شب‌مردگی تهران (گزارشی از شب‌های خاموش تهران)

دیدارنیوز ـ «قدیما تازه بعد از شام، به شب‌نشینی می‌رفتیم و تا پاسی از شب رو خوش می‌گذروندیم. اصلا کسی حواسش به ساعت نبود. دائما گل می‌گفتیم و گل می‌شنفتیم. به خودمون هم که می‌اومدیم، می‌دیدیم؛‌ای دل غافل نزدیک صبحه» این حرف‌ها را بارها و بارها از بزرگترهایمان شنیده‌ایم. آنها اگر امکانات نداشتند، دلشان خوش بود. اما حالا چی! نه تنها رفت و آمدهایمان کم شده و همه به نوعی درگیر کار خود هستیم، بلکه تا به خودمان هم می‌آییم، شهر در خاموشی فرو می‌رود. شهری که انگار بعد از ساعت ۱۲ شب نبضش نمی‌زند و هر چه هست صدای سوت و کوری است که فضا را پر می‌کند.

کابوس رستوران‌ها و کافه‌های شهر دقیقا از زمانی شروع می‌شود که آنها مجبورند چشم‌هایشان را بر هم بگذارند. در واقع اگر بگوییم که شب‌های پایتخت به اسارت گرفته شده‌اند، بیراه نگفتیم، چرا که شب‌ها می‌توانند خاطره‌ساز باشند، اما هاله سیاهی آنها را فرا می‌گیرد. تازه این یک روی سکه است. با به خواب رفتن زودهنگام شهر گردشگری شبانه هم از رونق می‌افتد و کوچه پس کوچه‌های شهر محل تردد و تجمع معتادان می‌شوند. این در حالی است که اگر زنگ خواب فضای شهری دیرتر به صدا در‌آید، نه تنها گردشگری شبانه احیا می‌شود، بلکه به اشتغال‌زایی در شب هم کمک می‌کند. آنچنان که سالن‌های تئاتر و سینما، موزه‌ها، فروشگاه‌ها، کتابخانه‌ها و... به ناچار تعطیل می‌شوند و رخصت نمی‌دهند که خانواده‌ها و حتی توریست‌ها نیز به گشت و گذار شبانه بپردازند. از جنگ‌های شبانه هم چیزی نگوییم بهتر است.

 

جنگ‌هایی که معمولا مناسبتی در برخی از پارک‌ها و بوستان‌های پایتخت برگزار می‌شوند، اما برنامه‌هایشان به حدی کسالت ‌آور است که شهروندان تهرانی را به خود ترغیب نمی‌کند، در حالی که شب‌های تابستان ظرفیت بالقوه‌ای دارد که به کار گرفته نمی‌شوند. هر چه هست سکوت و تاریکی است که خودشان را به صبح می‌رسانند. در واقع اگر قرار باشد که ما هشت ساعت از روز را کار ‌کنیم، هشت ساعت را به تفریح بپردازیم و هشت ساعت باقیمانده را استراحت کنیم؛ با حد مطلوب فاصله بسیاری داریم. حتی با یک حساب سرانگشتی هم می‌توانیم دریابیم که هشت ساعت تفریح‌مان به فنا می‌رود. حال تصور کنید در چنین شرایطی با این همه دغدغه‌های رنگارنگ شهروندان چگونه روز خود را آغاز می‌کنند! در واقع ضرب‌المثل «روز از نو، روزی از نو» مصداق چنین ادعایی است که گریبان پایتخت‌نشینان را گرفته است. بنابراین می‌طلبد که شور و نشاط را به شهروندان برگردانیم.

گرچه لایحه جامع روشنایی و نورپردازی فضاهای شهر تهران سه سال پیش در یکصد و هشتاد و سومین جلسه شورای شهر تهران به تصویب رسید، اما هنوز شب‌های پایتخت در تاریکی بسر می‌برند. آنچنان که اهالی برخی مناطق از وضعیت موجود گله‌مند هستند و اظهار می‌کنند که تردد شبانه در محله‌شان موجی از ناامنی را به همراه دارد، چرا که با تاریک شدن هوا حتی گذر از برخی از بوستان‌ها و پارک‌ها نیز امکان‌پذیر نیست. با این حال بارها مسئولان شهری وعده داده‌اند که درصدد حل مشکل تاریکی فضاهای شهری هستند، اما شواهد امر چیز دیگری را نشان می‌دهد.

