مذاکرات احیای برجام که خیلی قبل‌تر از مرگ مشکوک مهسا امینی و گسترده شدن اعتراضات سراسری در ایران، متوقف شده بود، می‌رود ابعاد تازه و شاید خطرناکی پیدا کند.
دیدارنیوز ـ اسفندیار عبداللهی: ماه‌هاست که بحث مذاکرات ایران با طرف‌های غربی برجام منتفی شده است. مذاکرات احیای برجام خیلی قبل‌تر از گسترش اعتراضات سراسری در ایران، متوقف شده بود و همان زمان هم خیلی‌ها مرگ آن را اعلام کرده بودند.
پس از مرگ مشکوک مهسا امینی (دختر کرد ایرانی که توسط گشت ارشاد بازداشت و جنازه‌اش تحویل خانواده شد) و پس از شکل گیری اعتراضات گسترده در تمام کشور، ایرانیان خارج از کشور نیز درصدد برگزاری میتینگ‌هایی برآمدند. حامد اسماعیلیون که دختر و همسرش، مسافر هواپیمای اکراینی بودند و جان خود را در آن حادثه از دست دادند، سخنگوی خانواده‌های داغ دیده آن حادثه شد.
اسماعلیون در میدان اعتراضات ایرانیان، در خارج محوریت پیدا کرد و برای اولین بار بعد از انقلاب موفق شد اکثر ایرانیان خارج از کشور را در چند مرحله و در قالب فراخوان‌هایی در اقصا نقاط جهان گرد آورده که نسبت به مسائل جاری ایران اعلام همدردی کنند. آن‌ها استقبال کردند، آمدند و شعار‌های داخلی مردم را تایید و یا تکرار کردند.
مهتر از آن، فشار و تاثیری است که کنش‌گران خارج نشین بر دولت‌های اروپایی و آمریکایی گذاشتند. تاثیری که موجب شد دولت‌های کانادا، آمریکا و کشور‌های اروپایی و پارلمان‌های این کشور‌ها نسبت به اتفاقات ایران حساس شده و تصمیماتی بر علیه دولت ایران اتخاذ کنند. تا کنون همه این کشور‌ها از نسخه‌های مشابه تحریمی علیه نهاد‌ها و افرادی در ایران استفاده یا از هم پیروی کرده‌اند، اما گویا هر روز نسبت به روز قبل وارد فاز‌های تازه‌تری از مواجهه غرب با ایران می‌شویم.
شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم روز پنجشنبه ۲۶ آبان با تصویب قطعنامه‌ای از ایران خواست که فورا با تحقیقات بازرسان آژانس در مورد ذرات پیدا شده اورانیوم در تاسیسات اعلام‌نشده خود همکاری کند.
این دومین قطعنامه شورای حکام در سال جاری در مورد برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران است. تهران خواستار بسته شدن این پرونده است و گفته که در غیر این صورت به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ موسوم به برجام باز نخواهد گشت.
۳۰ آبان سخنگوی وزارت خارجه آلمان در کنفرانس خبری هفتگی خود با اشاره به تغییر تمرکز آمریکا از مذاکرات احیای برجام به ناآرامی‌های اخیر در این عنوان کرد: «ما واقعا در حال حرکت در یک راستا هستیم».
وی همچینین گفت: «در حال حاضر تمرکز ما حمایت از مردم ایران و اعمال فشار علیه دولت برای توقف سرکوب حقوق مردمش است».
رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران همین دوهفته پیش در جمع خبرنگاران در پاریس با اشاره به اینکه فروش پهپاد توسط ایران به روسیه و ناآرامی‌های اخیر در ایران تمرکز آمریکا را از توافق هسته‌ای برداشته است، اظهار کرد که آمریکا در دیپلماسی را باز خواهد گذاشت «اگر» و «برای زمانی که» موعد مناسب فرابرسد. او در ادامه عنوان کرد که واشنگتن هم‌اکنون سیاست تحریم و فشار را علیه ایران دنبال خواهد کرد.
