بحث مذاکرات ایران و آمریکا در عمان در روزهای اخیر واکنش‌های بسیاری در ایران و جهان به همراه داشته است. ابوطالبی، معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور در دوره روحانی می‌گوید که گفتگوهای ایران و آمریکا، از این مرحله که چگونه باید انجام شود عبور کرده است؛ ایرادی هم ندارد که دو طرف بر یک «کنشِ دیپلماتیک» نام‌های متفاوتی بگذارند.
دیدارنیوز: دوشنبه‌شب رئیس‌جمهور آمریکا در حالی که نتانیاهو در کنار او نشسته بود، اعلام کرد که مذاکرات با ایران روز شنبه مستقیم و در سطح بالا آغاز خواهد شد. نیمه‌شب نیز وزیر امور خارجه کشورمان با توئیتی مبنی‌بر اینکه مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا از شنبه در عمان آغاز می‌شود؛ گفته ترامپ را تأیید کرد و به این ترتیب با اعلام رسمی طرفین؛ شنبه مذاکرات ایران و آمریکا با میانجی‌گری عمان آغاز می‌شود؛ اما نکته مطرح، جنجالی و در نوع خود ثانویه در این میان آن است که مذاکرات «مستقیم» است یا «غیر مستقیم»؟
قرار است عباس عراقچی، وزیر خارجه و استیو ویتکاف، نماینده ویژه دونالد ترامپ در امور خاورمیانه، این گفتگوها را هدایت کنند. ویتکاف سابقه طولانی در مذاکرات حساس دارد و پیش‌تر به‌عنوان نماینده ترامپ در موضوع اوکراین با ولادیمیر پوتین مذاکره کرده بود.
مستقیم یا غیرمستقیم، مهم موثر بودن مذاکره است
وزیر امور خارجه کشورمان که دیروز به جهت دیدار با مقامات الجزایر وارد این کشور شده بود، در پاسخ به پرسش خبرنگاران در الجزیره گفت: «اهمیت شکل مذاکره، چه مستقیم و چه غیرمستقیم، به نظر من در درجه اول نیست. آنچه که واقعاً اهمیت دارد، مؤثر بودن یا غیرمؤثر بودن مذاکرات، جدیت طرفین و نیات آن‌ها و اراده آن‌ها در رسیدن به توافق است.»
عراقچی در پاسخ به تاکید ایران بر غیرمستقیم بودن مذاکرات نیز گفت: «دلیل این انتخاب این است که مذاکراتی که آن‌ها به وسیله فشار و تهدید نکات خود را تحمیل کنند، در واقع دیکته کردن است و ما به این شیوه اعتقادی نداریم. مذاکره غیرمستقیم می‌تواند تضمین‌کننده یک گفتگوی واقعی و مؤثر باشد. ما هم به این شیوه پیش خواهیم رفت.» تصریح کرد: این مذاکرات به صورت غیرمستقیم انجام خواهد شد و ما شیوه دیگری را برای مذاکره نمی‌پذیریم.
رئیس دستگاه دیپلماسی ایران تصریح کرد: مذاکره غیرمستقیم می‌تواند تضمین‌کننده یک گفت‌وگوی واقعی و مؤثر باشد. ما هم به این شیوه پیش خواهیم رفت.
وزیر خارجه درباره این موضوع که گفته شده است دور نخست مذاکرات دو طرف غیرمستقیم خواهد بود و سپس به مذاکرات مستقیم تبدیل خواهد شد، گفت: ما چنین قراری نگذاشتیم.
وی تصریح کرد: هدف اصلی ما در مذاکرات، احقاق حقوق مردم ایران و رفع تحریم‌هاست. اگر اراده واقعی در طرف مقابل وجود داشته باشد، این هدف قابل دست‌یابی است و به شیوه آن هم ارتباطی ندارد چه مستقیم باشد و چه غیرمستقیم. در حال حاضر، ترجیح ما برگزاری مذاکرات به‌صورت غیرمستقیم است و هیچ قراری برای تبدیل آن به مستقیم نداریم، زیرا مستقیم را برای اهداف مذاکره مفید نمی‌دانیم. اگر طرف مقابل اراده لازم و کافی را داشته باشد، توافق قابل حصول است. در نهایت، طبق عبارت معروف «توپ در زمین آمریکاست»، اگر طرف مقابل با اراده واقعی به عمان بیاید، حتماً به نتیجه خواهیم رسید.
