زنگ خطر منطقه به صدا درآمده است؟

دیدارنیوزـ پرستو بهرامی‌راد: احتمال تنش‌های بیشتر بر آسمان خلیج‌فارس سایه انداخته است. همه چشم دوخته‌اند تا معلوم شود انفجار فجیره به چه علت و به دست چه کسی بوده است. این انفجار علاوه بر بعد سیاسی و منطقه‌ای، نشان از عدم اعتقاد به آزادی بیان در بسیاری از رسانه‌های غربی و عربی داشت. از زمان انفجار تا به امروز، اخبار ضد و نقیضی از این بندر در شرق امارات منتشر شده است.

ابتدا خبر انفجار فجیره با سکوت رسمی اماراتی‌ها روبرو گردید و بعد از ساعاتی، با تکذیب فوری از سوی مقام‌های اماراتی مواجه شد و در ادامه، خبر از سوی امارات تایید شد. بسیاری معتقد هستند که انفعال امارات در مقابل این خبر، ناشی از نگرانی این کشور درباره منابع درآمدی خود از قبیل صنعت گردشگری  است که ممکن است به دلیل این انفجارها از حجم آن کاسته شود.

وزارت خارجه امارات اعلام کرد چهار کشتی تجاری به نام‌های «المجد»، «المرزوق»، «الماریج» و «الامیجال» در معرض حمله تروریستی قرار گرفته‌اند. به گزارش شبکه المیادین، وقوع انفجار در بندر فجیره ناشی از آتش سوزی در تعدادی از تانکرهای ذخیره سوخت بود که در پی گسترش آن، چندین کشتی در بندرگاه فجیره منفجر شدند. المیادین به نقل از منابع محلی خود گزارش داده که این آتش سوزی و انفجار، بین ساعات چهار تا هفت صبح امروز روی داده است .

این شبکه همچنین اعلام کرد که هواپیماهای جنگی فرانسه و آمریکا در منطقه در پی آتش سوزی و انفجارهای حاصل از آن به پرواز درآمده‌اند. اما با انتشار این خبر، خبرگزاری دولتی امارات (وام) به نقل از دفتر حاکم امارت فجیره، هرگونه آتش سوزی و انفجار در بندرگاه صادرات نفت این امارت را تکذیب کرد. این دفتر تاکید کرد که بارگیری و فعالیت نفتکش‌ها در بندر فجیره به صورت عادی جریان دارد. در همین حین بسیاری از رسانه‌های غربی نیز این انفجار را تکذیب کردند و در سرچ کلمه فجیره در گوگل و توییتر نیز ساعاتی بعد از خبر المیادین، مشکلاتی به وجود آمد.

اما برخی رسانه ها حتی نام نفتکش‌های آسیب دیده را هم منتشر کردند؛ خبری که نشان می‌داد اطلاعات درباره این انفجارها آنقدر دقیق است که امکان تکذیب، سانسور یا بایکوت خبری وجود ندارد و حدود ۱۴ ساعت بعد از حادثه، وزارت خارجه امارات متحده عربی اعلام کرد که چهار فروند کشتی در نزدیکی آب‌های منطقه‌ای این کشور مورد اقدامات خربکارانه قرار گرفته است. بر اساس اعلام این وزارتخانه، این اقدام تهدیدی برای امنیت و صلح بین‌المللی بوده و جامعه جهانی مسئول تامین امنیت کشتیرانی بین المللی است.

در بیانیه وزارت خارجه امارات تاکید شد که «این عملیات هیچ گونه خسارت جانی و مالی در بر نداشته است.» وزارت خارجه امارات افزود: «سوخت و یا هیچ مواد مضری از کشتی‌ها نشت نکرده است». این در حالی است که برخی از منابع آگاه از بروز خسارات جدی به کشتی‌های اماراتی خبر می‌دهند.

رسانه های عربی گزارش داده‌اند که تیم حقیقت‌یاب بین‌المللی عازم بندر فجیره شده است. هنوز جزئیاتی از عاملین اقدام منتشر نشده و گمانه زنی‌ها در این باره ادامه دارد. براساس گزارش رویترز، وزارت خارجه امارات متحده عربی در بیانیه خود اعلام کرد دولت تمامی تدابیر لازم را اتخاذ کرده و تحقیقاتی را با هماهنگی مقامات بین‌المللی آغاز کرده است.

