتکل الحاقی هستند. 

منبع: اندیشکده  فارین پالیسی این فوکوس

نویسندگان: "میدیا بنیامین"، "نیکولاس دیویس" ، خبرنگار و مولف

ترجمه و تلخیص: حمید رضا بابایی

در شرایطی که کنگره‌ آمریکا تلاش می‌کند قانون جدیدی برای مقابله با کووید-۱۹ تصویب کند، سایر کشور‌های جهان منتظر فرصتی مناسب هستند تا ارزیابی خود را از عملکرد رئیس جمهوری جدید آمریکا و سیاست خارجه اش ارائه کنند، به ویژه پس از آن که چندین دولتِ پیاپی در واشنگتن، شوک‌های خسارت بار و غیرقابل تصور به دنیا و سیستم جهانی وارد کردند.

خوش بینی محتاطانه نسبت به بایدن، تا حد بسیار زیادی بر تعهد وی نسبت به دستاورد دیپلماتیکی استوار است که امضای "باراک اوباما" پایِ آن است: برنامه‌ جامع اقدام مشترک، برجام و یا توافق هسته‌ای با ایران.

بایدن و دمکرات‌ها از "دونالد ترامپ" به خاطر خروج از برجام به شدت انتقاد کرده و قول داده‌اند در صورت پیروزی بایدن در انتخابات، آمریکا سریعا بار دیگر به این توافق نامه بازخواهد گشت. اما اکنون به نظر می‌رسد بایدن در حال طفره رفتن است؛ زیرا آن چه را که باید یک پیروزی ساده برای دولت جدید باشد، در معرض خطر تبدیل شدن به یک شکست قابل پیشگیری و غمبارِ دیپلماتیک قرار داده است.

در حالی که آمریکا در دولت ترامپ بود که نخست از توافق هسته‌ای خارج شد، بایدن به گونه‌ای موضع گیری می‌کند که نشان می‌دهد اگر نخست ایران به تعهداتش عمل نکند، آمریکا نیز به توافق هسته‌ای بازنخواهد گشت و یا تحریم‌های یک جانبه‌ خود را علیه تهران لغو نخواهد کرد. آمریکا پس از خروج از این توافق نامه، به هیچ وجه در موقعیتی نیست که چنین درخواستی را مطرح کند. محمد جواد ظریف وزیر خارجه‌ ایران نیز صراحتا چنین مساله‌ای را رد و تصریح کرده است اگر آمریکا به تعهداتش بازگردد، ایران نیز کاملا به آن‌ها پایبند خواهد بود.

 

یکی از فرمان‌های اجرایی باید، باید بازگشت دوباره‌ آمریکا به برجام باشد. چنین مساله‌ای نیازمند بحث و یا مذاکرات مجدد نبود. "برنی سندرز" رقیب دمکرات بایدن، در کارزار‌های انتخاباتی به سادگی قول داده بود: "در نخستین روز از ریاست جمهوری ام به توافق هسته‌ای بازخواهم گشت. "

این فقط سندرز نبود که چنین وعده‌ای داد. "کریستن گیلیبرند" که هنگام انتخابات درون حزبی دمکرات ها، عضو سنای آمریکا بود نیز گفته است، "ما باید با بازگشت مجدد به برجام، به متحدان خود بپیوندیم، البته اگر ایران بپذیرد که به تعهداتش پایبند باشد و برای بازگشت به حالت پیش از نقض تعهداتش، گام‌هایی بردارد. " گیلیبرند گفته بود که ایران باید " بپذیرد" تا چنین گام‌هایی بردارد، نه این که باید نخست چنین اقدامی انجام دهد. وی دقیقا موضع "خودگول زنی" بایدن را پیش بینی و تلویحا این مساله را رد کرده بود که ایران باید پیش از ورود مجدد آمریکا به برجام، به این پیمان بپیوندد.

اگر بایدن به برجام بازگردد، تمام بند‌های توافق دقیقا مانند گذشته و پیش از خروج ترامپ، مجددا فعال خواهد شد. بازرسان آژانس باز هم باید از مکان‌های مختلف در ایران بازرسی کرده، گزارش دهند. این که آیا ایران پایبند برجام خواهد بود یا خیر، برعهده‌ آژانس بین المللی انرژی اتمی است نه آمریکا. کارکرد برجام این گونه خواهد بود، یعنی بر اساس آن چه که تمام امضا کنندگان آن شامل چین، فرانسه، آلمان، ایران، روسیه، بریتانیا، اتحادیه‌ی اروپا و آمریکا، توافق کردند.

