پیرمحمد ملازهی کارشناس مسائل افغانستان درباره اینکه طالبان در چه زمینه‌هایی با آمریکا توافق کرده است به دیدارنیوز گفت: طالبان تغییراتی را پذیرفته است، افغانستان هم باید چنین تغییراتی را در تعاریف، ساختا‌های اجرایی و اداره افغانستان گردن نهد. رویکرد‌های قومی که در افغانستان حاکم است ریشه اصلی مشکلات است و باید تغییر کند و به تدریج به سمت نوعی از ملت ـ دولت سازی مدرن برود. تا اینجای کار آمریکایی‌ها توانسته اند طالبان را پای میز مذاکره بیاورند و آن‌ها را به یک جریان سیاسی تبدیل کنند که اتفاق مهمی است و ابعاد آن در آینده روشن خواهد شد. طالبان که زیر بار مذاکره نمی‌رفت و میز مذاکره با آمریکا را دوازه جهنم می‌دانست، پای میز مذاکره رفت و توافق هم کرد، بنابراین دور از ذهن نیست که انتخابات و سطحی از دموکراسی را هم بپذیرد.
دیدارنیوز ـ اسفندیار عبداللهی: سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در قطر روز دوشنبه اعلام کرد که با آمریکا در همه موارد به توافق رسیده‌ایم و امکان دارد توافق با واشنگتن را پیش از آغاز سال جدید میلادی امضاء کنیم. سهیل شاهین سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در قطر گفت: نمایندگان آمریکا و طالبان بر روی تمامی موارد به توافق رسیده‌اند و هم اکنون در مورد زمان و مکان امضای توافقنامه تصمیم می‌گیرند و ممکن است توافق پیش از سال جدید میلادی به امضا برسد.
مذاکرات آمریکا با طالبان از ابتدای این هفته از سرگرفته شد و کاهش خشونت‌ها به گونه‌ای که به مذاکرات بین گروه‌های افغانستانی و اعلام آتش بس منتهی شود، دستور کار اصلی این مذاکرات بود. این مذاکرات در پی سفر دو روزه "زلمای خلیلزاد" نماینده ویژه آمریکا در امور صلح افغانستان به کابل و گفتگو با مقامات دولت و سیاستمداران مطرح افغانستانی، از جمله "حامد کرزی" شکل گرفت.
این توافق در حالی به دست آمده که مذاکرات گروه طالبان و آمریکا از دو ماه پیش در پی لغو دعوت دونالد ترامپ از این گروه در آمریکا متوقف شده بود. دور قبلی مذاکرات طالبان و آمریکا در دوحه در حالی جریان داشت که دو طرف از نزدیک شدن به امضای توافقنامه خبر می‌دادند اما در نهایت، مخالفت طالبان با اعلام آتش بس، به نوعی مذاکرات را به شکست موقت کشاند.
«زلمای خلیلزاد» در سفر جدید خود، اواخر هفته گذشته برای از سرگیری مذاکره با طالبان به کابل آمد و در دیدار‌های جداگانه با مقامات دولتی و رهبران سابق جهادی، آتش بس و از بین بردن پایگاه‌های طالبان در پاکستان را به عنوان پیشنهاد افغانستانی ها برای رسیدن به صلح دریافت کرد.
پیرمحمد ملازهی کارشناس مسائل افغانستان درباره اینکه طالبان در چه زمینه‌هایی با آمریکا توافق کرده است به دیدارنیوز گفت: در مذاکراتی که زلمای خلیلزاد نماینده آمریکا با طالبان پیش می‌برد چند مشکل اساسی وجود داشت. یکی این بود که تکلیف خروج کامل نیرو‌های آمریکایی از افانستان چه خواهد شد. طالبان همچنان بر این عقیده بود که باید آمریکایی‌ها و ناتو به طور کامل افغانستان را تخلیه کنند و آمریکایی‌ها بر این اصرار داشتنند که چند پایگاه خود را با تعداد مشخصی نیرو در افغستان حفظ کنند که طبق شنیده‌ها پیشنهاد آمریکایی‌ها عدد ۵۸۰۰ نیرو بوده است. در حال حاضر مشخص نیست بر سر چه تعداد نیرو و پایگاه توافق کرده اند. نامعلوم است ولی ظاهرا طالبان به اصل حضور آمریکایی‌ها رضایت داده است.
وی با بیان اینکه دو طرف به یک حد میانه رسیده اند، اضافه کرد: در این حالت آمریکایی‌ها به طور کامل از افغانستان خارج نمی‌شوند و طالبان هم سطحی از حضور آمریکا را در افغانستان پذیرفته است. البته چون هنوز اعلام نکرده اند تمام این تحلیل‌ها دریافتی است که ما از اطراف این موضوع به دست آورده ایم.
