امنیت خلیج‌فارس در معرض دخالت خارجی و رویارویی نظامی قرار می‌گیرد

دیدارنیوزـ افشار سلیمانی: ماجرا از آنجا آغاز شد که شبکه خبری المیادین به نقل از منابع محلی اعلام کرد که بامداد روز یکشنبه ۲۲ اردیبهشت انفجار‌های مهیب پی درپی در بندر الفجیره بین ساعات چهار تا هفت بامداد رخ داده و باعث شده است تا ۷ الی ۱۰ نفت‌کشی که در این بندر لنگر گرفته بودند، در آتش بسوزند. اما بلافاصله منابع دولتی در امارات متحده عربی ادعا کردند که هیچ انفجاری در این بندر رخ نداده و فعالیت بندر مذکور روال عادی را سپری می‌کند؛ در همین زمینه دفتر اطلاع رسانی دولت محلی در بندر فجیره مدعی شد که اوضاع این بندر آرام است و هیچ گونه انفجاری در آن رخ نداده است! پس از آن نیز دیگر رسانه‌های اماراتی به تبع مرکز اطلاع‌رسانی الفجیره، اخبار منتشر شده در این زمینه را تکذیب کردند. این در حالی بود که المیادین پس از تکذیب خبر از سوی امارات نسبت به انتشار اسامی نفت‌‎کش‌های آتش گرفته اقدام کرد‌ و در نهایت مقامات ذی‌ربط امارات و منابع سیاسی و خبری منطقه صحت خبر انفجار را تایید کردند و مشخص شد که کشتی‌ها، بر خلاف ابتدای خبر، تجاری نبوده‌اند بلکه نفت‌کش بوده‌اند چرا که در ادامه اعلام شد هیچ مواد سمی وارد آب نشده است. از سوی دیگر به‌رغم اینکه اعلام شد این حمله در نزدیکی ساحل روی نداده و در آب‌های سرزمینی امارات صورت گرفته است، اما روشن شد که این حمله در نزدیکی ساحل صورت گرفته بود.

برخی ویژگی‌های استراتژیک بندر الفجیره

بندر الفجیره، تنها بندر نفتی و صنعتی اماراتی‌ها در ساحل دریای عمان به شمار می‌رود و چند سال پیش بود که اماراتی‌ها یک خط لوله انتقال نفت به طول ۳۷۰ کیلومتر از ابوظبی به این بندر کشیدند که بیش از هر چیز ترمینال بزرگ نفتی این بندر و صادرات گسترده نفت خام شیخ نشین امارات از این ترمینال و دور زدن تنگه هرمز را در اذهان تداعی می‌کند. بندر فجیره از جمله تاریخی‌ترین شیخ نشین امارات است. نتیجه این نگاه ویژه در سال‌های گذشته سرازیر شدن سیل سرمایه‌های خارجی برای ساخت ترمینال بزرگ نفتی در این بندر است.

هم‌اکنون شرکت‌های بزرگ نفتی همچون اکسون موبیل، شل و توتال در این بندر گرد آمده‌اند تا ۷۵ درصد نفت این شیخ نشین را از این ترمینال صادر کنند تا نفت‌کش‌های اماراتی مجبور به گذشتن از تنگه هرمز نباشند.

شیخ نشین امارات تلاش دارد تا با احداث خط لوله‌ای از میدان نفتی حبشان در ابوظبی غربی‌ترین نقطه امارات روزانه یک میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه نفت تولیدی از دو میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه تولید روزانه خود را به بندر فجیره انتقال داده و بدون گذشتن از تنگه هرمز در بازار‌های جهانی عرضه کند.

واکنش ایران به انفجار در الفجیره

سخنگوی وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران حوادث روز یکشنبه ۲۲ اردیبهشت برای چند کشتی در دریای عمان را نگران کننده و تاسف‌بار دانست و خواهان روشن شدن ابعاد دقیق این حادثه شد. وی با اشاره به تاثیر منفی این حوادث بر سلامت کشتیرانی و امنیت عبور و مرور دریایی نسبت به هرگونه دسیسه از سوی بدخواهان جهت برهم زدن ثبات و امنیت در منطقه هشدار داد و خواهان هوشیاری کشور‌های منطقه نسبت به هرگونه ماجراجویی از سوی عوامل خارجی شد. به‌نظر می‌رسد دولت ایران باید در سطحی بالاتر و حداقل در سطح وزیرخارجه و با محتوایی قاطع‌تر از جمله محکوم کردن این اقدام نسبت به‌ این حادثه واکنش نشان می‌داد.

رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس ایران گفت انفجار‌های الفجیره امارات ثابت می‌کند امنیت جنوب آب‌های خلیج‌فارس شکننده و به شیشه شبیه است!

حشمت‌الله فلاحت پیشه در صفحه شخصی‌اش در «توئیتر» نوشت: «انفجار‌های الفجیره نشان می‌دهد امنیت جنوب خلیج فارس شبیه به شیشه است.» چنین واکنشی می‌تواند از سوی کشور‌های منطقه و امریکا حداقل به‌عنوان تمایل ایران به ناامنی در خلیج فارس با هدف حل بحران کنونی‌اش با این کشور‌ها تلقی شود.

واکنش آمریکایی‌ها به حادثه انفجار در بندر الفجیره

ـ خبرگزاری آسوشیتدپرس ادعا کرد این اتفاق در حالی افتاده که آمریکا نسبت به احتمال اقدامات ایران و گروه‌های نیابتی‌اش در مسیر‌های دریانوردی منطقه هشدار داده بود.

ـ ست آبرامز ستون‌نویس نشریه نیوزویک درباره ادعای آسوشیتدپرس نوشت: عربستان، امارات و اسرائیل از زمان روی کار آمدن ترامپ سعی دارند آمریکا را وارد جنگ با ایران کنند. او گفت اینکه بر اساس ادعا‌های تایید نشده سعودی‌ها، اماراتی‌ها و اسرائیل اقدامی بکنیم یک خطر جدی است.

ـ پس از وقوع این انفجار‌ها سفارت واشنگتن در بغداد به شهروندان آمریکایی هشدار داد که از سفر به عراق خودداری کنند. سفارت آمریکا در عراق به تمامی شهروندان آمریکایی توصیه کرده که با توجه به «بالا گرفتن تنش‌ها» هوشیارانه عمل کنند.

ـ همچنین پس از این حادثه، اداره امور دریایی آمریکا به کشتیران‌ها در خصوص تردد در دریای عمان هشدار داد و از آن‌ها خواست تا به هنگام عبور از بندر «فجیره»، نهایت احتیاط را به کار گیرند.

ـ آدام ارلی سخنگوی سابق وزارت خارجه آمریکا در مصاحبه با اسکای نیوز گفت: آمریکا این خراب‌کاری را کاری علیه خود می‌داند و باید اقداماتی علیه رژیم ایران صورت گیرد. این حمله تمامی ویژگی‌های رژیم ایران را با خود دارد، زیرا رژیم ایران از این نوع حملات را قبلا انجام داده است.

واکنش اعراب به انفجار‌های الفجیره

سران عربستان و امارات از اولین ساعات پس از تایید اخبار مربوط به‌ این انفجار‌ها در فراخوانی گسترده، کشور‌ها و سازمان‌های بین‌المللی به‌ویژه دولت‌های عربی را برای تعقیب عوامل حمله به نفت‌کش‌ها در خلیج فارس بسیج کردند.

خالد فالح وزیر نفت عربستان که هدایت این جریان را برعهده دارد در اظهارات خود مسئولیت مشترک جامعه جهانی را در حفظ امنیت دریانوردی و امنیت نفت‌کش‌ها و کشتی‌های تجاری مورد تاکید قرار داد تا پیامد‌های آن بازار‌های نفت را در بر نگیرد و خطری بر اقتصاد جهانی ایجاد نکند.

در این راستا شورای همکاری خلیج فارس با صدور بیانیه‌ای عملیات خرابکارانه در آب‌های امارات را محکوم کرد. عبداللطیف الزیانی، دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس در این بیانیه اظهار کرد، چنین اقدامات غیرمسئولانه‌ای منجر به افزایش تنش و درگیری در منطقه شده و منافع ملت‌ها را در معرض خطر جدی قرار می‌دهد.

وزارت خارجه مصر در بیانیه‌ای اعلام کرد، هرگونه اقدامی علیه امنیت ملی امارات چه در مرز‌های دریایی و زمینی محکوم است. در این بیانیه مصر همبستگی خود را با امارات در برابر مقابله با هرگونه اقدامی در جهت بی‌ثبات‌سازی این کشور اعلام کرده است.

