پازل خاورمیانه در حال دگرگونی است

سرعت بالای تحولات و همچنین رخدادهای به هم پیوسته در خاورمیانه در آخرین روزهای سال میلادی باعث شده این منطقه با روندهای جدیدی به استقبال سال 2019 برود. اعلام خروج ناگهانی امریکا از سوریه، نگرانی های شکل گرفته در شرق فرات و احتمال بازی جدید ترکیه، تغییرات در کابینه عربستان، بازگشایی سفارتخانه برخی کشورهای عربی در سوریه و همچنین سفر ترامپ به عراق انتظار تحولات جدیدی را در منطقه ایجاد کرده است. آیا این روند می تواند تحولات تاثیرگذاری بر تنش و ثبات در منطقه ایجاد کند؟ تحولات جدید سوریه می تواند بهانه ای برای روابط جدید کشورهای حوزه خلیج فارس با ایران باشد؟ در این باره با حسن هانی زاده کارشناس مسائل خاورمیانه گفت و گو کرده ایم که در ادامه می خوانید: 

جناب هانی زاده تحولات به هم پیوسته و مرتبط با امریکا باعث شده است انتظار تغییرات و بازشدن گرههای جدیدی در منطقه را داشته باشیم. به نظرتان این روند میتواند ثبات و استقرار آرامش را پشت سر خود داشته باشد؟

تحولات بهم پیوسته ای در منطقه رخ داده است که نشان می دهد خاورمیانه در آستانه یک تحول دراماتیکی جدیدی قرار دارد. خروج ناگهانی نیروهای امریکایی از شرق سوریه، سفر پنهانی ترامپ به عراق که شرایط ویژه ای بر این کشور حاکم کرد و جریانهای سیاسی را مقابل امریکا قرار داد، پیروزی ارتش سوریه در منبج در شمال سوریه و همچنین مذاکرات استکهلم که به برقراری آتش بس نسبی در یمن منجر شد و بازگشایی سفارتخانه های امارات، بحرین و کویت در سوریه و تغییراتی که در کابینه عربستان سعودی رخ داد، یک سلسله اتفاقات مرتبط و بهم پیوسته ای است که پازل آینده خاورمیانه را ترسیم می کند و می تواند شرایط موجود را دگرگون کند.

ترامپ در تحلیل شخصی خود به این نتیجه رسیده است که هزینه های سنگین امریکا در خاورمیانه که به هفت تریلیون دلار بالغ شده، هزینه بسیاری بالایی برای امریکا داشته است، بدون اینکه امریکا نتیجه ای از این هزینه های مالی داشته باشد. این موجب شد که رئیس جمهور امریکا دستور عقب نشینی نیروهای تفنگ دار خود را از شرق فرات سوریه صادر کند. این در حقیقت نوعی اعتراف به شکست از سوی ترامپ است و لذا خروج این نیروها از شرق فرات موجب خواهد شد که دولت سوریه پس از هشت سال بحران نفس گیر بار دیگر به جامعه جهانی بازگردد.

این خروج و همچنین تحولات دیگر چه تاثیری روی تحرکات کشورهای هم پیمان امریکا در منطقه خواهد داشت؟

 این خروج باعث و تحولات دیگر اقدامات جدیدی را پیش و پس از خود به همراه دارد. برای مثال کشورهای عرب حوزه خلیج فارس که سالها از عربستان پیروی کرده و نقش تخریبی در سوریه ایفا کردند به فکر بازگشایی سفارتهای خود بیفتند. سفر عمر البشیر رئیس جمهور سودان به سوریه در حقیقت پیش درآمد بازگشت سوریه به جامعه عربی است و لذا سوریه در حال حاضر در آستانه یک پیروزی کامل است و سال 2019 سال پیروزی سوریه بر یک بحران نفس گیر هشت ساله خواهد بود و بار دیگر سوریه به عنوان یک کشور تاثیر گذار در محور مقاومت باقی خواهند ماند.

موضوع دیگر سفر محرمانه ترامپ به عراق که بصورت چراغ خاموش انجام شد، این امر اعتراض جریانهای سیاسی عراق را برانگیخت. زیرا که این یک توهین آشکار به ملت عراق، نقض حاکمیت عراق و لذا باعث شد ترامپ جایگاه خود را در بین جریانهای سیاسی عراق از دست داد.

موضوع مذاکرات یمن هم در این بین بسیار مهم بود که عربستان تلاش کرد مدیریت مذاکرات را از راه دور هدایت و کنترل کند، اما جامعه جهانی پس از قتل دردناک روزنامه نگار عربستانی به این سمت و سو حرکت می کند که در واقع عربستان را محدود کند و از دامنه حضور نظامی و سیاسی عربستان در منطقه بکاهد. لذا این موضوع یعنی دور کردن عربستان از روند مذاکرات یمن نشان می دهد که نقش تخریبی عربستان هم رو به پایان است.

لذا با مجموع این مسائل می توان گفت منطقه می تواند بیش از گذشته به سمت ثبات برود و شاهد استقرار آرامش باشد و سوریه جایگاه گذشته خود را بدست بیاورد. اما احتمال این وجود دارد که ممکن است ترامپ در آینده روی خلیج فارس و در تقابل با کشورهایی که با سیاستهای امریکا در جهان مشکل دارد، روی این منطقه متمرکز شود. به نظر می رسد که ترامپ سعی خواهد کرد هزینه های حضور نظامی خود را کاهش دهد اما از طریق تقویت کشورهای منطقه به نوعی یک سنگر مهم در مقابل محور مقاومت از زاویه دیگری و از حوزه جغرافیایی دیگری ایجاد کند.

به نظرتان سوریه و استقرار ثبات در آن می تواند بهانه ای برای بهبود روابط ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس مخصوصا عربستان شود؟

در واقع مسئله روابط شش کشور حوزه خلیج فارس ارتباط مستقیم با سیاستهای خارجی امریکا دارد. درست است که سوریه در گذشته و در دوران حاکمیت حافظ اسد یک حلقه اتصالی بین ایران و کشورهای عربی بود اما با توجه به اینکه سوریه در حال حاضر در شرایطی نیست که چنین نقشی را ایفا کند لذا این موضوع زمان می خواهد و هرگاه سقف خواسته های ترامپ از شش کشور حوزه خلیج فارس افزایش پیدا کند و فشارها از سوی امریکا روی آنها بیشتر باشد؛ این کشورها به سمت ایران بیشتر متمایل خواهند بود. بنابریان نقش این کشورها یک نقش نیابتی است که از طرف امریکا عمل میکنند.

به نظر می رسد که امریکایی ها با توجه به شکستی که اسرائیل در منطقه و مسائلی که در داخل با آن روبرو هست، سعی میکنند که پای اسرائیل را به کشورهای حوزه خلیج فارس باز کنند که یک نوع توازنی به لحاظ امنیتی وسیاسی و نظامی بین کشورهای حوزه خلیج فارس و ایران ایجاد کنند.

منبع: خبرآنلاین/محمد اکبری/۱۰ دی ۹۷