دانش آدینه ۲۱: اینشتین؛ تصویر کیهان بی‌انتها روی فرمول‌های کوچک

دیدارنیوز ـ سروش زمانی مقدم: به نقل از فیلسوف بزرگ "کارل پوپر"، مردان بزرگ، اشتباهات بزرگ مرتکب می‌شوند. اگر از فیزیک پیشه‌ای درباره دلایل شهرت اینشتین سوال کنید، قطعا می‌تواند ساعت‌های زیادی را برایتان در این باره صحبت کند و قطعا، این صحبت‌ها به مباحثی غیر از نظریات نسبیت خاص و عام، که علت عمده شهرت وی نیز هست کشیده خواهد شد. اما متاسفانه در بین مردم، این شهرت یا ناشی از تکرار‌های بدون درک عمیق است، و یا فقط از عنوان پرآوازه و پرطمطراق نام او می‌آید که از دیرباز به عنوان مظهر شخصی عالِم شناخته شده است، به طوری که وی را قدیسی بی اشتباه در وادی علم می‌دانند و تنها اطلاق نام وی به کسی، مجموعه‌ای از هوش، کمال و بی نقصی را برایش به ارمغان می‌آورد.

اما وضعیت در بین متخصصان به گونه‌ای دیگر است و به هیچ وجه از او به عنوان رویین تنی علمی و بی اشتباه یاد نمی‌شود. متاسفانه، هم توضیح عظمت کار وی و هم نشان دادن محدودیت‌های آن، به زبان غیر فنی کار سختی است. اما در ادامه به طور مختصر، گوشه‌ای از اعجاز یکی از کار‌های علمی وی را بررسی می‌کنیم تا ماجرا کمی روشن‌تر شود. به بیش از صد سال پیش، زمانی که اطلاعات کیهانشناسی بشر، حتی نصف دانسته‌های امروزی اش هم نبود بر می‌گردیم. در آن حدود اینشتین نظریه نسبیت عام خود را منتشر کرد و تقریبا در همان زمان بود که در صدد برآمد که از این نظریه، برای توصیف عالم در مقیاس کیهانی بهره ببرد.

بیشتر بخوانید: نگاهی به نظریه جهان تورمی

علیرغم آن که به خاطر نداشتن اطلاعات و داده‌های کافی از کیهان در ابتدا از رسیدن به اهدافش عاجز ماند، اما جالب است بدانیم که در حقیقت عصر جدید کیهانشناسی علمی از همان سال ظهور نظریه نسبیت عام شروع شد. در واقع یکی از مشکلات اصلی، بررسی همخوانی یا عدم همخوانی نظریه با تجربه نیز بود، که آن هم چیزی نبود که در عرصه پهناوری همچون کیهان، تنها بتوان با فکر کردن و قدرت تحلیل ذهن به آن پی برد و بنابراین اینشتین ناگزیر فرض‌هایی کرد که بعد‌ها از آن به عنوان بزرگترین اشتباه علمی خود نام برد. این اشتباه در واقع همان فرض مدل کیهانی ایستا، برپایه نسبیت عام بود. تا قبل از انتشار نسبیت عام، بسیاری از منجمین فکر می‌کردند که کهکشان راه شیری، "تنها جزیره کیهانی" در عالم است و این اینشتین بود که فرض کرد که راه شیری، تنها یکی از کلان جرم‌های بسیاری است که تقریبا به صورت یکنواختی در کیهان توزیع شده اند. تنها حدود چهارده سال بعد از نسبیت عام بود که ادوین هابل، همان که حدود شصت سال بعد، تلسکوپ هابل، که دانسته‌های کیهانی ما را دگرگون کرد، را به نامش کردند، نتایجی منتشر کرد که نشان می‌داد برخلاف فرض اینشتین، کیهان به هیچ وجه ایستا نیست و در واقع در حال انبساط است. نکته جالب تاریخ فیزیک مدرن آنجا است که اینشتین برای فرض ایستایی کیهان، جمله‌ای اضافی را وارد معادله خود کرد که انبساط را از بین ببرد، ولی گذشت زمان نه تنها اشتباه وی را آشکار کرد، بلکه کارکرد این جمله اضافی را به نفع واقعیت کیهان منبسط شونده عوض کرد و آن را در معادلات وی حفظ کرد! و بدینسان اشتباه بزرگ وی، منطبق با برخی پیشرفت‌ها و نظریات مدرن امروزی و کیهانشناسی نوین شد؛ لذا گزافه نیست اگر که ادعا کنیم که نظریه اینشتین، مبنای اصلی مدل جدید انفجار بزرگ باهمه کاستی هایش است.

بیشتر بخوانید: ریاضیدانان و داستان نسبیت عام

 به کانال تلگرامی دیدارنیوز بپیوندید

 

 به صفحه اینستاگرام دیدارنیوز بپیوندید

 

 به گروه واتس‌اپی دیدارنیوز بپیوندید