وزارت خارجه بحرین نیز بر همبستگی بحرین با امارات در اتخاذ تدابیری جهت حمایت از منافعش تاکید کرد و افزود، جامعه جهانی باید برای تضمین امنیت دریانوردی و مقابله با این دست تهدیدات علیه صلح جهانی وارد عمل شود.

وزارت خارجه اردن نیز همبستگی خود را با امارات اعلام کرده است.

عبدالخالق عبدالله مشاور ولیعهد ابوظبی در صفحه شخصی‌اش در توئیتر نوشت: «این اقدام در خلیج عمان و نه در خلیج (فارس) اتفاق افتاد و منابع ایرانی نخستین کسانی بودند که این خبر را منتشر کردند و معنی‌اش این است که ایران در این امر نقش داشته است.»

در رابطه با این انفجار ملاحظات زیر قابل توجه و تامل است:

ـ طی هفته‌های اخیر هم آمریکا و هم اتحادیه اروپا بار‌ها تأکید کرده‌اند که ایران نباید ‏علیه منافع کشور‌های دیگر و به‌ویژه هم‌پیمانان آمریکا، مستقیماً یا نیابتی اقدامی انجام دهد.

ـ اعلام شد در اثر این حادثه هیچ فردی آسیب ندیده یا مجروح نشده، تا در رابطه با میزان خسارات وارد شده به نفت‌کش‌ها توضیح ندهند.

ـ مشخص شد که نفت‌کش‌ها همه اماراتی نبوده‌اند و دو نفت‌کش متعلق به سعودی‌ها بود که به‌صورت رسمی توسط مقامات ریاض مورد تایید قرار گرفت.

ـ این حمله تنها یک روز پس از تخلیه سه بندر توسط انصارالله در استان الحدیده (حدیده، صلیف و راس عیسی) صورت گرفت. 

ـ اماراتی‌ها از نهاد‌های بین‌المللی درخواست دخالت برای کمک و حمایت کردند.

ـ هنوز اعلام نشده کشتی‌ها چگونه و با چه وسیله‌ای مورد حمله احتمالی قرار گرفته است. فقط گفته که خرابکاری بوده است.

ـ معمولا نفت‌کش‌ها با فاصله قابل توجه از هم مستقر هستند. (به دلیل ابعاد برای دور زدن و خطرات احتمالی ناشی از انفجار) هر گروه یا سازمانی که این نفت‌کش‌ها را با هر سلاحی مورد حمله قرار داده در زمان مناسب و با دقت کافی دست به‌ این اقدام زده است.

ـ اینکه چرا المیادین زودتر از دیگر منابع خبری از این حادثه مطلع شد تحت استفهام و ابهام است.

ـ هیچ طرفی تاکنون مسئولیت این حمله را بر عهده نگرفته است.

ـ شاید یکی از دلایل عدم پوشش این خبر نگرانی شدید از افزایش بهای جهانی نفت و به هم ریختن بازار سرمایه در ابوظبی، ریاض و دبی باشد.

ـ اتفاقی که در فجیره رخ داد، احتمال وقوع در سایر بنادر از جمله بندر راس‌التنوره و یا بندر ینبع در ساحل دریای سرخ را نیز دارد.

ـ هنوز روشن نیست در این نفت‌کش‌ها، چند میلیون بشکه نفت بوده است؟ و مقاصد آن‌ها کدام کشور بوده است.

ـ چهار کشتی متعلق به کشور‌های مختلف از جمله دو کشتی متعلق به عربستان معرفی شده که خسارت قابل توجهی دیده است. طبق گفته وزیر انرژی عربستان یکی از نفت‌کش‌ها از بندر راس تنوره عازم آمریکا بوده است.

ـ در بیانیه وزارت‌خارجه امارات نکته کلیدی، مهم و قابل تأمل دو خط آخر آن است که «این حادثه را تحولی خطرناک دانسته و از جامعه جهانی خواسته به مسئولیت خود عمل کند و جلوی هر طرفی که به دنبال ناامن کردن کشتیرانی است و این تهدید علیه امنیت بین‌المللی را بگیرد.» این واکنش می‌تواند به معنای جلب توجه جهانی برای نظارت بین‌المللی بر این آبراه تلقی شود و شاید نوعی واکنش به تهدیدات ایران مبنی بر بستن تنگه هرمز. به‌ویژه اینکه حادثه هم‌زمان با لشگرکشی امریکا به خلیج فارس است.