وزیر خارجه در پاسخ به این سوال که وجود پیش شرط در مذاکرات وجود دارد یا خیر: هیچ پیش‌شرطی از نظر ما پذیرفتنی نیست.
تأکید عراقچی بر غیرمستقیم بودن مذاکرات درحالی است که ترامپ در دیدار با نتانیاهو در کاخ سفید بر این نکته که «مذاکره با ایران به صورت مستقیم خواهد بود»؛ پافشاری کرد.
وی گفت: «ما با ایران مستقیم گفتگو می‌کنیم» و «همه موافقند که انجام یک توافق را بر انجام یک کار بدیهی دیگر ترجیح می‌دهم.»
رئیس‌جمهور آمریکا با بیان اینکه مذاکرات با طرف ایرانی «در سطح بسیار بالا» انجام خواهد گرفت؛ گفت: بسیار مطرح شده است که «مذاکره از طریق میانجی انجام می‌گیرد»، اما «نه، ما مستقیما با آن‌ها مذاکره می‌کنیم.»
به ادعای وی، «توافق برای ایران بسیار خوب خواهد بود.»
خبرنگاری از ترامپ پرسید که مذاکره در کجا انجام خواهد شد و او پاسخ داد: نمی‌توانم بگویم جلسه‌ی شنبه با ایران کجا برگزار می‌شود؛ فقط می‌توانم بگویم که این دیدار بسیار محرمانه است و به‌صورت مستقیم انجام خواهد شد.
وی ادعا کرد: اگر مذاکرات با ایران موفقیت‌آمیز نباشد، ایران در خطر بزرگی قرار خواهد گرفت، زیرا ما نمی‌توانیم اجازه دهیم ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند.
مذاکرات مستقیم خواهد شد؛ چرا؟
معاون اندیشکده آمریکایی کوئینسی در باره نحوه مذاکرات نوشت: دلیل چندانی وجود ندارد که باور کنیم تهران وزیر خارجه‌اش را به عمان می‌فرستد تا به‌طور غیرمستقیم با فرستاده ترامپ، ویتکاف، گفتگو کند. برای چنین هدفی، آن‌ها دیپلمات ارشد خود را اعزام نمی‌کردند؛ بنابراین منطقی است که انتظار داشته باشیم نشست روز شنبه به گفتگوهای مستقیم بینجامد.
تریتا پارسی، ادامه داد: بسیاری در واشنگتن نتیجه خواهند گرفت که دلیل این امر تهدید نظامی معتبری است که ترامپ علیه ایران سازماندهی کرده است. من هم موافقم که این موضوع نقش داشته است. اما عامل بسیار مهم‌تری در سوی دیگر معادله وجود دارد: تهران معتقد است که ترامپ واقعاً به دنبال توافق است و اینکه او توان و اراده‌ی ارائه تخفیف‌های جدی در تحریم‌ها برای رسیدن به توافق را دارد.
غیرمستقیم کلید می‌خورد، مستقیم ادامه پیدا می‌کند
مشاور سابق اوباما نوشت: هر دو طرف مایل‌اند وضعیت کنونی را تغییر دهند و احتمالاً برای حفظ ظاهر، مذاکرات را به صورت غیرمستقیم آغاز خواهند کرد، اما در ادامه مستقیماً با یکدیگر وارد گفتگو خواهند شد.
ولی نصر ادامه داد: با اعلام علنی اینکه مذاکرات به صورت مستقیم خواهد بود، ترامپ ایران را در تنگنا قرار داد. تهران برای اینکه نشان ندهد موضعش را تغییر داده، همچنان بر غیرمستقیم بودن مذاکرات پافشاری می‌کند. اما در واقع، برگزاری مذاکرات مستقیم به نفع ایران است، زیرا می‌تواند نشان‌دهنده ابتکار عمل و جهت‌گیری باشد.
وی تأکید کرد: در نهایت، قالب مذاکرات کمتر از محتوای آن اهمیت خواهد داشت.