پس بایدن چرا نخستین دستاور ساده‌ای را که بخشی از تعهدات قید شده اش به دیپلماسی است، نصیب خود نمی‌کند؟ نامه‌ی ۱۵۰ عضو دمکرات مجلس آمریکا در حمایت از برجام که در دسامبر ۲۰۲۰ منتشر شد، باید این اطمینان خاطر را به بایدن می‌داد که وی در مقابل تندرو‌های هر دو حزب، از حمایت اکثریت برخوردار است.

اما به نظر می‌رسد بایدن به سخنان مخالفان برجام گوش می‌کند که به او می‌گویند خروج ترامپ از برجام به وی در مقابل ایران، "اهرم فشاری" داده است تا پیش از بازگشت مجدد آمریکا به هرگونه مذاکره، از ایران امتیازات بیشتر بگیرد. این وضعیت به جای آن که به بایدن اهرم فشاری در قبال ایران بدهد – که دلیلی ندارد بیشتر امتیاز دهی کند- به مخالفان برجام در قبال بایدن اهرم فشار اعطا کرده است.

نئوکان‌ها و تندرو‌های آمریکایی، از جمله کسانی که در دولت بایدن حضور دارند، ظاهرا در حال قدرت نمایی هستند تا تعهد بایدن را به دیپلماسی در همان ابتدا نابود کنند؛ و دیدگاه‌های تندروانه‌ خودِ بایدن در عرصه‌ سیاست خارجی، به صورت خطرناک، او را در قبال استدلال‌های آن‌ها مصون نگه می‌دارد. این مساله همچنین آزمونی است برای روابط سابقا مودبانه‌بایدن با اسرائیل، که قویا مخالف برجام بوده و حتی تهدید کرده است در صورت پیوستن دوباره‌ آمریکا، به ایران حمله‌ نظامی خواهد کرد؛ تهدیدی کاملا غیرقانونی که بایدن باید تاکنون علنا آن را محکوم می‌کرد.

اگر بخواهیم منطقی‌تر باشیم، درخواست برای خلع سلاح هسته‌ای در خاورمیانه، باید بر اسرائیل و نه ایران متمرکز شود. همان طور که "دسموند توتو" اسقف اعظم آفریقای جنوبی (و از قهرمانان ضدآپارتاید) در ۳۱ دسامبر ۲۰۲۰ در روزنامه‌گاردین نوشت، وجود ده‌ها و شاید صد‌ها سلاح هسته‌ای در اسرائیل، بدترین راز ناشناخته در دنیا است. مقاله‌ توتو، نامه‌ای سرگشاده به بایدن بود که از وی می‌خواست با جهان همراه شده، بر اساس قانون آمریکا عمل و خلع سلاح واقعی هسته‌ای را در خاورمیانه محقق کند.

دولت‌های پیاپی در آمریکا، به جای آن که به خطرات ناشی از سلاح‌های هسته‌ای واقعی در اسرائیل بپردازند، ترجیح داده اند فریاد بزنند "گرگ! " تا توجه همگان به سلاح‌هایی که در ایران و عراق وجود خارجی ندارد، جلب شود؛ تا بتوانند محاصره‌ دولت‌های این دو کشور را توجیه و بر مردمشان تحریم‌های کُشنده اعمال کنند، به عراق تهاجم و ایران را تهدید کنند. دنیا در حالتی بدبینانه منتظر است تا ببیند آیا رئیس جمهور بایدن صداقت و اراده‌ سیاسی لازم را دارد تا این الگوی موذی را درهم بشکند یا خیر.

 

"مرکز کنترل سلاح، اطلاعاتِ تسلیحاتی و مقابله با گسترش تسلیحات اتمی" وابسته به سی. آی. اِی (سازمان جاسوسی آمریکا)، نهادی است که با دروغ سازی، آمریکا را در سال ۲۰۰۳ به جنگ با عراق واداشت. همین مرکز به نگرانی آمریکا از سلاح‌های خیالی اتمی ایران دامن می‌زند و اتهاماتی بی پایان در این خصوص به آژانس بین المللی انرژی اتمی تحویل می‌دهد. "آلن فولی" رئیس این مرکز، در آن سال به کارکنانش گفت، "اگر رئیس جمهور بخواهد درگیر جنگ شود، وظیفه‌ ما پیدا کردن اطلاعاتی است که به او چنین اجازه‌ای بدهد. " این در حالی است که او به صورت خصوصی به همکار مستعفی خود در سیا – "ملوین گودمن- گفته بود تلاش نیرو‌های آمریکایی برای یافتن تسلیحات کشتار جمعی در عراق "نتیجه‌ چندانی ندارد، اگر نگوییم بی نتیجه است. "