ملازهی مسئله دوم را آتش‌بس برشمرد و خاطرنشان کرد: این مسئله یکی از بن‌بست‌های بین این دو طرف مذاکره بود. طالبان می‌گفت اول باید معاهده صلح بین آمریکا و آن‌ها امضا شود، بعد از آن وارد مسئله آتش‌بس شویم. در این مورد هم با هم توافق کرده اند که کیفیت و مکانیسم آن را حتما اعلام می‌کنند.
وی ادامه داد: مسئله سوم اصرار دولت افغانستان بر این اصل بود که مذاکرات باید افغانی-افغانی صورت گیرد و ابتکار عمل در دست دولت افغانستان باشد؛ در حالی که طالبان به طور کلی این دولت وحدت ملی را دولتی دست‌نشانده می‌داند و حاضر نبود با آن‌ها وارد مذاکره شود. پیش از این در آمریکا طرحی مطرح شده و به اندیشکده‌های آن کشور از جمله شورای روابط خارجی ایالات متحده آمریکا داده بودند مبنی بر اینکه در افغانستان دولت موقتی ایجاد شود که این دولت موقت به مدت ۱۸ ماه کشور را اداره کرده و طالبان هم در آن حضور داشته باشد تا بتوانند انتخاباتی را اجرا کنند.
این کارشناس مسائل افغانستان درباره انتخابات اخیر افغانستان گفت: اطلاعاتی که تا شب گذشته داشتم این است که گره انتخابات افغانستان همچنان پابرجاست، اشرف غنی خود را برنده انتخابات می‌داند و اصرار دارد باید نتیجه انتخابات اعلام شود و آقای عبدالله عبدالله معتقد است ۳۰۰ هزار رای تقلبی در مجموع آرا وجود دارد که باید تسویه و پایش شود که کمیسیون انتخابات افغانستان تاکنون زیر بار این درخواست نرفته است و از طرفی بعد از انتخابات، در مناطق و ولایات مختلف افغانستان از سوی طرفداران عبدالله تظاهرات صورت گرفته است.
وی افزود: با توجه به اتفاقی که در دو سه روز اخیر افتاده است، به نظر می‌رسد معادلات سیاسی در افغانستان در حال تغییر است، هم آنچه در قطر علام شد و آنچه در داخل افغانستان در حال وقوع است بیانگر تغییر وزنه‌ها و آرایش سیاسی در افغانستان است. اخیرا اشرف غنی تلاش کرده است به ژنرال دوستم نزدیک شود و رفتند و از او دلجویی کردند که او را از بدنه حامیان ائتلاف شمال و عبدالله عبدالله جدا کنند، از طرف دیگر عطامحمد نور است که موضعی گرفته که به نظر می‌رسد در حال نزدیک شدن به تیم محمد اشرف‌غنی است. اگر این اتفاقات شکل واقعی به خود بگیرد، هم آمریکایی‌ها و هم قوم پشتون، بر سر مسئله حفظ قدرت به توافق رسیده اند و طالبان هم در مذاکرات دوحه به نحوی به این نتیجه رسیده است که با دولت بعدی اشرف‌غنی پشتون (بدون نقش آفرینی شمالی ها) شریک شود.
ملازهی با بیان اینکه مجموعه نشانه‌ها حاکی از این است که افغانستان در حال ورود به دوره جدیدی است، یادآور شد: توافق آمریکا و طالبان احتمالا توافقی اصولی است و به زودی ساختار قدرت جدیدی را در این کشور پایه‌گذاری می‌کند و توافقی که در سال ۲۰۰۰ بین افغانستان و جامعه جهانی منعقد شد، ملغی می‌شود و خیلی‌ها بر این باورند که کودتایی در افغانستان از سوی پشتون ها، طالبان و آمریکایی‌ها در حال وقوع است.
وی ادامه داد: طالبان از دو وجه قومی و ایدئولوژیک در افغانستان دست بالا را دارد، به همین دلیل به قدرت حداقلی رضایت نمی‌دهد و این امر می‌تواند در قالب یک توافق با دولت پشتون زبان کابل تا حدودی محقق شود. آنچه تا الان مشخص است این است که طالبان و آمریکا توافق کرده اند و بدون شک اشرف‌غنی از همه ابعاد این توافق اطلاع دارد و چراغ سبز خود را داده است.