 

از این رو باید گفت که زیست شبانه در پایتخت نیاز به زیرساخت‌هایی دارد تا بتواند گشت و گذار پایتخت‌نشینان را در شب رقم بزند. براساس پژوهش مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، پایتخت ایران جزو معدود کلانشهرهای جهان است که فعالیت در آن فقط به ساعات اداری و طول روز محدود است. این در حالی است که ساکنان عمده شهرهای بزرگ دنیا حتی کشورهای اسلامی، بخشی از فعالیت‌هایشان در حوزه خرید، تفریح، ورزش و گردشگری را در زمان شب انجام می‌دهند، به طوری که حجم ترددهای شبانه درون‌شهری در آنها مثلا در دبی دست‌ کمی از روز ندارد. بنابراین باید با چاره‌اندیشی تهران را از خواب اجباری بیرون آوریم و نگذاریم که تمامی اماکن در یک ساعت مشخص تاریک شوند. همانطور که پیش‌تر هم عنوان شد؛ تهران ظرفیت‌های شبانه دارد که باید به آنها جامه عمل بپوشاند. این در حالی است که وضعیت در شهرهای دیگر به مراتب اسفناک‌تر از پایتخت است و باید برای زیست‌شبانه مردم تدابیری را اندیشید، چرا که آنها حق دارند نمای شهر خود را در شب نظاره‌گر باشند.

رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران معتقد است تهران یک سوم از زمان خود را در خاموشی بسر می‌برد و باید برای استفاده از فرصت شب‌های تهران برنامه‌ریزی شود. محمدجواد حق‌شناس درباره اینکه قرار است چه برنامه‌هایی برای پر کردن شب‌های طولانی تابستان جایگزین برنامه‌های گذشته شود، با تاکید بر اینکه موافق برگزاری این برنامه‌های فرهنگی بوده است، بیان کرد: با برگزاری جنگ‌ها، مردم یک منطقه و محله فرصت می‌کنند کنار هم بنشینند و شادی را تجربه و به نوعی زندگی جمعی را حس کنند. ما از این فضا استقبال می‌کنیم و اگر نقصی دارد، باید رفع شود و کیفیت برنامه‌ها ارتقا یابد. او با اشاره به تماشای اخیر مسابقات فوتبال جام‌جهانی در استادیوم آزادی، کافه‌ها و سینماها افزود: قبلا با این موضوع بدون هیچ دلیلی مخالفت می‌شد، اما اتفاق اخیر تجربه‌ای بود که دیدیم هیچ اتفاقی هم نیفتاد. بنابراین وقتی مردم در کنار هم تجربه می‌کنند و هیچ اتفاقی نمی‌افتد، می‌توان از این تجارب برای سایر برنامه‌ها نیز استفاده کرد. حق‌شناس ادامه داد: همچنین می‌توانیم از این تجارب در فصل تابستان که شب‌ها طولانی است، در راستای بهره‌مندی از یک زندگی جمعی استفاده کنیم. یکی از موضوعاتی که علاقمندیم در تهران دنبال شود، زندگی شبانه سرشار از شوق، نشاط و مبتنی بر شناخت و امکان ملاقات با شهروندان است. اکنون شهر تهران بدون هیچ دلیلی یک سوم فرصتی که در طول شبانه‌روز در اختیار دارد را در تعطیلی و خاموشی می‌گذراند. رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر تهران در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان تفریح شبانه در پایتخت داشت، در حالی که تهران ۱۲ شب خاموش می‌شود و مغازه‌ها بسته می‌شوند، ادامه داد: شاید در گذشته درباره زندگی شبانه در تهران مشکلاتی داشتیم، اما اکنون روی آن مطالعه می‌شود و برای اجرای آن دیر نیست.

