دیدارنیوز - به بهانه اعلام این خبر به سراغ بررسی نقش بازی و اسباببازیهای آموزشی در فرایند یاددهی و یادگیری دانشآموزان در سنین کودکی و ضرورت توجه به وسایل کمک آموزشی در مدارس رفتیم.
در همین راستا زهرا علی اکبری، کارشناس آموزش و پرورش به نقش بازی و اسباب بازی در توسعه مهارتی و فکری کودکان اشاره کرد و به ایسنا گفت: در سال ۱۹۷۸ میلادی، همزمان با توجهات بیشتر به جهان کودکان، یونسکو و بنیاد برنارد لی، یک نمایشگاه اسباب بازی و بازیهای سنتی کودکان را برگزار کردند که برای اولین بار در مقر یونسکو در پاریس برگزار شد. پس از این نمایشگاه، جلسهای بینالمللی در لندن برگزار شد، که در آن یک سری گفتوگوها بر روی موضوع نقش اسباب بازیها و بازیها در زندگی کودکان صورت گرفت و به دنبال مصوبات این جلسه و ضرورت بهره گیری از اسباب بازی در تربیت کودکان در سال ۱۹۸۴میلادی یونسکو کتابی در خصوص اسباب بازی و بازیهای کودکان جهان منتشر کرد.
وی افزود: در دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی، پژوهشهای متعددی در زمینه رونق برنامه درسی در پایههای اولیه مدرسه در انگلستان و ایالات متحده آمریکا انجام شد. نشریه علمی و پژوهشی یونسکو با انتشار پژوهشها نشان داد که تاکید هر دو کشور در زمینه تحقیق در مورد کودک و زمینههای یادگیری است، اما در انگلستان پروژههای اولیه مربوط به ارائه مواد و منابع آموزشی است که به معلم اجازه میدهد انعطاف پذیری بیشتر در دستیابی به هدف آموزش داشته باشد و در مقابل، در ایالات متحده برنامه های جدید، مجموعهای از رسانههای آموزشی شامل کتابهای دانشآموزی و کارکردها و وسایل بازی را به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از مواد آموزشی خود توسعه داد.
این کارشناس آموزش و پرورش با اشاره به اینکه در طول دهه ۱۹۷۰ میلادی ارتقای برنامه درسی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه رونق گرفت گفت: در ابتدا در آن کشورها برنامههایی که در سایر نقاط تولید و تدوین شده بود، تصویب و اجرا شد، اما به مرور زمان از آنجا که اغلب برنامههای درسی برای یک محیط فرهنگی متفاوت طراحی شده بودند، نظامهای آموزشی تمایل پیداکردند که برنامههای درسی بومی کشورشان اجرا شود.
وی ادامه داد: با توجه به تاریخچه اهمیت جهانی نقش بازی و اسباب بازی در رشد کودکان باید یادآور شد که کودکان در سراسر جهان، از کسانی که با خانوادههای مرفه در شهرهای بزرگ زندگی میکنند تا کسانی که در روستاهای دور افتاده در کشورهای توسعه نیافته زندگی میکنند، وقت زیادی صرف "بازی" میکنند. چراکه یک اتفاق مهم زمانی که کودکان بازی میکنند، رخ میدهد و این است که کودکان به هنگام بازی کردن در حال توسعه مهارتها، عادتها و نگرشهایی هستند که در طول زندگی با آنها باقی خواهند ماند. همانطور که آنها بازی میکنند، یاد میگیرند تا با مشکلات از طریق پیداکردن راهحلها کنار بیایند، همچنین به دنبال بهبود روابط و به اشتراک گذاشتن و بیان افکار با دیگران هستند.
۳ دلیل برای مهم بودن بازی در سنین کودکی
علی اکبری با بیان اینکه اگرچه بازی برای افراد در سنین مختلف اهمیت دارد، اما برای کودکان بسیار مهمتر است عنوان کرد: در واقع بازی کردن کار آنهاست و مقدار زیادی انرژی و تلاش را برای بازی کردن صرف میکنند. صاحبنظران معتقدند حداقل سه دلیل وجود دارد که انواع بازی در تربیت مهارتی و فکری کودکان اهمیت دارد: توسعه مهارتی، توسعه اجتماعی، تخیل و خلاقیت. هنگامی که کودکان با دست و پا زدن به اسباب بازی بر روی آن دست میکشند و لمس میکنند میآموزند که حرکات دست را با چشمان خود ببینند و ادامه دهند.
وی تاکید کرد: بازی با همسالان برای توسعه مهارتهای اجتماعی در زندگی کودکان بسیار حیاتی است. آنها قبل از ورود به مدرسه بزرگسالان خود را از قبیل مادر و پدر و ... را مهمترین دوستداران خود میدانند، اما به زودی با ورود به مدرسه مشتاق تعامل با بچههای سنین مشابه میشوند و از طریق بازی یاد میگیرند چگونه با دیگران هماهنگ شوند و ارتباط برقرار کنند.
