اظهارات امیرعبداللهیان درباره توافق با عربستان، برجام و آژانس

دیدارنیوز: وزیر امور خارجه ایران در گفتگو با شبکه الجزیره ضمن پاسخ به سوالاتی درباره توافق اخیر تهران-ریاض و تایید سفر هیاتی دیپلماتیک از ایران به منامه، درباره موضوع احیای توافق هسته‌ای تاکید کرد که در حال حاضر، به شرط اتخاذ رویکردی واقع‌بینانه از سوی طرف آمریکایی، رسیدن به توافق و جمع بندی توافق می‌تواند دست یافتنی باشد.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران اخیرا در گفتگو با شبکه الجزیره به سوالاتی درباره موضوعاتی از جمله توافق ایران و عربستان برای ازسرگیری روابط دیپلماتیک و نقش چین در آن، تاثیر این توافق بر مناسبات منطقه‌ای، احیای توافق هسته‌ای (برجام)، همکاری‌‎های ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تبادل زندانیان با آمریکا پاسخ داد که مشروح آن در ادامه آمده است:

توافق ایران و عربستان

مجری: طی روز‌های گذشته شما بحث‌هایی با وزیر خارجه عربستان در قالب توافق ایرانی- سعودی داشتید؛ در خصوص چه موضوعاتی گفتگو کردید؟

امیرعبداللهیان: روز ۲۱ مارس من و همتای سعودی خودم آماده اولین گفت‌وگوی تلفنی شدیم. ما در روز‌های گذشته در یک مرحله، تماس تلفنی وزیر امور خارجه عربستان را داشتیم و در پاسخ به این تماس هم شب گذشته من با جناب آقای فرحان تماس تلفنی برقرار کردم. در گفتگو‌های ایران و عربستان در پکن راجع به همه موضوعات گفتگو شد؛ اما فضای قالب گفتگو‌ها به مباحث امنیتی و برخی سوء تفاهمات و در عین حال برخی مشکلاتی که بین دو طرف وجود داشت، برمی‌گشت. ما قبل از آن پنج مرحله گفت‌وگوی امنیتی در بغداد داشتیم و سه دور گفت‌وگوی امنیتی در مسقط انجام شد. در جریان سفر آقای دکتر رئیسی به پکن، آقای شی، رئیس جمهور چین ایده بازگشت روابط ریاض و تهران به حالت عادی و طبیعی را مطرح کردند. طبعاً در چارچوب گفتگو‌های خصوصی که بین دو رئیس جمهور در پکن انجام شد جناب آقای دکتر رئیسی دیدگاه‌ها، مواضع و رویکرد خودشان را در خصوص روابط دولت ایران با همسایگان از جمله عربستان سعودی بیان کردند و در نهایت هم از ابتکار رئیس جمهور چین برای کمک به بازگشت روابط دو کشور ایران و عربستان به حالت طبیعی استقبال شد. ما در وزارت امور خارجه پیشنهاد کردیم که برای شروع، مدیران کل سیاسی وزارت خارجه دو کشور در پکن - یک هفته بعد از سفر آقای دکتر رئیسی - با یکدیگر دیدار کنند. در نهایت پیام رئیس جمهور چین را دریافت کردیم که این پیام حاوی آمادگی طرف سعودی برای دیدار سطح بالای امنیتی در پکن بود. طبعاً فردی که عربستان سعودی پیشنهاد کرد، همتای امیر دریابان شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی بودند. تصمیم بر این شد که نشست در این سطح در پکن برگزار شود.

