"دیدارنیوز" نگاهی به مشکلات قاعدگی زنان در جهان و ایران به بهانه روز جهانی بهداشت قاعدگی دارد؛
تلاش برای تابوزدایی از قاعدگی، مبارزه در راه رایگان کردن خدمات بهداشتی دوران قاعدگی، وادار کردن کارفرمایان به درک ضرورت‌های زنان در این دوران، دادن آموزش‌های لازم به دختران و تولید پد‌های قابل شستشو و ارزان، از جمله اقداماتی است که می‌تواند به بهبود شرایط زنان در این دوران کمک کند. کمتر مردی چیزی از سندرم pms می‌داند. حدود ۸۵ درصد از زنان دارای این سندرم هستند. این سندرم به حالاتی گفته می‌شود که زنان در دوران قبل از قاعدگی به آن دچار می‌شوند. به لحاظ روحی زنان در این دوران افسرده، بداخلاق، پرخاشگر و بی حوصله شده و میل شدید به گریه دارند. به لحاظ جسمی، زنان در این دوره به درد‌های شکم، درد شدید کمر و پاها، نفخ درد تخمدان‌ها و سینه مبتلا می‌شوند که این درد‌های شدید برای بسیاری از آن‌ها در طول سیکل قاعدگی ادامه می‌یابد.
دیدارنیوزـ
مرضیه حسینی: ۲۸مه روز جهانی بهداشت قاعدگی زنان است. این روز بر افزایش آگاهی بهداشت قاعدگی، توانایی در تغییر و بهبود شرایط و از بین رفتن تابوی قاعدگی در برخی جوامع تاکید دارد و برای مشارکت بیشتر رسانه‌ها و آگاهی عموم مردم با چالش‌های دوران قاعدگی زنان و مبارزه با تابو بودن آن نام گذاری شده است. این روز هر سال یک شعار ویژه دارد. شعار پارسال عبارت بود از «محدودیت بیشتر ممنوع!» و شعار امسال «وقت عمل» است.
درد و رنج قاعدگی زنان؛ از عدم دسترسی به نوار بهداشتی تا فقدان آموزش
روز ۲۸ مه برای ایجاد دنیایی که در آن زنان و دختران بتوانند قاعدگی خود را به روشی بهداشتی کنترل کنند و در امنیت، با داشتن حریم خصوصی و احترام با آن مواجه شوند نام گذاری شده و هدف اصلی این روز، شکستن سکوت و تاکید بر ضرورت یافتن راه‌حل‌هایی برای شناخت بهتر قاعدگی و کنترل بهداشتی آن است.
عدم دسترسی زنان به ابزاری که در دوران قاعدگی نیاز است و همچنین درد و رنج ناشی از خون ریزی، مشکلات زیادی را برای بسیاری از زنان به ویژه کسانی که توان مالی خرید پد بهداشتی ندارند ایجاد کرده است.
در کنیا دختران به طور متوسط ۴.۹ روز به خاطر پریود مدرسه نمی‌روند. صندوق کودکان سازمان ملل می‌گوید که در یک کشور از هر ۱۰ کشور آفریقایی، دختران به خاطر قاعدگی از مدرسه رفتن محروم می‌شوند. بخشی از این مشکل به خاطر دسترسی نداشتن به نوار بهداشتی است. ۸۳ درصد دختر‌ها در بورکینافاسو و ۷۷ درصد در نیجر، در مدرسه جایی برای عوض کردن نوار بهداشتی خود ندارند، در هند، کاموج و ایران هم چنین مشکلاتی وجود دارد.
دختران تانزانیایی می‌گویند: «وقتی پریود شدیم نمی‌دانستیم چکار کنیم. از پنبه، کاغذ کتاب‌های کهنه و برگ درختان برای کنترلش استفاده می‌کردیم. در مدرسه وضعیت سخت‌تر بود، چون خون پس می‌داد و لباس مدرسه، خونی میشد»
تنها تحصیل دختران نیست که تحت تاثیر قاعدگی قرار می‌گیرد، بلکه اشتغال و سلامت عمومی آن‌ها هم به قاعدگی مرتبط است. ۷۰ درصد بیماری‌های مربوط به باروری در هند به دلیل بهداشت ضعیف در دوران قاعدگی ایجاد می‌شود. در روستا‌های هند، ۴۳ تا ۸۸ درصد دختر‌ها از پارچه‌هایی برای کنترل قاعدگی خود استفاده می‌کنند که چندبار مصرف است. این پارچه‌ها بدون صابون یا آب تمیز، شسته می‌شوند و عامل ایجاد انواع عفونت و بیماری هستند.