در این بین، خبرگزاری دولتی عربستان سعودی گزارش کرد «خالد الفالح» وزیر انرژی عربستان سعودی اظهار کرده که دو نفتکش سعودی در یک حمله خرابکارانه در نزدیکی آب‌های ساحلی امارات متحده عربی هدف قرار گرفته و متحمل خسارت قابل توجهی شده‌اند. وی گفت: «این کشتی‌ها در مسیر بازگشت به عربستان سعودی بودند تا به بارگیری نفت خام به مقصد آمریکا بپردازند»؛ با این حال وزیر انرژی عربستان سعودی به نام این نفتکش‌ها اشاره‌ای نکرد.

با تمام این اوصاف، آسوشیتدپرس بیان کرده است تصاویر ماهواره‌ای در منطقه‌ مورد ادعای امارات (برای حمله به کشتی‌های تجاری) هیچ آتش‌سوزی یا دودی را نشان نمی‌دهد. اخبار بیش از آنکه انتظار می‌رود ضد ونقیض است. بسیاری معتقد هستند که تکذیب اولیه می توانست تا حدی زهر روانی خبر را در یکی از لنگرگاه های حساس و بنادر انرژی جهان بشکند اما انکار آن میسر نبوده است. با این حال هنوز جواب دقیقی برای سوال‌های انفجار فجیره وجود ندارد.

واکنش آمریکا

با اوج گیری تنش‌های منطقه‌ای، آمریکا نیز نسبت به این انفجارها به سرعت واکنش نشان داد. به گزارش اسکای‌نیوز «آدام ارلی»، سخنگوی سابق وزارت خارجه آمریکا بیان داشته است که  آمریکا این خرابکاری را کاری علیه خود می‌داند. همچنین آمریکا بار دیگر نسبت به امنیت تردد کشتی‌ها در این منطقه هشدار داد. اداره امور دریایی آمریکا به کشتیران‌ها در خصوص تردد در دریای عمان هشدار داد و از آنها خواست تا به هنگام عبور از بندر فجیره، نهایت احتیاط را به کار گیرند.

از سوی دیگر واشنگتن اعلام کرده که یک ناو هواپیمابر و سایر نیروها را به منطقه خلیج فارس اعزام می‌کند. آمریکا با اعزام ناو هواپیمابر لینکلن و استقرار چهار بمب‌افکن B-52 حضور نظامی خود در خلیج فارس را تقویت کرده است. همچنین ویدئویی از تیک‌آف بمب افکن B-52 از پایگاه هوایی «العدید» قطر جهت پیوستن به ۲ جنگنده F-35s و ۴ جنگنده F-15s برای گشت زنی بر فراز آبهای آزاد خلیج فارس بعد از عملیات خرابکاری بر روی ۴ کشتی تانکر سوخت‌رسان در اطراف بندر «الفجیره» امارات متحده عربی منتشر شده است.

‏فجیره کجاست؟

این واقعه، نزدیک بندر فجیره روی داد که یکی از بزرگترین قطب‌های سوخت‌گیری کشتی در جهان بوده و نزدیک بندر هرمز قرار دارد. بندر فجیره از جمله تاریخی‌ترین شیخ‌نشین امارات است. این شیخ‌نشن امارات متحده عربی به صورت سلطنت-مشروطه و از سوی شیخ حمد بن محمد الشرقی اداره می‌شود.

بندر فجیره امارات یکی از مهم‌ترین بنادر نفتی منطقه است که از جایگاه ویژه‌ای در کاهش نقش استراتژیک تنگه هرمز برخوردار است. موقعیت فجیره در مسیر کشتیرانی در خلیج فارس، شبه قاره هند و آفریقا که محل سوختگیری نفتکش ها و سایر کشتی های باری است استراتژیک توصیف می شود.

