دیدارنیوز ـ مرضیه حسینی: آزار جنسی و ناامن بودن حوزه عمومی، یکی از مهمترین مشکلات زنان در زیست مدرن شهری است. آسیبی که با شکل گیری کلان شهرها و خروج زنان از خانهها و ورود آنها به عرصه اجتماعی ـ در حالی که فضاهای شهری ذاتی مردانه داشته و دارند ـ به وجود آمده و هر روزه، هزارن زن در سراسر جهان را قربانی آزارهای خیابانی میکند.
فضا خنثی نیست، تعیین کننده رفتار زنان و مردان است
زنها نیمی از مصرف کنندگان فضاهای عمومی و شهری هستند؛ این درحالی است که بسیاری از فضاهای شهری به ویژه برای زنان، بسیار ناامن است و تردد آنها را به ویژه در هنگامی که تنها هستند با مشکل مواجه میکند.
اغلب زنان عنوان میکنند هنگامی که با مردی راه میروند احساس آرامش بیشتری دارند، زیرا خطری از جانب مردان دیگر اعم از لمس، تعرض و آزارهای کلامی، متوجه آنها نیست. این تجربه مشترک را زنانی که در وقت غروب یا شب برای ورزش یا تفریح به پارک مراجعه میکنند نیز دارند، به ویژه پارکی مانند پارک رازی که بسیار تاریک و بزرگ است و نور کم و درختان انبوه، فضای ناایمنی را برای زنان ایجاد کرده است. زنان یا مجبورند از رفتن به پارک پس از تاریک شدن هوا خودداری کنند و یا با مردی از خانواده و یا بستگانشان همراه شوند. مسئولین پارک به جای مناسب سازی آن پس از تاریکی، به زنان تذکر میدهند که پارک را ترک کنند.
بی تردید فضا عنصری خنثی نیست و بر زیست اجتماعی زنان تاثیر میگذارد، به همین اعتبار، برنامه ریزی و طراحی فضاها میتواند منجر به تسهیل دسترسی یا مانع از استفاده زنان از فضا شود. موضوع ایمن سازی فضای شهری برای زنان، از آنجا که شهرها و سازههای شهری، ماهیتا مردانه هستند، سالهاست مورد توجه فعالین حقوق زنان قرار دارد. طراحی اپلیکشنهایی که محلها و مکان های ناامن، تاریک و خلوت را به زنان نشان میدهد از جمله موفقیتهای فعالین زن در کشورهای اروپایی است.
آزار خیابانی زنان در جهان چگونه است؟
زنان در تمام جهان تجربه مشترکی از آزارهای خیابانی دارند. در کشوری مانند هند میزان این آزار به حدی است که دختری دانش آموز در اتوبوس مورد تجاوز گروهی قرار میگیرد. در مراکش ۴۰ درصد از زنان، تجربه آزار جنسی و یا کلامی را در خیابان دارند. در بنگلادش ۸۴ درصد از زنان اعلام کرده اند مورد آزار در خیابان و وسایل نقلیه قرار گرفته اند، این آمار برای زنان آمریکا ۶۵ درصد است که ۳۷ درصد از زنان گفته اند شب جرات بیرون رفتن از خانه را ندارند. در انگلستان ۳۵ درصد از زنان تعرض خیابانی را تجربه کرده اند. آمار آزار زنان در مکزیک وحشتناک است. از هر ۱۰ زن ۹ زن یعنی ۹۶ درصد از زنان در این کشور مورد آزار جنسی در حوزه عمومی قرار گرفته که بخش زیادی از این تعرضات مربوط به نیروهای پلیس است. در استرالیا ۷۷ درصد از زنان، آزار جنسی را یا در اتوبوس یا هنگامی که منتظر اتوبوس هستند تجربه میکنند.
این آمار تکان دهنده، فمنیستها را در تمام دنیا بر آن داشته که به دولتها و حاکمیتها برای ایمن سازی فضای شهری فشار بیاورند. این مطالبات، اما دستاورد خاصی نداشته، زیرا فضاهای عمومی در دست مردان است.
پل ها؛ سازههای ترسناک شهری
فضا و معماری شهری بر جنسیت و روابط میان زنان و مردان تاثیر میگذارد، زیرا فضاها انعکاس دهنده روابط قدرت در شهر و تعیین کننده رفتارهای زن و مرد و تفاوتهای میان آنهاست. این احساس ناخوشایند که گویی کسی در حال تعقیب شماست یا به عمد، فاصله اش را با شما حفظ میکند که پشت سر شما راه برود، تجربه بسیاری از زنان؛ به ویژه در شب و در هنگام عبور از خیابانها و کوچه ها است. اغلب کوچهها روشنایی مناسبی ندارند و مخصوصا در شبهای تابستان، محل تجمع مردهای جوان هستند.
چند روز قبل، دختر نوجوان بجنوردی از ترس آزار و اذیت چند جوان، از روی پل هوایی به پایین پرید و با این اتفاق، مساله ناامن بودن پلهای هوایی برای زنان به ویژه در شب، مورد توجه قرار گرفت. هرچند فعالین حقوق مدنی، سالهاست از اعضای شورای شهر تهران، ایمن سازی فضای شهری برای زنان به ویژه پلهای عابر پیاده را خواستار شده اند اما مسئولین، پاسخی به این مطالبات نداده اند.
وضعیت پلها در فقدان نور و با وجود انبوهی از بیلبوردهای تبلیغاتی که جلوی دید عابرین را گرفته، فضای مناسبی برای مزاحمین ایجاد کرده است. پای صحبت زنان و دختران که بنشینید بسیاری از دختران جوان، تجربه لمس بدنی از طرف مردان بر روی پل هوایی را داشته اند. این پلها برای بانوان، چنان مایع اضطراب است که ترجیح میدهند خطر گذشتن از خیابان را به جان بخرند.
برنامه ریزان و مسئولین معماری شهری شاید توجه ندارند که فضاهای عمومی در شهرها از دیرباز اغلب بر اساس درک سنتی از مفهوم خانواده سنتی و تقسیم کار بین زن و مرد (کار مرد در بیرون از خانه و ماندن زن در خانه) طراحی شده اند، بنابراین در دوران مدرن و ورود زنان به عرصه عمومی، تغییر رویکرد در حوزه طراحی فضا و معماری شهری، ضروری است.