مشکلات قاعدگی زنان در هند بیش از این‌ها است. در حالی که از هر ۵ زن در هند ۴ زن دسترسی به امکانات بهداشتی دوران قاعدگی به دلیل فقر ندارند، دولت این کشور، نوار بهداشتی را در ردیف کالا‌های لوکس قرار داد و مالیات ۱۲ درصدی بر آن بست. این مساله منجر به راه اندازی جنبشی به نام «مالیات بر خون» توسط زنان هندی در سال ۲۰۱۸ شد. خانم «سوربهی سینگ» بنیان‌گذار موسسه ساچی ساحلی که در زمینه ارتقاء آگاهی زنان نسبت به بهداشت ایام قاعدگی تلاش می‌کند می‌گوید عادت ماهانه یکی از اصلی‌ترین علل ترک تحصیل دختران در هند است. پس از ماه‌ها کمپین اعتراضی، دولت هند با حذف این مالیات موافقت کرد.
این در حالی است که در بریتانیا با وجود اعتراض‌های گسترده، هنوز محصولات بهداشتی دوران عادت ماهانه زنان شامل ۵ درصد مالیات می‌شود.
استفاده از نواربهداشتی و تامپون برای زنان در دوران پریود (عادت ماهانه) اصلی‌ترین نیاز آن‌ها است، اما برخی از زنان به دلیل مشکلات مالی قادر به تامین آن نیستند، این مساله‌ای است که تقریبا کسی به آن توجه نمی‌کند و حتی مطرح کردن این مشکل از نظر بسیاری، مسخره و بی مورد است.
دخترانی که به سن عادت ماهانه رسیده‌اند، باید حق دسترسی به سرویس بهداشتی تمیز و امن را داشته باشند، جایی که بتوانند در آرامش، پد خود را عوض کنند و در امنیت کامل پد استفاده شده را به سطل آشغال بیندازند. میلیون‌ها زن برای تعویض پد و شست‌وشوی خود، دسترسی به توالتی بهداشتی و امن ندارند. این مساله که در ایران و حتی تهران هم بسیار به چشم می‌خورد سبب شده زنان احساس بسیار ناخوشایندی در این دوران داشته باشند.
دسترسی نداشتن به بهداشت قاعدگی، پیامد‌های زیان باری برای وضعیت اقتصادی زنان دارد. مثلا در بنگلادش، ۷۳ درصد زنانی که مصاحبه شده‌اند گفته‌اند که به‌طور متوسط شش روز در ماه را به خاطر قاعدگی یا عفونت‌های ناشی از نبود بهداشت قاعدگی به سرکار نمی‌روند. یعنی حقوق شش روز در ماه را از دست می‌دهند.
در روستا‌های محروم و دور دست، در بازداشتگاه‌ها و زندان‌ها و کمپ‌های زلزله‌زدگان یا هر مکان دیگری که به دلیل حوادث غیرمترقبه و طبیعی یا جنگ در وضعیت بحرانی قرار دارد، معمولا کمترین امکانات برای بهداشت قاعدگی در اختیار زنان است.
نواربهداشتی کالای لوکس نیست
براساس آخرین آمار یک خیریه از هر ۱۰ زن در بریتانیا یک نفر به دلیل فقر، امکان تهیه نوار بهداشتی یا تامپون را ندارد. به همین دلیل است که در سالهای اخیر سازمان‌های غیر دولتی در این حوزه فعال شده‌اند تا این نیاز مهم زنان را برآورده کنند و دولت را نیز تحت فشار گذاشته‌اند تا شاید راهکاری برای حل این مشکل پیدا کند. هیلی اسمیت مدیر یک سازمان غیردولتی گفته که از او خواسته شده تا برای تعدادی از مدارس در لندن، نواربهداشتی و تامپون تهیه کند.
فرماندار کالیفرنیا در خصوص تلاش برای حذف مالیات نوار بهداشتی می‌گوید: «زنان و دختران در دوران قاعدگی، حجم زیادی دستمال توالت استفاده می‌کنند، به علاوه هزینه تامین نوار بهداشتی یا تامپون برای تعدادی از این خانواده‌ها به حدی زیاد است که باعث می‌شود در مواردی آن‌ها مجبور شوند از رفتن به مدرسه خودداری کنند و حتی سلامت آن‌ها به خطر بیفتد»
هزینه خرید یک بسته نوار بهداشتی یا تامپون در بریتانیا بین یک تا سه پوند است. البته بسته به حجم خونریزی زنان و مدت پریود، برآورد شده که هر زن در این کشور در دوران پریود بین دو تا سه بسته نوار بهداشتی یا تامپون نیاز دارد. البته بحث تامین مُسَکن برای درد پریود هم مطرح است. براساس بررسی‌های انجام شده تنها در بریتانیا هر زن در طول دوران زندگی خود بیش از ۱۸ هزار پوند برای تهیه نوار بهداشتی و تامپون، دارو‌های مُسَکن، لباس زیر و دیگر لوازم مربوط به پریود هزینه می‌کند.