مجری: سنگ بنای گفتگو‌ها بین ایران و عربستان در بغداد گذاشته شد. چگونه ناگهان چین وارد این روند شد و موضوع از سر گیری روابط بین دو کشور در چین اعلام شد؟

امیرعبداللهیان: آقای شی و دولت چین رویکرد سازنده‌ای را در همکاری و تعامل با منطقه غرب آسیا پیگیری می‌کنند. خب طبعاً امنیت انرژی، ثبات و آرامش در منطقه برای سیاست‌های توسعه‌ای که آقای شی پیگیری می‌کنند حائز اهمیت است. در جریان سفر آقای شی به عربستان سعودی گفتگو‌های اولیه‌ای بین مقامات عالی عربستان و چین در این رابطه انجام شد و در نهایت آقای شی حامل ابتکاری بودند برای جمع بندی همه آنچه که در بغداد و مسقط در سطح امنیتی بین دو کشور رخ داده بود. بیش از پنج روز مذاکرات فشرده و پیچیده‌ای در پکن انجام شد. شخص آقای رئیس جمهور - دکتر رئیسی- بر همه ابعاد مذاکرات اشراف و نظارت داشتند و در نهایت توافق شد که وزرای خارجه دو کشور ظرف حداکثر دو ماه با یکدیگر دیدار و بازگشایی سفارتخانه‌ها و سرکنسولگری‌ها انجام شود. در تماس تلفنی که با همتای خودم شب گذشته داشتم، توافق کردیم که در ماه مبارک رمضان نشست وزرای خارجه را برگزار کنیم. همکاران من در حال هماهنگی جزئیات، از جمله زمان و مکان دقیق برگزاری این دیدار هستند.

مجری: در مورد مکان این دیدار گزینه احتمالی وجود دارد؟

امیرعبداللهیان: ایده‌هایی وجود دارد. در خصوص این ایده‌ها با جناب آقای فرحان گفتگو کردیم. فکر می‌کنم طی روز‌های آینده، هم در مورد زمان و هم در مورد مکان اتفاق نظر خواهیم داشت. ما فکر می‌کنیم مهم‌تر از مکان و زمان، پیگیری و اجرای این توافقی است که در سطح بالا به تایید رؤسای دو کشور رسیده است. شما شاهد این بودید که در روز‌های گذشته پادشاه عربستان از آقای دکتر رئیسی برای سفر رسمی دعوت کردند. متقابلاً جمهوری اسلامی ایران هم پاسخی متناسب و دعوت لازم را از پادشاه عربستان سعودی خواهند داشت. این نشان دهنده این است که اکنون اراده مقامات عالی دو کشور بر بازگشت روابط به حالت طبیعی و حتی توسعه مناسبات است. من در گفت‌وگوی کوتاهی که کمتر از سه ماه پیش در اردن با آقای فرحان داشتم، در آنجا این دیالوگ بین ما تبادل شد که بازگشت روابط ریاض و تهران به حالت طبیعی نه تنها به نفع دو کشور و دو ملت، بلکه به نفع منطقه خواهد بود و خرسندیم که اکنون هر دو طرف در این مسیر گام بر می‌داریم و اطمینان داریم که نتایج آن برای منطقه خیر خواهد بود.

تاثیر توافق ایران و عربستان بر مناسبات منطقه‌ای

مجری: در خصوص مصر، یمن، لبنان، سوریه و عراق و بسیاری از مناطقی که تحت تاثیر تنش‌های ایران و سعودی قرار دارند؛ این توافق چگونه این کشور‌ها را تحت تاثیر قرار خواهد داد؟

امیرعبداللهیان: اولین گفتگو‌هایی که ما تاکنون با مقامات عربستان انجام داده‌ایم و معروف است به گفتگو‌های پکن، عمدتاً در چارچوب مسائل دوجانبه انجام شده است. البته قابل درک است که برخی از موضوعات و مسائل منطقه‌ای نیز تحت تاثیر این توافق قرار می‌گیرند. ما از آثار مثبت این توافق بر تحولات منطقه‌ای همواره استقبال می‌کنیم. اما آنچه مربوط به یمن است؛ طبعا موضوع یمن مسئله‌ای است که اطراف یمنی در خصوص آن تصمیم می‌گیرند. ما همواره از برقراری آتش بس، رفع کامل محاصره انسانی و گفتگو‌های یمنی- یمنی با هدف استقرار صلح و ثبات در یمن و در منطقه استقبال می‌کنیم.