ملازهی نقش زلمای خلیلزاد را در مذاکرات و توافق ذکر شده مهم دانست و گفت: مطلبی که او در سر طالب‌ها فرو کرده این بود که شما از طریق نظامی هرگز توفیقی حاصل نمی‌کنید و لذا آن‌ها را تشویق کرده که وارد پروسه سیاسی یا انتخاباتی شوند. ولی یک بحث پیچیده‌ای وجود دارد که هنوز ابعاد آن روشن نیست و آن این است که آمریکا و طالبان بر سر چه مقولات دیگری توافق کرده اند؟ آیا طالبان بر همان وضع قبلی است یا طالبانی خواهد بود که با آمریکا در مسائل کلان و تصمیمات استراتژیک هماهنگ می‌شود؟
وی اضافه کرد: در صورت هماهنگی طالبان و آمریکایی ها، افغانستان به پایگاهی بر علیه رقبای منطقه‌ای آمریکا مانند روسیه و ایران تبدیل خواهد شد. اگر چنین توافق پنهانی صورت گرفته باشد، افغانستان در مرحله جدیدی قرار می‌گیرد. اعلام شده در تمام زمینه‌ها توافق کرده‌اند در حالی که طالبان در گذشته می‌گفت: میز مذاکره دروازه جهنم است، ولی آن ها پای میز مذاکره رفتند. این گروه، انتخابات را هم حرام، غربی و غیر اسلامی معرفی می‌کرد، اما در شرایطی که با مذاکره کنار آمد به نظر می‌رسد در این شرایط سطحی از انتخابات و دموکراسی را نیز پذیرفته باشد. طالبان کنونی را نباید با طالبان گذشته مقایسه کرد. طالب ۱۵ سال پیش رادیو، تلویزیون و رسانه‌های جمعی را حرام می‌دانست، ولی همین طالبان اکنون به طور گسترده از این ابزار‌ها استفاده می‌کند، بنابراین باید منتظر هر نوع توافقی بود و باید شاهد یک طالب مدرن از دل طالبان قبلی باشیم.
این کارشناس مسائل افغانستان با بیان اینکه طالبان تغییراتی را پذیرفته است، افزود: به نظرم افغانستان هم باید چنین تغییراتی را در تعاریف، ساختا‌های اجرایی و اداره افغانستان گردن نهد. رویکرد‌های قومی که در افغانستان حاکم است ریشه اصلی مشکلات است و باید تغییر کند و به تدریج به سمت نوعی از ملت ـ دولت سازی مدرن برود. تا اینجای کار آمریکایی‌ها توانسته اند طالبان را پای میز مذاکره بیاورند و آن‌ها را به یک جریان سیاسی تبدیل کنند که اتفاق مهمی است و ابعاد آن در آینده روشن خواهد شد.
ممکن است روسیه با آمریکا معامله کند
ملازهی ادامه داد: طالب یک گروه از حدود ۲۳ گروهی است که مسلح هستند و رویکردی ایدئولوژیک دارند، اما سوال مهمی که مطرح می شود این است: بخش‌هایی که از طالبان جدا شده اند چه سرنوشتی خواهند داشت؟ همه این‌ها ابهاماتی است که وجود دارد، ولی اگر جریان اصلی طالبان که همین جریان شورای کویته است، پای توافق اخیر بماند، به مرور شکل کنش، واکنش و درگیری‌ها در افغانستان متفاوت خواهد شد و ممکن است گروه داعش اتوماتیک وار جانشین طالبان شده و نقش مسلحانه آن‌ها را ادامه دهد.
ملازهی در پاسخ به این پرسش که با توجه به سفر‌های متعدد دفتر سیاسی طالبان به ایران، در جریان توافق دوحه جای ایران کجاست، عنوان کرد: از ابتدای این مذاکرات دو جریان قطر با محوریت آمریکا و دیگری جریان مسکو با محوریت روسیه وجود داشت که ایران، چین و پاکستان تا حدودی در جریان مسکو تعریف می‌شوند. نباید فراموش کرد روسیه و آمریکا مسائل و مشکلات و حتی منافع مشترکی در سطح بین الملل دارند و تنها مسئله ایران، افغانستان، سوریه، عربستان و اسرائیل نیست که این دو کشور نسبت به آن‌ها موضع دارند و ممکن است هر آن، پوتین در راستای منافعی که مد نظر دارد، با آمریکا معامله کند و در این صورت سر ایران بی کلاه می‌ماند.
وی زلمای خلیلزاد را شخص باهوش و با تجربه‌ای دانست و خاطرنشان کرد: طالبان و آمریکایی‌ها متوجه نقش و نفوذ کشورهایی چون ایران، پاکستان، عربستان، امارات، هند و چین هستند بنابراین در مذاکرات به کشور‌های همسایه افغانستان اطمینان داده شد که نگران توافقات انجام شده نباشند. احتمالا آمدن طالبان به ایران، ارائه گزارشی از طرف آن‌ها به مقامات ایرانی بوده است. گزارشی که اکنون به آن توافق می‌گوییم و به نظرم در آخرین سفر طالبان، به تهران از جهات مختلف اطمینان داده شده است و ایران از مذاکرات و توافقات دوحه بی اطلاع نیست، ولی تا چه اندازه این اطمینان خاطر محقق شود را باید در آینده شاهد بود. اگر ایران سیاستی که منطبق با واقعیت ها است را پیش بگیرد، بهتر می‌تواند از فضا و ظرفیت ایجاد شده استفاده کنند.