در ایران به ویژه پس از گرانی‌های اخیر و افزایش قیمت چشمگیر نواربهداشتی، تهیه این کالا برای بسیاری از زنان تبدیل به دغدغه‌ای جدی شده است. قیمت یک بسته نوار بهداشتی بسته به کیفیت آن بین ۱۰ تا ۲۰ هزار تومان است. به این رقم باید قیمت شیاف ها، قرص‌های مُسَکن و لباس زیر را نیز افزود. هر زن اگر بخواهد اصول بهداشتی را در این دوران رعایت کند به مصرف حداقل ۲ بسته نوار بهداشتی و نصف بسته پد روزانه نیاز دارد.
زنی ۳۸ ساله با دلخوری می‌گوید: «کسی به نیاز زنان فقیر به نوار بهداشتی رایگان توجه نمی‌کند. هزینه ماهیانه نوار بهداشتی من و دو دخترم ماهیانه بالغ بر ۶۰ هزارتومان است. این پول شاید برای خیلی‌ها خنده دار باشد، اما برای من که تحت پوشش کمیته امداد هستم رقم بالایی است، تازه من و دخترهایم از شیاف‌ها و مُسَکن‌ها و همچنین کیسه آب گرم به خاطر هزینه آن استفاده نمی‌کنیم. دخترم گاهی از شدت درد و خون ریزی، روز‌ها در خانه می‌ماند.»
عدم توجه سازمان‌های خیریه و دولت به مشکل قاعدگی زنان بی بضاعت، سلامتی آن‌ها را به شکل جدی به مخاطره انداخته است. سوسن ریاحی، پزشک زنان که به صورت رایگان در مراکز خیریه کار می‌کند می‌گوید: «بسیاری از این زنان به عفونت‌های رحمی و انواع فیبرم‌ها دچارند، زیرا مجبورند یک نوار بهداشتی را ساعت‌ها مصرف کنند و یا از پارچه‌هایی که استریل نیستند و امکان شستشوی مداوم و پهن شدن در آفتاب را ندارند استفاده کنند.»
سندروم قاعدگی (PMS) و مردانی که درکی از آن ندارند
به گفته زنان، جدی‌ترین مشکل آن‌ها در دوران قاعدگی، سختی حاضر شدن سر کار است. این مشکل بسیار جدی است و از چند وجه قابل بررسی است. تابو بودن پریودی در مرکز این مشکلات قرار دارد، زیرا سبب شده که کارفرمایان و همکاران مرد، کوچکترین درکی از شرایط زنان در این دوره نداشته باشند و ضرورت سخن گفتن و توجه به این مساله را درک نکنند.
کمتر مردی چیزی از سندرم pms می‌داند. حدود ۸۵ درصد از زنان دارای این سندرم هستند. این سندرم به حالاتی گفته می‌شود که زنان در دوران قبل از قاعدگی به آن دچار می‌شوند. به لحاظ روحی زنان در این دوران افسرده، بداخلاق، پرخاشگر و بی حوصله شده و میل شدید به گریه دارند. به لحاظ جسمی، زنان در این دوره به درد‌های شکم، درد شدید کمر و پاها، نفخ درد تخمدان‌ها و سینه مبتلا می‌شوند که این درد‌های شدید برای بسیاری از آن‌ها در طول سیکل قاعدگی ادامه می‌یابد.
حال تصور کنید که زنی با داشتن این حجم از درد به علاوه خون ریزی شدید، مجبور است در محل کارش حاضر شود، زیرا هیچ مرخصی استعلاجی برای این دوران در نظر گرفته نشده است. درد‌های شکمی و کمردرد به علاوه رنگ پریدگی و بی حالی مانع از این می‌شود که زن، کار خود را درست انجام دهد، در نتیجه بهره وری او پایین می‌آید.
زنان مشکلات بسیاری در این دوران در محل کار خود دارند که در ادامه، به چندنمونه از آن‌ها اشاره می‌شود.