آن چه که در این لحظه سبب شده است بایدن با خودکشی دیپلماتیک، دلِ نتانیاهو و نئوکان‌ها را به دست آورد، قانونی است که مجلس ایران در نوامبر گذشته تصویب کرد که بر اساس آن اگر تحریم‌های آمریکا تا ۲۱ فوریه کاهش نیابد، دولت ایران باید بازرسی از سایت‌های هسته‌ای را متوقف کند و غنی سازی اورانیوم را افزایش دهد.

انتخابات ریاست جمهوری ایران نیز قرار است در ۱۸ ژوئن ۲۰۲۱ برگزار شود که نتایج آن اوضاع را پیچیده‌تر خواهد کرد... اگر بایدن سریعا به برجام بازنگردد، زمان، کوتاه‌تر از آن خواهد بود تا ایران پیش از انتخابات، به تعهدات برجامی خود بازگردد و آمریکا به تعهداتش، از جمله رفع تحریم‌های مربوطه، عمل کند. هر روز که می‌گذرد، زمان موجود برای آن که ایرانی‌ها از منافع رفع تحریم‌ها بهره‌مند شود، کاسته خواهد شد...

زمان بندی مرتبط با برجام کاملا مشخص و قابل پیش بینی بود، لذا به نظر می‌رسد این بحرانِ قابل پیشگیری، نتیجه‌تصمیم عامدانه‌ بایدن برای جلب نظر نئوکان‌ها و جنگ افروزان داخلی و خارجی است تا از طریق ارعاب ایران به عنوان عضوی از توافق نامه‌ای بین المللی که بایدن مدعی حمایت از آن است، تهران را مجبور کنند امتیازاتی بدهد که اصلا بخشی از آن توافق نامه نیست.

رئیس جمهور بایدن در کارزار‌های انتخاباتی اش قول داد "جایگاه دیپلماسی را به عنوان ابزار نخست برای تعاملات جهانی خود ارتقاء خواهیم داد. " اگر بایدن در نخستین آزمون دیپلماسیِ وعده داده‌ی خود شکست بخورد، مردم دنیا به این نتیجه خواهند رسد بایدن به رغم لبخند مخصوص به خود و شخصیت دوستانه اش، در خصوص تعهد واقعی به مشارکت تعاملی آمریکا در "دنیایی مبتنی بر قانون"، چیزی بیشتر از ترامپ یا اوباما نیست.

آن شرایط، مُهر تاییدی است بر این باورِ رو به گسترش در جهان که– در وراء جریان مرسومِ پلیس خوب و بدِ جمهوری خواهان و دمکرت ها- مسیر کلی سیاست خارجی آمریکا اساسا همچنان تجاوزکارانه، ویرانگر و مخرب است. دولت‌ها و ملت‌های سراسر جهان همچنان روابط خود را با آمریکا کاهش خواهند داد، همان گونه که در دولت ترامپ صورت گرفت؛ و حتی متحدان سنتی آمریکا، در دنیایی چند قطبی، مسیری کاملا مستقل تبیین خواهند کرد که در آن آمریکا دیگر یک شریک قابل اتکا نخواهد بود و قطعا نقش رهبری نخواهد داشت؛ و شرایط در بسیاری زمینه‌ها برای مردم ایران، مردم آمریکا و مردم در هر کجای جهان تثبیت نشده خواهد ماند: ایرانیانی که به خاطر تحریم‌های آمریکا در سختی به سر می‌برند و با مرگ دست و پنجه نرم می‌کنند، آمریکایی‌هایی که آرزو دارند روابطی دوستانه‌تر با همسایگانشان در جهان داشته باشند و مردم همه‌ کشور‌ها که برای مقابله با مشکلات گسترده‌ فرارویشان در این قرن، خواستار نظم جهانیِ انسانی‌تر و عادلانه‌تر هستند.

آیا آمریکا در دوران بایدن می‌تواند بخشی از این راه حل باشد؟ تنها چند هفته پس از ریاست جمهوری بایدن گذشته و قطعا چندان دیر نشده است. اما توپ اکنون در زمین بایدن بوده و تمام دنیا نظاره گر است.