مجری: نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور یمن هم چند روز پیش به تهران سفر کرد و شما با او دیدار کردید. این دیدار در خصوص پروسه صلح در یمن بود؟

امیرعبداللهیان: گفتگو‌هایی از گذشته بین طرف‌های مختلف یمنی جریان داشته در عین حال مقامات یمنی ایده‌هایی را در چارچوب ابتکاراتی که نماینده سازمان ملل دنبال می‌کند، پیگیری می‌کنند. در سفری که ماه گذشته به ژنو داشتم دبیرکل سازمان ملل، آقای آنتونیو گوترش تاکید کردند که ما علاقه‌مند هستیم برای برقراری ثبات و صلح پایدار در یمن تلاش ویژه‌ای را انجام دهیم. ما به آقای دبیرکل گفتیم که از هر ابتکاری که وجود داشته باشد و به تحقق این ایده کمک کند و اطراف یمنی از آن استقبال کنند، پشتیبانی خواهیم کرد. طبعاً یک هفته بعد از این دیدار نماینده دبیرکل سازمان ملل در امور یمن به تهران آمدند؛ سپس به ریاض سفر کردند و بخش اصلی کارش هم دیدارشان با مقامات یمنی است که امیدوارم در نتیجه این ابتکار سازمان ملل و گفتگو‌هایی که با مقامات یمن دارند، شاهد پیشرفت در گفتگو‌ها و بازگشت ثبات، آرامش و امنیت در یمن باشیم.

مجری: جناب وزیر، گزارش‌هایی مبنی بر این وجود دارد که در گذشته سعودی‌ها همواره ایران را به حمایت از حوثی‌ها متهم می‌کردند و امروز گزارش‌ها حاکی از این است که ایرانی‌ها قصد دارند این حمایت را به عنوان بخشی از توافق با عربستان، متوقف کنند.

امیرعبداللهیان: ایران همواره نقش سازنده در کمک به صلح و ثبات و امنیت در منطقه داشته است و ما در ارتباط با تحولات منطقه‌ای به این نقش خودمان ادامه خواهیم داد. طبعا مبارزه با تروریسم یکی از ابعاد سازنده نقش ایران در منطقه به شمار می‌رود. در عین حال حمایت ایران از گفتگو و حوار سیاسی در منطقه در دستور کار جدی ماست.

مجری: به نظر می‌رسد که توافق با عربستان سعودی بر روابط با دیگر کشور‌های عربی تاثیر می‌گذارد؛ از جمله بر گفتگو‌های شما با اردن و گفتگو‌ها برای توسعه روابط با مصر.

امیرعبداللهیان: پیش از این من در دیداری که با ملک عبدالله، پادشاه اردن هاشمی داشتم؛ اولاً، حامل پیام آقای دکتر رئیسی بودم؛ ثانیاً، در آن دیدار ما با جناب ملک توافق داشتیم بر توسعه مناسبات تهران و امان. در حاشیه نشست عراق ۲ در اردن گفت‌وگوی کوتاهی با آقای السیسی، رئیس جمهور مصر انجام شد. ما همواره از توسعه مناسبات با کشور‌های مسلمان و کشور‌های منطقه از جمله مصر و اردن استقبال کرده‌ایم و از هر گونه پیشنهاد و ابتکاری برای توسعه مناسبات استقبال می‌کنیم.

مجری: بحرین نیز جزء این لیست است. شما اعلام کرده‌اید که سلطان عمان در حال میانجیگری بین ایران و بحرین است.