زهرا می‌گوید: «کاش میشد مثل بعضی از کشور‌های خارجی، حداقل یک روز و همان روز اول، مرخصی در نظر می‌گرفتند، مرد‌ها نمی‌دانند که زن، تو این روزا باید استراحت کنه، کیسه آب گرم استفاده کنه و اگر بتونه ماساژ بگیره، آخه با این حالتی که مدام خیس هستی و باید بری دسشویی، چطور میشه کار کرد؟»
همکار زهرا ضمن تایید حرف او می‌گوید: «دستشویی رفتن، خودش مصیبتیه، این زشت بودن و خجالت آور بودن پریودی در ذهن زن‌ها و مرد‌ها باعث شده ما نتونیم سر کار، نوار بهداشتی را حتی توی روزنامه، داخل سطل آشغال واحدمون در شرکت بیندازیم، مجبوریم زیر لباسمون ببریم و بعد استفاده بذاریم توی کیفمون تا شب که میریم خونه بندازیم سطل آشغال، تازه فقط این نیست که، اون حجم زیاد از دستمال توالتی که مصرف میشه رو هم باید زیر لباس، قایم کنیم و داخل کیفمون بذاریم و ببریم خونه.»
رویا که کارمند کتابخانه است در خصوص مشکلاتش در این دوران می‌گوید: «مرخصی که حتما باید باشد. به علاوه این، کاش اتاقی یا جایی در محل کار یا یک کاناپه راحتی باشه که زن‌ها توی این دوران، حداقل بتونن ربع ساعت دراز بکشن تا قرص مُسَکن اثر کنه و دردشون ساکت بشه.»
مشکلات زنان به محل کار ختم نمی‌شود. بسیاری از زنان از اینکه همسرانشان و یا برادران و پدرانشان درکی از این مساله و حالات روحی و جسمی زن در این دوران ندارند ابراز ناراحتی می‌کنند. اغلب مرد‌ها نه تنها به دلجویی و مراقبت از زنان و دوستان خود در این دوران نمی‌پردازند بلکه پریودی زنان را دستمایه مسخره و متلک قرار می‌دهند. مثلا در بحث‌هایی که پیش می‌آید، می‌گویند: بازم پریودی که نمیشه باهات حرف زد!
کشور‌های مختلف دنیا متاثر از فشار فعالین حقوق زنان، وادار شده اند که تدابیری برای زنان شاغل در دوران پریودی بیندیشند. به عنوان مثال، پارلمان ایتالیا در حال بررسی طرحی است که در آن سه روز مرخصی ویژه ایام قاعدگی در هر ماه برای زنان در نظر گرفته شود. ژاپن، اندونزی، کره جنوبی و تایوان، پیشگامان در نظر گرفتن این مرخصی هستند.
مخالفین این طرح می‌گویند اعطای این مرخصی، کارفرمایان را از استخدام زنان بازمی دارد، همچنان که مرخصی زایمان در بخش خصوصی در تمام جهان، امنیت شغلی زنان را به خطر انداخته و زنان زیادی پس از اتمام این مرخصی، کار خود را از دست داده اند.
مدافعان این طرح، اما می‌گویند اجبار زنانی که درد و رنج قاعدگی را تحمل می‌کنند برای حضور در محل کار، علاوه بر تقویت رنج آن‌ها، کارفرماها را با کارکنانی مواجه می‌کند که بهره کاری پایین یا بسیار پایینی در آن روز‌های کاری دارند؛ شرایطی که نه به سود کارفرماست و نه به سود کارمندی که یک قاعدگی دشوار را تجربه می‌کند.
غیر از این کشورها، برخی موسسات و کمپانی‌های بزرگ هم در جهان، برای کارمندان خود مرخصی قاعدگی در نظر گرفته‌اند. از جمله شرکت تولیدکننده محصولات ورزشی نایک که به کارکنان خود در سراسر جهان از سال ٢٠٠٧ چنین مرخصی را اعطا می‌کند.
اینکه زنان خجالت می‌کشند درباره درد‌های خود در حین قاعدگی با کسی صحبت کنند یا کارفرمایشان را قانع کنند که حالشان بد است و امکان ادامه کار را ندارند سبب شده که مشکلات آن‌ها در این دوران مضاعف شود.
نتایج یک پژوهش در بیمارستان دانشگاه «رادباوود» هلند بر روی ۴۲ هزار زن صورت گرفته نشان می‌دهد نیمی از زنان در هلند درباره مشکلات عادت ماهانه با کسی صحبت نمی‌کنند. این در حالی است که یک سوم زنان به هنگام قاعدگی، کارایی کمتری دارند و نمی‌توانند کار کنند.
