دیدارنیوزـ
سارامختاری: معضل حاشیه‌نشینی و آسیب‌های اجتماعی حاصل از آن، یکی از دغدغه‌های اصلی بیان شده توسط مردم و مسئولین در چند سال اخیر بوده است. کم آبی و در نتیجه فروپاشی اقتصاد کشاورزی و همچنین کم توجهی به حیات روستا‌نشینی، مهاجرت‌های گسترده از روستاها به کلان شهرها را سبب شده است.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران ۳۳ هزار روستای کشور (از مجموع ۶۴ هزار روستا) خالی از سکنه شده‌اند و جمعیت آنان که بیش از ۱۰ میلیون نفر برآورد می‌شود به حاشیه شهرهای کوچک و بزرگ کوچ کرده‌اند.
علاوه بر این، فقر روزافزون شهرنشینان و کاهش فزاینده قدرت خرید مردم در جهت تهیه مسکن و هزینه معیشت، در کنار عواملی چون بیکاری گسترده و گرانی، نوعی مهاجرت معکوس ایجاد کرده و بسیاری از فرودستان را به نقل مکان از مرکز شهر به حاشیه‌ها مجبور کرده است. این معضل در عین فراگیری، در تهران چشمگیر تر است.
فقدان بهداشت، آب آشامیدنی و مراکز درمانی در حاشیه‌ها
حاشیه‌نشینی ابعادی دارد و آسیب‌های حاصل از آن را می‌توان از زوایای مختلف بررسی کرد. یکی از مهمترین ابعاد آن که اخیرا به شکل دردناکی حاشیه‌نشینان را درگیر کرده است، شیوع انواع بیمارهای عفونی، واگیردار و گوارشی است. حاشیه‌نشینان در بیغوله‌های خود به امکانات بهداشتی مناسب دسترسی ندارند لذا در فقدان هرگونه زیرساخت مناسب بهداشتی، زباله‌ها و فاضلاب منازل در کوچه‌ها رها شده است. همچنین انواع زباله‌های عفونی و همچنین پسماندهای مراکز صنعتی در حاشیه‌ها پراکنده‌اند. در شهرک‌ها و بیغوله‌های حاشیه‌نشین، نه خانه بهداشت وجود دارد و نه پزشک و درمانگاه، و حتی در نقاط فراوانی نیز ساکنین به آب آشامیدنی سالم دسترسی ندارند.آبرسانی هفته‌ای یک بار با تانکر انجام می‌شود و مردم مجبورند آب را در مخازن خانگی که سالها گندزدایی نشده نگهداری کنند.
شهرداری نیز با این توجیه که ساکنین حاشیه‌ها مجوز ساخت و ساز ندارند، زباله‌ها را گاهی تا هفته‌ها جمع‌آوری نمی‌کند. تعفن این پسماندها به اضافه فاضلاب‌های رها شده، نفس کشیدن در کوچه‌ها و دالان های این مناطق را سخت می‌کند.
مسئولین چه می‌گویند؟
قاضی‌زاده هاشمی وزیر بهداشت ضمن تایید وجود بیماری‌های گوناگون در حاشیه شهر تهران گفته است حجم زیادی از بیماری‌ها از حاشیه‌ها به پایتخت پمپاژ می‌شود.
سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز کمبود خدمات بهداشتی و درمانی را یکی از معضلات خاص حدود ۱۱ تا ۱۷ میلیون حاشیه نشین در ایران دانست و تایید کرد که حاشیه نشین‌ها از حمایت‌های رسمی برخوردار نیستند. امینی فرد افزوده است اعتبارات مربوط به حاشیه‌نشین‌ها تخصیص نمی‌یابد و لازم است رویکردی با محوریت عدالت نسبت به حاشیه‌نشین‌ها اعمال شود.
اکبر ترکی عضو دیگر کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز از نامناسب بودن وضعیت حاشیه‌نشینان از لحاظ بهداشتی و درمانی خبر داده و گفته است: نتایج مطالعات کارشناسان اجتماعی که در محضر مقام معظم رهبری هم ارائه شده است، وخامت بیمارهای واگیر و عفونی در حاشیه‌ها را تایید می‌کند. مقام معظم رهبری از وزارت بهداشت و دیگر دستگاه‌های مسئول خواستند تا برای بهبود وضعیت حاشیه‌نشینان یک کار انقلابی انجام دهند.
علی رغم تاکید رهبری اما به نظر می‌رسد وضعیت وخیم حاشیه نشین‌ها دغدغه هیچ کس نیست. حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در گفتگو با دیدارنیوز گفت: « تا به حال گزارشی در خصوص وجود بیماری در حاشیه‌های تهران به این کمیسیون نرسیده که کمیسیون بتواند به استناد آن اقدام کند.» وی در توضیح بی‌توجهی مسئولین به این مساله اذعان کرد که « تهران ۳۰ نماینده در مجلس دارد ولی تابه حال هیچ کس بحثی راجع به مشکل حاشیه نشین‌ها و لزوم توجه کمیسیون بهداشت به مساله بیماری در حاشیه‌ها نکرده است.»