امیرعبداللهیان: در سفری که در هفته‌های گذشته سلطان عمان به بحرین داشتند، گفتگو‌هایی در خصوص وضعیت بین جمهوری اسلامی ایران و بحرین در سطح سران عمان و بحرین انجام شد. بعد از بازگشت جناب سلطان از منامه، وزیر امور خارجه عمان با من گفتگو کرد و از ابتکار سلطان برای پیشرفت مناسبات و حل موانعی که در مسیر مناسبات تهران و منامه وجود دارد، سخن گفتند. ما توافق کردیم در گام اول -صرفا- برای بازدید از سفارتخانه‌ها و اماکن دیپلماتیک دو کشور هیأت‌های فنی را اعزام کنیم. طبعاً هیأت ما به منامه رفت؛ البته مورد استقبال قرار گرفتند و با هماهنگی‌های طرف عمانی توانستند وظایف فنی خودشان را در موضوع بازدید از سفارتخانه و اماکن دیپلماتیک انجام دهند. ما همواره از روابط طبیعی بین تهران و منامه استقبال کرده‌ایم؛ اما از طریق سلطان عمان و از مجاری دیپلماتیک موانعی که در این مسیر وجود دارد را بیان کرده‌ایم. ایده‌هایی را طرف بحرینی مطرح کرده است. در حال دیالوگ و رایزنی‌های غیرمستقیم از طریق سلطان عمان در این موضوع هستیم. امیدوار هستیم که نسبت به هر آنچه که موانع عادی شدن روابط دو کشور است، دولت بحرین توجه بیشتری را به عمل آورد. طبعاً چنانچه آن موانع از میان برداشته شود، بازگشت روابط دو کشور به حالت طبیعی دست یافتنی خواهد بود.

مجری: چه چیزی جو منطقه را تغییر داده است؟ تا همین چند سال پیش کل منطقه بر طبل رویارویی می‌زد، اما امروز همه در منطقه به دنبال صلح هستند؛ در حالی که دنیا مشغول جنگ دیگری در اوکراین است.

امیرعبداللهیان: من فکر می‌کنم تحولات سریعی در منطقه در حال وقوع است؛ تحولاتی سریع با شیب تند. شاید ده سال پیش بحران‌های شدید و سریع با شیب تند در منطقه وجود داشت، به گونه‌ای که راه‌حل‌های سیاسی از بحران‌ها عقب مانده بودند. اکنون اتفاقی که در منطقه در حال وقوع است، منطقه در حال نزدیک شدن به یک درک بالایی از واقعیت‌ها است و تحولات شتابان بین‌المللی و درک جدید منطقه از این تحولات همه را به تمرکز بر گفتگو، صلح و امنیت در منطقه تشویق می‌کند. من فکر می‌کنم اکنون یک فضای جدید دیالوگ و همکاری فراروی منطقه قرار دارد.

مجری: این دقیقا همان چیزی است که ما در حال حاضر در خصوص گفت‌وگوی بین ترکیه و سوریه شاهد آن هستیم. ایران و روسیه قرار است بخشی از این گفتگو باشند. اینطور نیست؟

امیرعبداللهیان: ما امیدوار هستیم که بزودی دور اول گفتگو‌های سیاسی در سطح معاونان وزرای امور خارجه ایران، سوریه، ترکیه و روسیه برگزار شود. ما از گفتگو‌های چهارجانبه در سطوح مختلف برای رفع سوء تفاهم‌ها و حل مشکلات بین ترکیه و سوریه استقبال می‌کنیم. من در دو سفر به ترکیه و سوریه در این رابطه با جناب آقای اردوغان و جناب آقای بشار اسد از نزدیک گفتگو کردم. با مقامات روسیه هم در سطح رؤسای جمهور دو کشور گفتگو‌های مهمی انجام شد. آقای دکتر رئیسی همواره از ابتکاراتی که به رفع تنش‌ها و سوء تفاهم‌ها در منطقه کمک کند، استقبال می‌کنند و شخص آقای رئیس جمهور برای شکل گیری گفتگو‌های چهارجانبه با هدف حل مشکلات بین ترکیه و سوریه پشتیبانی و حمایت می‌کنند. این اتفاق هم به تحولات بین‌المللی و منطقه‌ای برمی‌گردد و درک نزدیکی که رهبران کشور‌ها و سیاسیون کشور‌ها از اوضاع جدید جهانی پیدا کرده‌اند.