به نظر می‌رسد استفاده مالی از کلماتی، چون «اگر» و «برای زمانی که» موعد مناسب برسد، تاکید و استفاده مهندسی شده دستگاه امنیت ملی و سیاست خارجی آمریکاست و بیان‌گر این نکته است که ایالات متحده آمریکا آینده متفاوتی برای حکمرانی و سیاست گذاری در ایران متصور است و شاید به این نتیجه رسیده باشند که جو حاکم بر ایران به گونه‌ای است که نیازی به مذاکره در قالب برجام نیست. ضمن اینکه نمی‌توان به کلی بحث مذاکره در مورد برنامه هسته‌ای ایران را منتفی دانست، اما از طرفی هم نمی‌توان رادیکالیزه شدن نگاه غرب نسبت به ایران را در نظر نگرفت. این نگاه (عدم نیاز به مذاکره برای احیای برجام) را می‌توان در آخرین موضع‌گیری آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها مشاهده کرد.
تحولات جدید دیپلماتیک در ارتباط با ایران در جریان است و در آخرین اقدام، پارلمان اروپا تمام ارتباطاتش با ایران را به حالت تعلیق در آورد. "بروبرتا متسولا"، رئیس پارلمان اروپا، در سخنرانی روز دوشنبه خود، با تاکید بر اینکه از معترضان ایران حمایت و با بیان اینکه بجای مذاکرات هسته‌ای این پارلمان در کنار معترضان ایستاده است، ضمن استقبال از اعمال تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ودر واکنش به تحریم غیرقابل قبول اعضای این پارلمان توسط ایران، گفت: «بگذارید بگویم از این پس و تا اطلاع بعدی هیچ تماس مستقیمی بین هیئت‌ها و کمیته‌های پارلمان اروپا با همتایان ایرانی وجود نخواهد داشت و تا اطلاع ثانوی با مقامات حکومت ایران قطع رابطه می‌کنیم. ما به آنان که در خیابان‌های ایران چشم امید به ما دارند بی اعتنا نخواهیم بود».
روابط دیپلماتیک با ایران روز به روز در اروپا در حال گره خوردن و پیچیده‌تر شدن است و بعید به نظر می‌رسد که به راحتی به حالت عادی باز گردد. نگرانی جدی، اما نه تحریم‌های اخیر اروپا و آمریکا بر علیه نهاد‌ها و اشخاص در جمهوری اسلامی که رفتن دو طرف به سمت خطرناک شدن صحنه و جدی‌تر شدن چالش جاری است. قطعنامه‌های آژانس در مسیر سریالی شدن قرار گرفته و هر بار از سری قبل تندتر می‌شود.
از سویی آمریکا اعلام کرده "نمی‌گذاریم" ایران به بمب اتمی دست یابد و از عنوان «همه گزینه‌ها روی میز است» استفاده کرده است –جمله‌ای که اسرائیلی‌ها به آن علاقه‌مند هستند –، هواپیمای غول‌پیکر آمریکایی که حامل بنزین هواپیما است و بمب افکن‌های B۵۲ آمریکایی بر فراز خاورمیانه مانور می‌دهند و قرار است آمریکا و اسراییل مشترکا تمرین نظامی صورت برگزار کنند.
نگرانی‌ها زمانی بیشتر می‌شود که ایران اعلام کرده غنی سازی با غنای ۶۰ درصد را سرعت داده است و این گرچه به معنی اعلام رسمی ساختن بمب اتمی نیست، ولی برای خارجی‌ها تهدید تلویحی جمهوری اسلامی برای رفتن به آن سو تعبیر می‌شود.
بدیهی است شرایط کنونی در ایران مطلوب دشمنان جمهوری اسلامی است. روشن است که هر رژیم سیاسی برای مقابله با تهدید خارجی نیاز به پشتوانه مردمی و مشروعیت سیاسی دارد، حالتی که امروز در ایران شاهد آن نیستیم و شاید همه‌گیر و گسترده شدن اعتراضات در ایران، خارجی‌ها را به طمع بیاندازد که جمهوری اسلامی از حیث سرمایه اجتماعی در بدترین شرایط تاریخی خود قرار دارد و این تحلیل را مبنای عمل بعدی خود قرار دهند.
تحلیل و برداشتی که حتما هسته مرکزی قدرت در ایران نباید آن را از نظر دور بدارد. فقدان یا کاهش شدید سرمایه اجتماعی و مشروعیت سیاسی به واقع می‌تواند پاشنه آشیل نظام سیاسی ایران در روابط خارجی و امنیت داخلی شود، که اگر احیا نشود و تصمیم مهمی در این ایام گرفته نشود، هر اتفاق ناگوار و خطرناکی محتمل است.
