شادی شبی به بلندی غم‌ها!

دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‎راد: دور کرسی خانه مادربزرگ می‌نشستیم و بعد از خوردن لبو، انار و آجیل تازه، نوبت به قصه‌گویی پدربزرگ می‌رسید. پسرها تقاضای داستان‌های حماسی مثل رستم و سهراب، کاوه و ضحاک را داشتند اما دخترها قصه بیژن و منیژه و شیرین و فرهاد را بیشتر می‎پسندیدند. پدربزرگ برای دل نوه‌‌ها، هم قصه حماسی و هم عاشقانه تعریف می‌کرد. قصه که به قیام کاوه می‌رسید؛ پسرها شمشیرهای خیالی خود را به دست می‌گرفتند و با اهریمن خیالی می‌جنگیدند و خبر نداشتند گلوله جای شمشیر را گرفته است. از سوی دیگر اما وقتی قصه عشق و عاشقی به هنگام رفتن فرهاد از سر عشق به کوه می‌رسید چشمان دختران از اشک پر می‌شد و خود را جای شیرین تصور می‎کردند، اما خبر نداشتند که فرهادها این روزها برای نان به کوه می‌روند و نه عشق.

قدیم و جدید ندارد، هنوز بیشتر خانواده‌ها شب چله یا شب یلدا را به همان صورت گذشته برگزار می‌کنند. هنوز مهمانی این شب برپا است و همه در حد وسع مالی خود سعی می‌کنند شب چله را زیباتر برگزار کنند و دور هم جمع شوند. البته شکی نیست که بسیاری از خانواده‌ها نمی‌توانند از پس مخارج خوراکی‌های شب یلدا بربیایند، اما هنوز آثار این جشن؛ هر چند در ابعاد کوچک تر در بین مردم باقی مانده است. برای جامعه‌ای که امروز کار و مخارج روزانه یک دغدغه بزرگ است، چنین جشن‌هایی فرصت مناسبی خواهد بود که برای ساعاتی شادی به خانه‎ها ورود کند و برای ساعاتی از غم اجتماعی رها پیدا کنیم.

شب یلدا از کجا آمده است؟

شب یلدا یا شب چله یکی از کهن‌ترین مراسم‌های ایرانی است. در این جشن، طی شدن بلندترین شب سال و به دنبال آن بلندتر شدن طول روزها در نیم‌کره شمالی، که مصادف با انقلاب زمستانی است، گرامی داشته می‌شود. یلدا به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) گفته می‌شود. شب یلدا که به عنوان یکی از شب‌های مقدس در ایران باستان مطرح بوده به‌صورت رسمی در تقویم ایرانیان باستان از سال ۵۰۲ قبل از میلاد در زمان داریوش یکم به تقویم رسمی ایرانیان باستان راه یافته است.

در دوران کهن فرهنگ اوستایی، سال با فصل سرد شروع می‌شد و در اوستا، واژه سرد (Sareda) یا (Saredha) به معنی بشارت پیروزی اورمزد بر اهریمن و روشنی بر تاریکی است. شب یلدا شب تولد مهر است و برای جشن گرفتن میلاد مهر، سفره‌ای پهن می‌شود که به آن سفره یلدا یا چله می‌گویند و با انواع خشکبار، انار دان شده یا هندوانه تزئین می‌شود. انار و هندوانه جزو مهم‌ترین ملزومات شب یلدا هستند. همچنین خشکبار مانند برگه هلو و زرآلو و آجیل شب یلدا نیز در ایران طرفدار بسیاری دارد. برای نیاکان ایرانی‌ها که به آئین مهر دلبستگی داشتند، رنگ قرمز (نماد نور خورشید) گرامی بود. رنگ سرخ انار و هندوانه و انتخاب سیب قرمز و سنجد در سفره شب یلدا چه بسا اشاره به همین موضوع است.

خانواده‌های ایرانی در شب یلدا، معمولاً شامی فاخر تهیه می کنند و انواع میوه‌ها و رایج‌تر از همه هندوانه و انار را مهیا کرده و دور هم صرف می‌کنند. پس از آن، تنقلات تدارک دیده شده رونمایی می شود و در ادامه، شاهنامه‌خوانی، قصه‌گویی بزرگان خانواده برای دیگر اعضای فامیل و همچنین فال‌گیری با دیوان حافظ رایج است. البته در سال‌های اخیر با افزایش قیمت‌ها هر ساله از خوراکی‎های یلدایی کاسته می‌شود.

سفره لاکچری یلدا

سفره یلدای بسیاری از مردم کشورمان شاید خالی باشد و با حداقل‌ها و به سختی پر شود؛ اما در سوی دیگر افرادی زندگی می‌‎کنند که در چیدمان این سفره و لاکچری بودن آن رقابت تنگاتنگی دارند. آجیل یکی از تنقلات پرطرفدار شب یلداست که به گفته فروشندگان، خرید مردم کمتر و حتی متفاوت از سال‌های گذشته شده و به سمت تنقلات ارزان قیمت همچون برنجک، شکوفه و ... رفته است. از سوی دیگر در بازار میوه، آنچه مشخص است طی روزهای گذشته افزایش تقاضای هندوانه و انار، این دو میوه پرطرفدار شب چله را گران تر از قبل کرده است.

با این حال همه سعی دارند که با حداقل‌ها نیز سفره‌ای پهن کنند و دور هم از این شب لذت ببرند. البته هستند افرادی که به میزانی تجملات این شب را افزایش می‌دهند که اصل موضوع فراموش می‌شود و از زیبایی این شب کاسته می‌شود. از سوی دیگر به دلیل استفاده بی رویه از گوشی‌های هوشمند، از رفت‌وآمد فامیلی و هم‌صحبتی‌ها کاسته شده است. قطعاً شب یلدا که نماد دورهمی خانوادگی است بهترین فرصت خواهد بود که افراد برای لحظاتی از گوشی‌های خود فاصله بگیرند و چند ساعتی را در کنار خانواده خود بگذرانند.