روند احیای توافق هسته‌ای

مجری: برخلاف پیشرفت دیپلماسی منطقه‌ای، در خصوص برجام و گفتگو‌های هسته‌ای بعد از مدت‌ها شاهد هیچ اتفاق خاصی نیستیم.

امیرعبداللهیان: ما در دولت جدید ایران با هدف رسیدن به توافق و بازگشت همه طرف‌ها به تعهداتشان در برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) کار جدی را شروع کردیم. همکاران من هفته‌ها و ماه‌ها در وین با ۱+۴ به طور مستقیم گفتگو و با نماینده آمریکا به طور غیرمستقیم پیام‌هایی را تبادل کردند. در ماه‌های قبل از شروع اغتشاشات و مداخلات خارجی پاییز در ایران، این تبادلات پیام به شکل غیر مستقیم، اما فعال بین ایران و آمریکا با هدف لغو تحریم‌ها تداوم پیدا کرد. در اغتشاشات پاییز، برخی کشور‌ها و از جمله آمریکا با مداخلات خود دچار خطا شدند. ما الان در نقطه‌ای قرار داریم که رسیدن به توافق و جمع بندی توافق می‌تواند دست یافتنی باشد؛ به شرطی که طرف آمریکایی واقع‌بینانه برخورد کند. نقش پارلمان ایران در قبال برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) هم مهم است. در - سطح برخی نمایندگان - پارلمان این ایده وجود دارد که دولت برای همیشه نباید در مسیر مذاکره برای بازگشت همه طرف‌ها به برجام قرار داشته باشد و آن‌ها معتقد هستند که فرصت گفتگو و مذاکره همیشگی و دائمی نمی‌تواند باشد. ما امروز در مسیر همکاری نیرومند بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار داریم. اخیراً هم هیأت‌هایی بین ما تبادل شده؛ از جمله آقای گروسی به تهران آمدند. ما در سطح فنی به همکاری‌هایمان با آژانس ادامه می‌دهیم. همکاری ایران و آژانس و بازگشت همه طرف‌ها به تعهدات خود در برجام همچنان در دستورکار ما قرار دارد و ما مذاکره و دیپلماسی را مسیر مناسبی برای حل مسئله می‌دانیم.

مجری: هیاتی از آژانس در چند روز گذشته به تهران سفر کرده بودند.

امیرعبداللهیان: در سطح فنی بین ما و آژانس گفتگو‌های فنی جریان دارد.

تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا

مجری: شما چند روز پیش اعلام کردید که توافقی برای تبادل زندانیان بین ایران و آمریکا وجود دارد؛ اما طرف آمریکایی در بالاترین سطح این موضوع را رد کرد.

امیرعبداللهیان: ما از مارس سال گذشته متن یک صورت‌جلسه را در خصوص تبادل زندانیان روی میز داریم. در هفته‌های گذشته برای به روز کردن آن، متن پیام‌ها و یادداشت‌های غیر رسمی (non-paper) بین ایران و آمریکا تبادل شد. ما موضوع آزادی و تبادل زندانیان را یک مسئله کاملاً انسانی می‌دانیم. ایران آمادگی دارد در چارچوب گفتگو‌ها و توافقات قبلی، نسبت به تبادل زندانیان به عنوان یک موضوع کاملاً انسانی اقدام کند. این بستگی به گام نهایی و جمع‌بندی نهایی گفتگو‌های غیر مستقیمی دارد که بین دو طرف در هفته‌های گذشته جریان داشته است. اما مباحث فنی وجود دارد که امیدوار هستم به نتیجه برسد و این مسئله کاملا انسانی محقق شود.

مجری: آیا سفر وزیر مشاور در امور خارجه دولت قطر به تهران به این گفتگو‌ها ارتباط دارد؟

امیرعبداللهیان: طبعاً قطر همواره در مسیر کمک به جمع بندی مذاکرات قبلی، چه در موضوع زندانیان و چه در موضوع مذاکره برای لغو تحریم‌ها، تلاش‌های سازنده‌ای را داشته است و به این تلاش‌های خود ادامه می‌دهد.