تنش بعد از مذاكره

دیدارنیوز: درحالی که هفته گذشته تمامی نگاه‌ها به دیدار جو بایدن و شی جین‌پینگ روسای جمهوری امریکا و چین در سانفرانسیسکو دوخته شده بود و برخی ناظران معتقد بودند که این دیدار دوجانبه که در حاشیه اجلاس آپک (سازمان همکاری‌های اقتصادی آسیا-اقیانوسیه APEC) صورت گرفته، می‌تواند مقدمه‌ای برای برون‌رفت از چالش‌های ژئوپلیتیکی جهانی باشد، بلافاصله بعد از این دیدار اظهارنظر‌های بایدن در مورد شی باعث شد تا نه تنها چنین امیدواری‌هایی رنگ ببازد، بلکه یک جنگ لفظی جدید میان واشنگتن و پکن را نیز کلید زد.

گفتنی است چهارشنبه هفته گذشته و بعد از دیدار میان روسای جمهوری دو کشور، جو بایدن همتای چینی خود را دوباره دیکتاتور خطاب کرد؛ در واقع بایدن در کنفرانس خبری وقتی از او سوال شد که آیا مانند ماه ژوئن رییس‌جمهوری چین را دیکتاتور می‌داند، پاسخ داد: او یک دیکتاتور است؛ به این معنی که کشوری را اداره می‌کند که کمونیستی بوده و شکلی کاملا متفاوت با امریکا دارد. این موضوع باعث شد تا وزارت خارجه چین در واکنش به چنین صحبت‌هایی اعلام کند، این اظهارات کاملا غیرمسوولانه و اشتباه است. به گفته مائو نینگ، سخنگوی وزارت خارجه چین، چنین اظهاراتی تلاش برای ایجاد اختلاف میان دو ملت بوده و پکن امیدوار است امریکا به جای این صحبت‌ها مشکلات خود و مردمش را حل کند.

از شعار تا واقعیت

در همین رابطه ناظران معتقدند که هر چند لیست بلندبالایی از توافقات میان چین و امریکا در این اجلاس و مذاکرات مدنظر قرار گرفته و دو طرف توافق کردند که در زمینه‌هایی همچون تبادلات نظامی، هوش مصنوعی، مبارزه با مواد مخدر، مسائل آب و هوایی و مبادلات فرهنگی همکاری‌های گسترده‌ای را در دستور کار قرار دهند، اما به نظر می‌رسد که خروجی این نشست نیز مانند نشست دوجانبه شی و بایدن در بالی اندونزی، تحت تاثیر عوامل دیگری از واگرایی میان دو کشور قرار گرفته است.

موضوع نشست سال گذشته بالی از آنجا حائز اهمیت است که هر چند دو طرف توافقاتی جهت حل و فصل مشکلات و تعمیق همکاری‌ها داشتند، اما بلافاصله بعد از این نشست، ایالات‌متحده امریکا محدودیت‌های شدیدی را برای صادرات تراشه‌های نیمه هادی و فناوری هوش مصنوعی به چین اعمال کرد. بعد از آن درحالی که دوطرف درخصوص تایوان دچار تنش‌های بی‌سابقه‌ای شده بودند، موضوع بالن‌های چینی بر فراز آسمان امریکا نیز منجر به یک جنگ لفظی شدید و اطلاعاتی میان واشنگتن و پکن شد؛ به‌طوری‌که سفر وزیر خارجه امریکا به چین و همچنین سفر مقامات چینی به امریکا با تعویقی طولانی‌مدت روبه‌رو شد.

در واقع در شرایطی که در نشست بالی، بایدن اعلام کرده بود که امریکا به دنبال ایجاد جنگ سرد جدید با چین نبوده، خواستار مهار اقتصادی چین نیست و اتحاد علیه این کشور را در دستور کار قرار نداده، اما پس از نشست سانفرانسیسکو شاهد هستیم که چنین مواردی در لحن بیانیه و خطابه‌های امریکایی‌ها جایی ندارد، به همین دلیل است که کارشناسان معتقدند بازخوانی عناصر اصلی حاکم بر روابط میان چین و امریکا نشان می‌دهد دو کشور نه تنها شکاف‌های اساسی دارند، بلکه درک استراتژیک آن‌ها از مسائل جهانی نیز متفاوت است.

