صف‌کشی میلیونی برای خرید خودرو

دیدارنیوز: طرح جدید عرضه خودرو توسط ایران‌خودرو، فراتر از فروش محدود عرضه محصول، حامل پیامی مهم برای بازار خودرو و حتی اقتصاد کلان کشور است؛ پیامی که از بازگشت تب خرید و فعال شدن دوباره تقاضای سرمایه‌ای در بازار خودرو حکایت دارد.

داده‌های رسمی نشان می‌دهد استقبال از این طرح در سطحی بی‌سابقه رخ داده است؛ به‌طوری‌که تا ساعت ۱۳ بعدازظهر دیروز (جمعه) بیش از چهار میلیون و ۲۶۰ هزار کد رهگیری صادر شده و نزدیک به سه میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در ثبت‌نام شرکت کرده‌اند؛ این در حالی است که در آخرین مرحله فروش که تنها یک ماه پیش برگزار شد، تعداد متقاضیان حدود ۳۸۰ هزار نفر بود.

مقایسه این دو رقم به روشنی نشان می‌دهد که خودرو بار دیگر به دارایی سرمایه‌ای تبدیل شده است؛ تغییری که ریشه در تحولات اخیر بازار ارز و انتظارات تورمی دارد. از اواخر سال گذشته تا پایان تابستان، روند نزولی معاملات خودرو و افت تقاضا موجب شد بازار برای مدت کوتاهی به ثبات نسبی برسد، هر چند که رشد رسمی قیمت در شرکت‌های خودروساز در سال جاری نیز در این امر دخیل بود؛ اما هم‌زمان با رشد نرخ ارز و افزایش قیمت در بازار آزاد، فاصله میان قیمت کارخانه و بازار به سطحی بازگشته که انگیزه‌های سوداگرانه را دوباره فعال کرده است.

افزایش تقاضا در طرح فروش اخیر نه از محل خریداران مصرفی، بلکه از ناحیه تقاضای غیرواقعی و سرمایه‌ای شکل گرفته است؛ همان گروهی که در دوره‌های پیشین با هدف بهره‌برداری از اختلاف قیمت کارخانه و بازار، در طرح‌های فروش شرکت می‌کردند. حالا نیز با حذف حساب وکالتی در فروش اخیر، انگیزه سوداگری بیش از پیش افزایش یافته است.

همانطور که عنوان شد، رشد ناگهانی تعداد ثبت نام کنندگان نشان می‌دهد که بخش عمده آن ها، با انگیزه حفظ ارزش پول یا کسب سود کوتاه‌مدت از بازار وارد شده‌اند، نه با هدف مصرف نهایی؛ به نحوی که رشد قیمت خودرو در هفته‌های اخیر، که در امتداد افزایش انتظارات تورمی و نوسان نرخ ارز رخ داده، به‌سرعت به بازگشت واسطه‌گری دامن زده است.

به باور کارشناسان، اگرچه طرح‌های فروش خودروسازان با هدف تنظیم بازار و پاسخ‌گویی به تقاضای مصرفی طراحی شده، اما در عمل به دلیل تداوم شکاف قیمتی، به بستری برای بازتولید تقاضای کاذب و افزایش واسطه‌گری تبدیل شده است. در شرایطی که شکاف میان قیمت کارخانه و بازار از حد مشخصی عبور کند، هر عرضه جدیدی به جای آنکه به ثبات بازار کمک کند به عاملی برای تحریک انتظارات تورمی بدل می‌شود.

حالا سیاستگذاران باز هم در مقابل این سؤال قرار گرفته‌اند که چگونه می‌توان از تکرار موج‌های سوداگرانه و شکل‌گیری صف‌های خرید جلوگیری کرد؟ آنچه مشخص است حضور میلیون‌ها نفر در قرعه‌کشی‌های فروش در شرایطی که بخش قابل توجهی از آنها مصرف‌کننده واقعی نیستند، نشانه‌ای از ناکارآمدی سیاست‌های فعلی در مهار دلالی است.

با توجه به روند کنونی قیمت‌ها و سیگنال‌های تورمی در سایر بازارها، احتمالاً در ماه‌های آینده نیز این وضعیت ادامه خواهد یافت. فعالان بازار پیش‌بینی می‌کنند با تداوم رشد نرخ ارز و افزایش انتظارات تورمی، فاصله قیمت کارخانه و بازار باز هم بیشتر خواهد شد و در نتیجه، تقاضای کاذب در طرح‌های فروش شدت خواهد گرفت. در چنین شرایطی، اگر سیاست‌گذاران اقتصادی به جای کنترل‌های دستوری، به سمت آزادسازی تدریجی قیمت‌ها و تقویت عرضه حرکت نکنند، بازار خودرو بار دیگر در چرخه آشنای دلالی و سوداگری گرفتار خواهد شد.