 

در ماه رمضان هم این تجربه را در تهران داشتیم. در این ایام کسب و کار فعال است و مردم و صاحبان کسب‌وکار هم راضی هستند. به گزارش مهر، او اضافه می‌کند: نقصی که درباره برنامه زیست‌شبانه وجود دارد این است که شاید در بخش نیروهای حافظ امنیت مشکلاتی وجود داشته باشد و توان ایجاد امنیت در این ساعت شب امکان‌پذیر نباشد. این بخش باید از سوی مقامات وزارت کشور و نیروی انتظامی تامین شود و نباید به این بهانه که امکانات لازم وجود ندارد، موجب تعطیلی فضای شهری شویم.

«اصولا 12 شب به بعد شهر به دلایلی تعطیل است. حال اگر اسمش را مصرف انرژی بگذاریم، قاعدتا زمانی که مغازه‌ها باز نیست، مشکلی پیش نمی‌آید، اما نباید فضای شهری به گونه‌ای باشد که مردم نتوانند به خوبی از تعطیلات پنجشنبه و جمعه‌ خود استفاده کنند. باید اماکن اجازه دهد که رستوران‌ها، کافه‌ها، قهوه‌خانه‌ها و... از ساعت 12 هم به فعالیت خود ادامه دهند، به ویژه آنکه اکنون در فصل تابستان بسر می‌بریم.» اینها را عبدالرضا هاشم‌زایی، نماینده مردم تهران در مجلس به «آرمان» می‌گوید. به گفته او از وقتی که ساعت جلو کشیده شده عملا مردم از غروب آفتاب تا ساعت 12 شب زمان محدودی برای تفریح کردن در شهر تهران دارند. بنابراین زمان تفریحات شبانه به ویژه در دو شب تعطیل آخر هفته کم است و باید این محدودیت از بین برود. هاشم‌زایی عنوان می‌کند: این در حالی است که در فصل تابستان دانش‌آموزان و دانشجویان تعطیل هستند و ایجاد تفریحگاه شبانه در تهران و تشویق مردم به تفریحات سالم باعث نشاط روحی آنها می‌شود، به گونه‌ای که دانش‌آموزان و دانشجویان آمادگی پیدا می‌کنند که از اول مهر با انرژی بهتری به مدارس و دانشگاه‌ها بروند. به اعتقاد نماینده مردم تهران در مجلس باید دولت، شهرداری، پلیس و اماکن یک طرحی را ایجاد کنند که مردم بتوانند از فضای سالم شب استفاده بهتری داشته باشند، چون هوا در شب بهتر است. این در حالی است که در طول روز با توجه به گرمی هوا مردم تهران مجبورند دائما کولر خودروی خود را روشن کنند.

 

بنابراین با توجه به اینکه مراکز آموزشی در فصل تابستان تعطیل است، باید مسئولان گامی بردارند و امکاناتی را فراهم کنند تا جوانان بتوانند تعطیلات تابستان را به خوبی پشت سر بگذارند. او همچنین اظهار کرد: اصولا مردم بیشتر حافظ امنیت خود هستند. بنابراین می‌توان گفت که مشکل امنیتی برای تفریحات شبانه مردم پیش نمی‌آید. هاشم‌زایی با ذکر مثالی می‌افزاید: فرض کنید که جنگ شبانه‌ای در بوستان‌ها یا پارک‌ها برقرار باشد و رستوران، کافه‌ها، قهوه‌خانه‌ها و... نیز به مردم خدمات ارائه دهند و جوانان با خانواده و دوستانشان بتوانند به تفریحات خود بپردازند. بنابراین با توجه به روحیه مردم مشکل امنیتی پیش نخواهد آمد، اگر هم باشد، قطعا برای مراکز تفریحی نیست. نماینده مردم تهران در مجلس در پایان یادآوری می‌کند: تمام کشورهای اسلامی به جز ایران از اول ماه رمضان تا پایان آن را جشن می‌گیرند. بنده در این ایام در کشورهای عربی بوده و دیده‌ام که هتل‌ها، رستوران‌ها و مجامع مختلف تفریخی شب تا صبح در ماه رمضان باز هستند. بنابراین ما هم باید از فرصت زیست‌شبانه خود استفاده کنیم.