طبق گزارشی که در این خصوص نشریه نشنال اینترست منتشر کرده، بایدن نشان داد که بعد از دیدارش با رییس‌جمهوری چین بیشتر قصد دارد مخاطبان داخلی خود را خطاب قرار دهد و روی اجتناب از هرگونه امتیاز اساسی برای پکن تمرکز کرده است. از سوی مقابل رمزگشایی از صحبت‌های شی نشان می‌دهد که بیشتر تمرکز او روی مخاطبان بین‌المللی است؛ جایی که وی نشان داد پکن طبق راهبرد امنیت ملی خود آماده برخورد با رویکرد تقابل‌آمیز واشنگتن است.

در واقع براساس قرائت چینی، او اعتراض دیرینه پکن به چارچوب‌بندی روابط ایالات‌متحده و چین را در درجه اول تکرار و تاکید کرد که این امر مشکلات پیش روی دو کشور و جهان را حل نخواهد کرد. شی گفت که واشنگتن و پکن باید برای مقابله با چالش‌های جهانی و ارتقای امنیت و رفاه بین‌المللی به جای چسبیدن به بازی حاصل جمع صفر با یکدیگر جهت خروج جهان از آشفتگی و تفرقه حرکت کنند.

شی همچنین از کنترل‌ها و تحریم‌های صادراتی ایالات‌متحده شکایت کرد و گفت که چنین اقداماتی برای مهار توسعه چین و آسیب زدن به منافع مشروع کشورش قلمداد می‌شود. در نتیجه به گفته کارشناسان، شی تلاش کرد تا در مقابل ارایه یک تصویر از امریکا به عنوان پلیس بد جهانی، وجهه پکن را به ویژه در میان کشور‌های جنوب جهانی تقویت کند.

نشست بی‌حاصل

در همین راستا درحالی که پیش از این به نظر می‌رسید که رییس‌جمهوری چین به واسطه مشکلات اقتصادی و چالش‌های داخلی با سبک متفاوتی به سانفرانسیسکو خواهد آمد و بیش از بایدن به توافق و تنش‌زدایی با امریکا نیاز دارد، اما خروجی نشست چیز کاملا متفاوتی را نشان داد؛ به‌طوری‌که شی نه تنها ژست یک بازیگر خوب بین‌المللی را در این اجلاس گرفت، بلکه به نظر می‌رسد که اهرم بهره‌برداری از این دیدار برای بایدن را نیز سلب کرد.

بنابراین طبق گزارشی که نشنال اینترست منتشر کرده، متغیر‌های زیادی پیش روی دو کشور قرار دارد که ثابت کرد نشست سانفرانسیسکو دستاورد‌های چندانی در بر نداشته و توافقات صورت گرفته نیز تاثیرات پایدار کمی خواهند داشت. در واقع توافق میان دو رهبر جنبه تاکتیکی داشت، درحالی که منبع اصلی تنش‌ها و بی‌اعتمادی‌ها میان چین و امریکا همچنان وجود داشته و موانع اساسی سیاسی و ساختاری بزرگی در جهت تنش‌زدایی میان دو کشور ایجاد کرده است. همچنین واضح‌ترین نشانه واگرایی میان دو کشور علاوه بر جنگ اوکراین و جنگ غزه، به موضوع اختلافات اساسی بر سر تایوان نیز باز می‌گردد. جایی که شی به صراحت و دوباره تکرار کرد تایوان مهم‌ترین و حساس‌ترین مقوله در روابط میان دو کشور است و واشنگتن باید براساس تعهدات خود به اصل چین واحد پایبند بوده و احترام بگذارد. در این میان هر چند بایدن تصریح کرد که سیاست چین واحد از منظر امریکا تغییر پیدا نکرده، اما همزمان خواستار مهار اقدامات چین در اطراف تنگه تایوان و پایان دادن به تنش‌های ژئوپلیتیکی در شرق آسیا و دریای چین جنوبی شد. به همین دلیل است که تحلیلگران معتقدند نشست سانفرانسیسکو نه تنها پیشرفتی در جهت عبور دو کشور از تنش‌ها ایجاد نکرد، بلکه اساسا هیچ دستاورد قابل لمسی نیز نداشت.

محمدرضا ستاری - روزنامه اعتماد