ـ اینکه این حادثه با سناریوی متحدان امریکا در منطقه از جمله امارات، عربستان و اسرائیل با هدف متهم کردن ایران به دست داشتن در آن صورت گرفته باشد فرضیه محتملی است. باید توجه کرد که این حادثه در این سوی آبراه یعنی نزدیک ابوظبی و دبی نبوده تا آسیبی به وضعیت امنیتی و تجاری این دو امارت اصلی وارد کند. در ماجرای جنگ ویتنام و جنگ دوم جهانی، امریکا حمله به کشتی این کشور را بهانه ورود به درگیری کرد و در مورد جنگ ویتنام حتی حاضر به شنیدن توضیحات و دفاعیات دولت ویتنام نشد. محتمل است برخی تحرکات با برنامه از پیش تعیین شده و در قالب سناریو‌هایی علیه ایران اتفاق بیفتند. اگر امریکا علاقه به درگیری با ایران حتی در سطح محدود داشته باشد، بهترین اقدام زمینه‌سازی برای چنین بهانه‌هایی است؛ که ایران باید مانع از تحقق چنین سناریو‌هایی شود و در دام دشمنان کشور نیفتد.

ـ عطوان سردبیر روزنامه اینترنتی رای الیوم در مصاحبه با المیادین گفت: هدف قرار گرفتن چند کشتی نزدیک آب‌های سرزمینی بندر الفجیره امارات، احتمالا کار موساد اسرائیل است. وی افزود: کسی که در پشت پرده این حمله قرار دارد، دارای قدرت اطلاعاتی بالایی است و توانسته است اهداف دریایی را با دقت بالایی مشخص کند و در تدابیر امنیتی آمریکا، فرانسه، امارات و عربستان نفوذ کند. اسرائیل از چنین تنش‌آفرینی در منطقه سود می‌برد. زیرا خواهان وقوع جنگ است. اسرائیل می‌خواهد از آمریکا به عنوان ابزاری در جنگ با ایران استفاده کند. گزارش‌های اطلاعاتی که دولت آمریکا و به طور مشخص جان بولتون مشاور امنیت ملی کاخ سفید بر اساس آن، درباره حمله به اهداف آمریکا و متحدانش در منطقه هشدار دادند، از موساد اسرائیل بود و بر اساس این گزارش‌های اطلاعاتی اسرائیل، آمریکا ناو هواپیمابر آبراهام لینکلن و بمب افکن‌های بی ۵۲ را به منطقه اعزام کرد؛ بنابراین احتمال دست داشتن اسرائیل و موساد در این حادثه وجود دارد و نباید چنین سناریویی را بعید بدانیم. اسرائیل است که وقوع چنین جنگی را تشویق می‌کند. اسرائیل می‌خواهد آمریکا را در چنین جنگی درگیر کند. به هیچ وجه فکر نمی‌کنم ایران که از خود خویشتن‌داری و درایت نشان داده و اقدامات تحریک‌آمیز آمریکا را رد کرده است، عامل چنین حمله‌ای باشد.

ـ خبرگزاری اسرائیلی دبکا فایل با اشاره به انفجار دو نفت‌کش سعودی در الفجیره مدعی شد که یکی از آن‌ها مرتبط با آمریکا بود و در حال حاضر آمریکا ساکت است. این خبرگزاری همراه با برخی محافل محور ضد ایرانی در منطقه به صورت غیر مستقیم ایران را به دلیل تحریم‌های آمریکا عامل خرابکاری معرفی کرده است.

ـ این درحالیست که در جریان جنگ خلیج فارس در قضیه روی مین رفتن کشتی کویتی نیز که توسط ناوگان آمریکا اسکورت می‌شد گروه‌هایی شادمانی مشابهی را که در واکنش به انفجار الفجیره می‌کنند، انجام دادند و این‌گونه القا کردند که مین‌گذاری کار ایران بوده در حالی‌که بعد‌ها در اسناد وزارت خارجه آمریکا معلوم شد که کار خود آن‌ها بوده است. امریکا معتقد بود اگر به اولین کشتی آسیبی وارد نمی‌شد و سالم از تنگه عبور می‌کرد دیگر توجیهی برای اسکورت دیگر کشتی‌ها نداشتیم.