این کارشناس آموزش و پرورش با اشاره به نقش بازی کردن در رشد تخیل و خلاقیت کودکان اظهار کرد: فرزندان به انواع مختلفی از اسباب بازیها نیاز دارند و هر اسباب بازی میتواند به مغز در حال توسعه ارزش ببخشد. اسباب بازیهای خاصی وجود دارد که معمولا اسباب بازیهای آموزشی و یادگیری هستند و ارزش ویژهای برای کودکان دارند. زیبایی اسباب بازیهای آموزشی دو برابر است، زیرا آنها هم برای کودک و هم والدین جالب و پرمحتوا هستند. در واقع در هسته اصلی، آنها اسباب بازی هستند، اما به عنوان تکالیف یادگیری برای کودکان ظاهر نمیشوند، اما به راحتی و تقریبا مخفیانه، مزایای یادگیری را فراهم میکنند.
مزایای علمی اسباببازیهای آموزشی
علی اکبری همچنین به برخی مزایای علمی اسباببازیهای آموزشی اشاره و اظهار کرد: طبق پژوهش انجام شده در انگلیس و کانادا رشد تفکر نوآورانه و خلاق، تقویت مهارتهای شناختی، حرکتی و نرم افزاری از جمله مزایای اسباب بازیهای آموزشی هستند.
وی افزود: به یاد داشته باشید که اسباببازیهای خوب لزوما گران نیستند و بچهها خیلی زیاد نیاز ندارند که حتما اسباببازیهای گران قیمت داشته باشند. نکته دیگر این است که در حال حاضر صنعت اسباب بازی در ایران نتوانسته در رقابت با همتایان خارجی خود در زمینههای مختلف نوآوری و جذابیت و مبنای فکری به مزیت مطلوبی دست پیدا کند و همین امر باعث شده است که هزینه تهیه اسباببازی و وسایل کمک آموزشی غیر ایرانی بالا باشد، البته با توجه به تحریمها در بسیاری از موارد اسباببازیهای داخلی هم قیمت بسیار گرانی دارند که ممکن است خانوادهها نتوانند از عهده آن بر آیند.
این کارشناس آموزش و پرورش تاکید کرد: در این میان دولت و نظام آموزشی که آموزش رایگان و با عدالت و در دسترس را سرلوحه برنامههای اجرایی و عملیاتی آموزش و پرورش میدانند باید بخشی از این نیاز را تامین کنند. خوشبختانه چندی پیش سید محمد بطحائی وزیر آموزش و پرورش اعلام کرد که «نگاه ما به اسباب بازی باید به عنوان بخشی از تکنولوژی آموزشی باشد زیرا که بخش عمدهای از یادگیری را محقق میسازد و نشاط را در یادگیری فراهم میآورد. بزودی برای پایههای اول تا سوم در مدارس ۱۰ استان کلاس اسباب بازی راهاندازی خواهیم کرد.»
وی ادامه داد: این خبر جرقههای امید را در دل صاحنظران و دلسوزان نظام آموزشی روشن کرد که مگر از این مسیر کمی از مشکلات مالی خانوادهها مخصوصا در مناطق محروم کشور در خصوص اسباب بازیها و وسایل کمک آموزشی فرزندانشان کاسته شود.
انتخاب اسباب بازی عاقلانه برای فرزندان
علی اکبری نکاتی پیرامون انتخاب اسباب بازی عاقلانه برای فرزندان نیز بیان و اظهار کرد: اسباببازیهای دست ساز باعث هماهنگ سازی چشم و دست، تشویق ایدههایی در مورد چگونگی انجام کارها و همکاری و حل مسائل است. کتابها و صداها به کودکان کمک می کند تا کلمات، ادبیات و موسیقی را مورد قدردانی و ارزش قرار دهند. مطالب هنری، خلاقیت را تقویت و مهارتهایی را ایجاد میکنند که منجر به خواندن، نوشتن و دیدن زیبایی در زندگی میشود. همچنین اسباببازیهای چندگانه مانند بلوکهای چوبی با دوام چند وجهی به کودکان درباره هندسه و گرانش، شکل و تعادل آموزش میدهند. تجهیزات و اسباب بازیهای فعال، عضلات قوی و اعتماد به نفس را برای برطرف کردن چالشهای فیزیکی ایجاد میکنند و اسباببازیهایی مانند عروسکها، حیوانات و شخصیتهای دراماتیک، فرصتی برای رفتارهای جدید و استفاده از تخیلات بدست میدهند.
وی با تاکید بر اینکه در نظام نوین آموزشی در کشورهای توسعه یافته، دانشآموزان با برنامهریزی معلمان خود در طول سال تحصیلی علاوه بر استفاده از وسایل و تجهیزات بازی در کلاس درس و مدرسه، برخی روزها اسباب بازیهای شخصی خود را به مدرسه میآورند و حتی در مواردی با دوستان خود به تبادل و تعامل بازیها و اسباب بازیها میپردازند و با این نگاه حتی دانش آموزانی که ممکن است دارای اسباب بازیهای خاص نباشند، برخی از مهارتهای لازم را با بازی کردن بدست میآورند گفت: امید که با توجه به شرایط اقتصادی کشور، در کنار دیگر مسئولیتها، پیگیری مسائلی از قبیل در دسترس بودن اسباببازیها برای کودکان جزء اقدامات مهم دولتمردان قرار بگیرد.