تناقضی در مورد مذاکره مستقیم و غیرمستقیم وجود ندارد
سفیر پیشین ایران در آلمان نیز در این باره همسو با نظر نصر در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: به نظر می‌رسد شنبه در عمان ابتدا آقایان عراقچی وزیر خارجه ایران و استیو ویتکاف، مذاکره را بطور غیرمستقیم آغاز خواهند کرد و بعد از یکی دو ساعت و در صورت مثبت بودن، نمایندگان ایران و آمریکا گفتگوهای مستقیم را آغاز خواهند کرد. بنظر می‌رسد واشینگتن و تهران روند عاقلانه‌ای را در پیش گرفته اند و شانس توافق وجود دارد. هر دو مذاکره کننده توانمند، مجرب، معتدل و عاقل هستند.
سید حسین موسویان ادامه داد: در دوران اوباما هم همین اتفاق افتاد. منتهی راه حل این شد که ابتدا مذاکرات در استانبول با حضور کاترین اشتون آغاز شد و بعد خانم اشتون اتاق را ترک کرد و مذاکره‌کنندگان ایرانی و آمریکایی مستقیم گفتگو کردند و نتیجه مثبت حاصل شد.
زیر یک سقف نظر هر دو طرف تأمین خواهد شد!
احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی نیز در کانال تلگرامی خود در باره مذاکرات روز شنبه چنین نوشت: ظاهراً مذاکرات زیر یک سقف انجام خواهد شد تا نظر دونالد ترامپ مبنی بر مستقیم بودن مذاکرات نادرست از کار در نیاید، اما در عین حال، صندلی مذاکره‌کنندگان مقدارِ غیر متعارفی از هم فاصله خواهد داشت تا نظر طرف ایرانی در مورد غیرمستقیم بودن مذاکرات هم تأمین شود!
از این رو، جر و بحث بر سر مستقیم یا غیرمستقیم بودن مذاکرات ایران و آمریکا بیشتر به سرگرمی شبیه است. مهم این است که مذاکره‌ای جدی و معنادار بین دو طرف به قصد اجتناب از رویارویی نظامی صورت گیرد و به نتیجه هم برسد حال به هر شکل و صورتی که می‌خواهند باشد. به قول معروف تو بِدَم، ایستاده یا نشسته یا خوابیده بِدَم!
در هر صورت خبر خوبی است و امیدوارم به نتیجه خیر بیانجامد و مانع بروز جنگ و درگیری شود گر چه روند مذاکره بی‌نهایت سخت به نظر می‌رسد.
مذاکرات از این مرحله که چگونه باید انجام شود عبور کرده
معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور در دوره روحانی نیز نوشت: گفتگوهای ایران و آمریکا، از این مرحله که چگونه باید انجام شود عبور کرده است؛ ایرادی هم ندارد که دو طرف بر یک «کنشِ دیپلماتیک» نام‌های متفاوتی بگذارند.
ابوطالبی، در یادداشتی با عنوان «۶ نکته درمورد اظهارات ترامپ درمورد آغاز مذاکرات ایران و آمریکا در روز شنبه» نوشت:
الف) گفتگوهای ایران و آمریکا، از این مرحله که چگونه باید انجام شود عبور کرده است؛ ایرادی هم ندارد که دو طرف بر یک «کنشِ دیپلماتیک» نام‌های متفاوتی بگذارند.
ب) مهم این است که روزشنبه که نمایندگان عالیرتبه ایران و آمریکا برای مذاکراتِ غیرمستقیم وارد اتاق «مذاکراتِ مستقیم» می‌شوند، یا جهت مذاکرات مستقیم به اتاق «مذاکراتِ غیرمستقیم» درمی‌آیند، گفتگوها طبق توافق قبلی پیش برود! خصوصا آنکه پس از انجام گفتگوها نیز طرفین حق دارند بگویند این مذاکرات به روش مستقیم و به صورت غیرمستقیم، یا برعکس، انجام شده است!
ج) مهم این است که هیئت ایرانی اختیارات کافی برای مذاکره و برنامه دقیق برای تصمیم‌گیری را داشته باشد.
د) مهم این است که هیئت ایرانی از خطای عدم دیدار روسای جمهور ایران و آمریکا، با میانجی‌گری مکرون در نیویورک، درس لازم را گرفته باشد.
ه) مهم این است که طرفین برای مصاحبه مطبوعاتی، مشترک یا جدا، آمادگی داشته و هماهنگی‌های لازم را در حین مذاکرات به عمل آورند.
و) مهم این است که تصویر ارائه شده از سوی ایران و آمریکا در روزشنبه، تصویر صلح و تفاهم و دوستی باشد، نه مخاصمه و جنگ.