ـ در همین حال مرکز اطلاعاتی دبکا آمریکا اعلام کرد: دولت آمریکا از ایران خواسته تا مانع به خطر افتادن پایگاه‌های نظامی این کشور در التنف سوریه شود؛ که در صورت صحت، می‌تواند بستری برای کاهش تنش‌ها باشد.

ـ این حادثه در ساحل امارت فجیره اتفاق افتاده که در آن‌سوی هرمز و در دریای عمان قرار دارد. فجیره در جوار کشور عمان قرار دارد. بین محمد بن زاید و عمان مشکلات جدی (کشف شبکه جاسوسی امارات در عمان) بروز کرده است. بین محمدبن زاید و امیر فجیره هم اختلاف تا حد تلاش برای برکناری و حذف است. (باید دید این حادثه به معادلات دو جانبه بن زاید، هم با فجیره و هم با عمان ربط دارد یا خیر.)

ـ این انفجار‌ها در نزدیک‌ترین بندر به تنگه هرمز آن‌هم دو روز پس از هشدار آمریکا در خصوص امنیت کشتی‌های تجاری و اعزام ناو آبراهام لینکلن و بمب افکن‌های B۵۲ به خلیج‌فارس رخ داده و وزارت‌خارجه امارات از جامعه جهانی درخواست تضمین امنیت دریانوردی کرده است.

ـ رئیس مرکز سیاست امارات، ایران را متهم اقدام خرابکارانه در نزدیکی آب‌های امارات قلمداد کرد.

ـ برخی منابع احتمال می‌دهند این نفتکش‌ها هدف حمله پهپادی انصارا... یمن قرار گرفته‌اند. یمنی‌ها صبح امروز نیز شهر نفتی ینبع در شمال غربی عربستان را بمباران کرده بودند. ینبع در ساحل دریای سرخ واقع شده و پالایشگاه‌ها و صنایع پتروشیمی شرکت نفتی آرامکو در این بندر قرار دارند. جالب اینجاست که هم بندر ینبع و هم بندر فجیره دو بندری هستند که قرار است جایگزین نفت ایران باشند.

ـ قیمت نفت در بازار تا این لحظه به ۷۱دلار در هر بشکه رسیده و به آرامی در حال افزایش است که ‏نوعی واکنش به بالا رفتن تنش در خلیج‌فارس به‌حساب می‌آید.

‏
سخن آخر

این واقعه نقطه عطفی در تحولات اقتصادی، سیاسی، امنیتی و حقوقی محیط بین‌المللی، حوزه خاورمیانه، غرب آسیا، خلیج فارس و علی‌الخصوص امارات خواهد بود و پیامد‌های متنوع و متعددی درپی خواهد داشت.

اولین و موثرترین اثرات آن بر بازار انرژی و نفت خواهد بود. امنیت در خلیج فارس را مجددا در راس اهداف کشور‌های منطقه و جهان قرار خواهد داد. سیر تحولات تعیین کننده در دوسوی شبه جزیره عربستان را وارد مرحله جدیدی می‌کند و منطقه بیشتر در معرض بی‌ثباتی و ناامنی و دخالت خارجی و در نهایت رویارویی نظامی خواهد گرفت که به درجات مختلف برای همه کشور‌ها و ملت‌های منطقه و تا حدودی جهان زیانبار (افزایش موج مهاجرت‌ها و تحرکات تروریستی و شیوع بیشتر ترانزیت موادمخدر و...) است.

نکته پایانی اینکه جمهوری اسلامی ایران همچون گذشته منادی صلح و ثبات و امنیت در منطقه و جهان بوده و به هیچ‌وجه به امریکا و متحدانش بهانه‌ای برای امنیت‌زدایی در خلیج‌فارس نمی دهد و همواره حامی گفت‌وگو و تعامل در راستای حفظ و تقویت امنیت و اقتصاد منطقه است. باید به‌ این نکته توجه شود که ناامنی در خلیج فارس به زیان همه کشور‌های منطقه است و با توجه به افزایش تولید نفت امریکا و وجود نفت شیل و رونق تولید نفت روسیه، افزایش قیمت نفت به سود این دو کشور و به زیان کشور‌های منطقه و چین و هند و کره‌جنوبی و ژاپن و ترکیه خواهد بود.