در مقطعی راهکار ایجاد کانالی به طول ۸۰ کیلومتر نیز مورد مطالعه و بررسی جدی قرار گرفت؛ اما از آن‌جا که این کانال بندر فجیره را به دو قسمت  تقسیم کرده و همچنین شیب آب نیز مانع از کارکرد دائمی آن در عبور نفتکش‌ها بود، برنامه مزبور منتفی شد، ولی همچنان لوله‌های نفتی زیادی از این بندر برای انتقال نفت، بدون استفاده از تنگه هرمز عبور می‌کند.

انگشت اتهام به سمت کیست؟

سوال اصلی این است که هویت مجریان این انفجارها مشخص نیست و هنوز اطلاعاتی درباره نوع انفجارها نیز منتشر نشده است. مثلا اینکه آیا حمله موشکی رخ داده یا هوایی یا با مین های دریایی این انفجارها به وقوع پیوسته است یا حتی این گمانه مطرح است که یگان های کماندوی غواص اقدام به کاشت بمب در بدنه کشتی ها کرده باشند و...

در حقیقت در این حادثه، پیچیدگی هایی وجود دارد، چراکه نه گلوله ای شلیک شده و نه قربانی هایی در کشتی های که هدف قرار گرفتند، وجود داشتند. همه چیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. در سایه خبرهای ضد و نقیض و اطلاعات ناموثقی که منتشر می شود، هنوز تصویر درستی از آنچه اتفاق افتاده در دست نیست. تجربه ثابت کرده است که ناامنی در خلیج فارس به سود هیچ طرفی نیست اما برخی طرف ها در این میان آسیب پذیرترند. واقعیت این است که اقتصاد باراندازی امارات و برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس در دهه های گذشته به لطف مراقبت مداوم ایران و به مدد امنیت در خلیج فارس به خود بالیده است. انفجار‌های بندر الفجیره می‌تواند خرابکاری کشور‌های ثالث باشد. همین مسئله شاید باعث نبود اخبار درست در این قضیه باشد.

حادثه بندر فجیره به نگرانی از خطر بروز جنگ میان آمریکا و ایران دامن زده است. آمریکا نسبت به تردد در این منطقه هشدار داده و بریتانیا خطر جنگی ناخواسته را میان ایران و آمریکا می‌بیند. همچنین برخی افراد، از سناریویی برای تشویق ترامپ به جنگ خبر می‌دهند. حادثه بندر فجیره هم‌زمان با تشدید تنش میان ایران و آمریکا در منطقه خلیج فارس رخ داده است. در این میان وزیر خارجه بریتانیا نسبت به خطر درگیری ناخواسته نظامی میان جمهوری اسلامی و ایالات متحده هشدار داد.

در همین حال، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران حوادث روز یکشنبه ۲۲ اردیبهشت برای چند کشتی در دریای عمان را نگران کننده و تاسف بار دانست  و خواهان روشن شدن ابعاد دقیق این حادثه  شد. وی با بیان تاثیر منفی این حوادث بر سلامت کشتیرانی و امنیت عبور و مرور دریایی، نسبت به هرگونه دسیسه از سوی بدخواهان جهت برهم زدن ثبات و امنیت در منطقه هشدار داد و خواهان هوشیاری کشورهای منطقه نسبت به هرگونه ماجراجویی از سوی عوامل خارجی شد. با این حال بعضی سعی دارند ایران را عامل این انفجارها مطرح کنند. البته باید منتظر ماند و دید که امارات، سعودی‌ها و ایالت متحده انگشت اتهام را به چه سمتی نشانه خواهند رفت. اگر اتهام به سمت داعش و گروه‌های تروریستی نشانه رود، اتفاق خاصی نخواهد افتاد؛ اما اگر به سوی حوثی‌ها یا مشابه آنها نشانه رود، به نظرمی رسد منطقه وارد سطح بالاتری از تنش بین آمریکا و متحدانش از یک سو و ایران و گروه‌های نزدیک به آن از سوی دیگر خواهد شد.

بسیاری معتقد هستند که عملیات فجیره، خود یک علامت بوده است چراکه فجیره کانال موازی تنگه هرمز برای عبور نفت است. خلیج فارس، آبستن اتفاقات خاصی است و به نظر می رسد هر روز بر حجم تنش‌ها در منطقه افزوده می‌شود.