این پژوهش همچنین نشان می‌دهد که زنان در بیشتر موارد از دل‌درد شدید، ناراحتی‌های روانی، خستگی و کمردرد رنج می‌برند، اما تحمل می‌کنند و با کارفرمای خود در میان نمی‌گذارند. این سکوت، مشکلات جسمی و روحی را برای آن‌ها ایجاد می‌کند.
تابو بودن پریودی؟ چرا خجالت می کشیم؟
در ایران مثل بسیاری از نقاط جهان، پریود یک تابوی اجتماعی است. اتفاقی که در بدن زن باید در خفا صورت گیرد، حرف زدن از آن بی‌شرمی و بی‌ادبی است. هر چند امروزه به ویژه در شهر‌های بزرگ و در خانواده‌های کلانشهر نشین، این تابو تا حدی شکسته شده، اما تهران، همه ایران نیست. در فرهنگ ایرانی از دیرباز دسترسی به نوار بهداشتی یک عملیات مخفیانه بوده و هست. اگر داروخانه نزدیک نباشد، دختران خود برای خرید مراجعه نمی‌کنند. نواربهداشتی‌ها در گوشه مغازه پنهان است و در نهایت، خرید باید در پلاستیک سیاه حمل شود.
در حوزه آموزش، اطلاعاتی درباره بهداشت قاعدگی به دختربچه‌ها داده نمی‌شود. در برنامه‌های آموزشی مدارس، چیزی در این زمینه پیش‌بینی نشده و هنوز بسیاری از خانواده‌ها از دادن اطلاعات در این خصوص به دختران خود ابا دارند. مادران بسیاری هستند که هنوز درباره تغییرات بدن دخترشان با آن‌ها حرف نمی‌زنند.
این مساله خاطرات بسیار بدی را از اولین پریودی به ویژه در ذهن دختران دهه ۶۰ ایجاد کرده است. بسیاری از دختران با دیدن اولین خون، به شدت ترسیده اند و نمی‌دانستند چطور کنترلش کنند، تصور کرده اند بیمار شده اند یا خدا آن‌ها را مجازات کرده است. این دختران با داشتن درد زیاد و خون ریزی که نمی‌دانستند چطور کنترلش کنند مساله را از خانواده و مادر خود پنهان می‌کردند.
آن‌ها برای امحای نواربهداشتی حتی در خانواده با مشکل مواجه بودند، زیرا از برادر و پدر خود خجالت می‌کشیدند. زنان قدیمی‌تر و سنتی تر، این مساله را نشانه بدبختی و دردسر زن بودن می‌دانستند و مدام در گوش دختران جوان‌تر می‌گفتند که زن به چه درد می‌خورد وقتی خدا خواسته او ناپاک باشد و از او دوری کند، نماز نخواند و به اماکن زیارتی نرود.
این نجس دانستن و در نتیجه؛ مذموم بودن زنان در این دوره در ایران، سابقه بسیار دیرینه به قدمت آموزه‌های زرتشتی دارد. به نوشته شهلا زرلکی در ایران باستان، زنی که «تشتان» (عادت ماهیانه) میشد می‌بایست تا زمان اتمام این دوران از شهر خارج شده و به دور از خانواده در بیابانی که هیچ گل و گیاه و آبی وجود نداشت، محصور در چهاردیواری که دیوار‌های بسیار بلند داشت به سر ببرد.
کسانی که برای زنان تشتانی، غذا می‌بردند نمی‌بایست بیشتر از ۳ گام به آن‌ها نزدیک شوند. پس از اتمام این دوره، محل اقامت این زنان با خاک پوشیده میشد، خود زنان نیز باید ابتدا با ادرار گاو و سپس آب شستشو می‌شدند و پس از آن بود که اجازه ورود به شهر را پیدا می‌کردند.
در حال حاضر نیز دختران در دوران قاعدگی در بسیاری از کشورها نجس، کثیف و ناپاک شمرده می‌شوند و از ارتباط با دیگران حتی اعضای خانواده منع می‌شوند. در بعضی از مناطق نپال، زنان و دختران را در دوران پریود، وادار می‌کنند که در رختخواب جداگانه بخوابند.
تلاش برای تابوزدایی از قاعدگی، مبارزه در راه رایگان کردن خدمات بهداشتی دوران قاعدگی، وادار کردن کارفرمایان به درک ضرورت‌های زنان در این دوران، دادن آموزش‌های لازم به دختران و تولید پد‌های قابل شستشو و ارزان، از جمله اقداماتی است که می‌تواند به بهبود شرایط زنان در این دوران کمک کند.
