گامی رو به جلو

دیدارنیوز _ حشمت‌ا... فلاحت‌پیشه*:

این یادداشت در شرایطی به نگارش در می‌آید که هم طرف ایرانی و هم میانجی عمانی از فضای مثبت مذاکرات صحبت کرده است. آنچه قابل درک است، حاکمیت فضای عملگرایانه بر این دور از مذاکرات است.

در فضای عملگرایانه، تمامی موارد اختلافی مطرح می‌شود، اما اگر طرفین دنبال توافق باشند، در عین حال سازوکار‌های عملی توافق را نیز پیدا می‌کنند. با توجه به تنش‌هایی که از روز اول ریاست جمهوری ترامپ در دور جدید به وجود آمد و تنش‌های قبلی که در زمان خروج او از برجام در دولت اول شکل گرفت، همچنین شرایط منفی که قبل و بعد از انتخابات آمریکا در هر دو سوی ماجرا شدت گرفت، بسیاری از محافل سیاسی انتظار چنین فضایی از مذاکرات را نداشتند؛ لذا باید گفت با توجه به فضای منفی گذشته، نوع مذاکراتی که در عمان برگزار شد، گامی رو به جلو محسوب می‌شود.

به عبارت دیگر، طرفین اولین اقدامی که در عمان انجام دادند، غلبه بر فضای منفی بود که در طی این مدت شکل گرفته است. اکنون طرفین پیام‌های یکدیگر را به پایتخت‌ها منتقل می‌کنند. ویتکاف پیام ایران را به آمریکا خواهد برد و عراقچی نیز پیام طرف مقابل را به شورای عالی امنیت ملی ارجاع می‌دهد. پس از این مرحله است که در مورد ادامه مذاکرات تصمیم‌گیری خواهد شد. اگر متن‌ها به گونه‌ای باشد که طرفین موضوعات قابل مذاکره را در آن آورده باشند، به طور طبیعی دور دوم مذاکرات برگزار می‌شود و در این مرحله، مواضع مثبت نیز تقویت خواهد شد.

اما اگر متن مبادله شده فاصله زیادی با یکدیگر داشته باشد، به‌طور طبیعی مواضع تندتری شکل می‌گیرد و شاید عجله‌ای هم برای ادامه مذاکره وجود نداشته باشد. اگر تفسیر طرفین از این دور مذاکرات، تفسیر واقع‌گرایانه باشد، باید منتظر بود که مذاکرات وارد فاز جدیدی شود. در آینده نزدیک و احتمالاً در هفته آینده، با یک دستورکار مشخص، طرفین می‌توانند وارد مرحله بعد شوند و گفتگو‌ها ادامه پیدا کند. البته این تفسیر بر اساس نظرات طرف ایرانی است. طرف آمریکایی به این دلیل موضع نگرفته که ویتکاف عملاً یک مذاکره‌کننده است و موضع سیاسی نمی‌گیرد. او نتیجه مذاکرات را به ترامپ منعکس می‌کند و باید منتظر بود تا ترامپ موضع خود را اعلام کند.

مجموعه شرایط نشان می‌دهد که بر فضای منفی روانی که شکل گرفته بود، غلبه شده است و این گام اساسی است که می‌تواند به شکل‌گیری دستورکار جدید منجر شود. آنچه آمریکایی‌ها سعی کردند مطرح کنند، این بود که ایرانی‌ها چرخه سوخت هسته‌ای را نداشته باشند، در عوض بخش‌هایی از برنامه خود، همچون نیروگاه بوشهر را حفظ کنند. اما در عمل، ایران نمی‌تواند از چرخه کامل سوخت هسته‌ای صرف نظر کند؛ لذا به نظر می‌رسد مذاکرات آینده مذاکرات پیچیده‌ای خواهد بود و طرفین باید بر اساس دستور کار مشخص روند مذاکرات را ادامه دهند و در صورتی که طرفین بخواهند از طریق مذاکرات مشکلات را رفع کنند، آنگاه می‌توان به مذاکره برای رسیدن به نتیجه امیدوار بود.

*کارشناس روابط بین‌الملل