مساله مذکور و نمایان شدن این موضوع که حتی رئیس کمیسیون بهداشت پارلمان نیز تا به حال، نه حاشیه‌های شهر تهران را دیده و نه اطلاعی از شرایط هولناک زیست ساکنینش دارد، حاکی از اینست که عزم جدی برای حل مشکلات حاشیه‌ها وجود ندارد.
این در حالی است که قانون برنامه پنجم توسعه، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را موظف کرده که «سامانه خدمات جامع و همگانی سلامت» را با رعایت ماده ۱۳ قانون مدیریت خدمات در طرح تحول سلامت حوزه بهداشت، به مناطق کمتر توسعه‌یافته بویژه روستاها، جمعیت عشایر و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر جمعیت و حاشیه‌نشین‌ها تعمیم دهد.
محمد مهدی ایازی معاون وزیر بهداشت و درمان تاکید کرده است که شیوع بیماری‌های عفونی و واگیردار نظیر ایدز و همچنین بیماری‌های پوستی و گوارشی، مهمترین معضلات بهداشتی حاشیه‌نشینان است که عملاً از حمایت‌های درمانی محرومند؛ مضاف بر اینکه غالب مناطق حاشیه‌نشین از خدمات بهداشتی و خدمات شهرداری بی بهره‌اند و انباشت زباله در این مناطق از مهمترین منابع آلودگی و بیماری‌های واگیردار به شمار می رود.
علیرضا محجوب عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی نیز گفته است که از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون جمعیت حاشیه نشین ایران ۱۷ برابر افزایش یافته است، بی‌آنکه هیچ سازمان و نهاد دولتی در اندیشه و یا در جستجوی راه حلی برای این معضل بزرگ اجتماعی باشد و تاکنون هیچ برنامه ای برای بهبود وضعیت حاشیه نشینان در نظر گرفته نشده است.
تمرکز‌گرایی دولت ها و غفلت از محرومان حاشیه شهرها، جمعیت عظیمی به وجود آورده است که مشخه اصلی آن، فقر و محرومیت است. این گروه اجتماعی به دلیل طرد شدن از متن و رانده شدن به حاشیه‌ها، دارای پتانسیلی است که در صورت تداوم سیاست بی توجهی، می‌تواند به منشا اعتراضات اجتماعی بدل شود.
زخم سالک بر چهره زنان حاشیه‌نشین
شهر پیشوا یا امامزاده جعفر در حاشیه شهر تهران با وجود جمعیتی در حدود ۶۰ هزارنفر، بیمارستان ندارد و پروژه ساخت درمانگاه نیز مدت زمانی است که رها شده است. در حاشیه شهر پیشوا، روستایی به نام جوادآباد قرار دارد که جمعیتی در حدود ۲۲۰ خانوار در نهایت فقر و محرومیت در آن زندگی می‌کنند. زنان عمدتا دام و طیور پرورش می‌دهند و مسئول تامین آب هستند. فضای سکونت و زندگی مردم این دیار مملو از زباله، پشه و مگس و بوی تعفن! است. وجود این حجم از آلودگی و فقدان بهداشت عمومی سبب شده است مردم این روستا به ویژه زنان دچار بیماری‌های پوستی مانند سالک شوند.
بیماری‌های گوارشی نیز در کنار بیمارهای پوستی مردم جوادآباد را تهدید می‌کند. بیماری های پوستی ناشی از محیط آلوده دامداری و دپوی زباله در محل و بیماری های گوارشی هم ناشی از استفاده از آب آلوده در حال شیوع است. این درحالی است که هیچ مرکز مجهزی برای معاینه و درمان وجود ندارد.
اکثر ساکنین این روستا و شهر پیشوا، کارگران مهاجری هستند که در کارخانه قند ورامین کار می‌کنند. منطقه جوادآباد پیشوا، دو دبستان دخترانه دارد که وضعیت بهداشت در هر دو مدرسه در وضعیت نامناسب و اسفباری قرار دارد. آبخوری وجود ندارد و تنها سرویس بهداشتی مدرسه فاقد مایع دستشویی و صابون است.
علاوه بر جوادآباد، زنان مناطق داوودآباد، خیرآباد، باقرآباد، ولی آباد، قاسم‌آباد و برخی روستاهای دیگر نیز به «لیشمانیازیس» یا سالک مبتلا هستند. این بیماری یکی از مهمترین امراض مشترک میان انسان و حیوان است که به اشکال مختلف بروز می‌کند. این بیماری توسط گزش گونه‌های مختلف پشه‌های خاکی به انسان منتقل و باعث ایجاد زخم‌هایی بزرگ و قهوه‌ای رنگ روی سطح خارجی بدن می‌شود که گاه با عفونت همراه است. این بیماری در مناطق روستایی رایج است و چنین به نظر می‌رسد که در محدوده ورامین و توابع، شیوع فراوانی دارد.
سخن آخر اینکه اهمال مسئولین در اتخاذ سیاست‌های راهبردی در جهت توجه به مناطق روستایی و ایجاد فضای مناسب برای ممانعت از مهاجرت و همچنین عدم توجه به نیازمندی‌های حاشیه نشینان و ادامه سیاست توزیع نابرابر منابع در میان مراکز و حاشیه‌ها، حاشیه نشینان را به فراموش شدگانی نگون‌بخت تبدیل کرده که جایی در سیاست‌های خرد و کلان ندارند.
