یک پای اعتراضات جاری در ایران زومرها (نسل Z) هستند؛ یعنی دهه هفتادی‌ها و هشتادی‌ها. دانشجویان و دانش‌آموزانی که کارشناسان می‌گویند خواسته‌ها و روحیات آن‌ها با نسل قبلی متفاوت است.
دیدارنیوز: حضور دهه هفتادی‌ها و دهه هشتادی‌ها (نسل z) در میان معترضان، توجهات زیادی را به خود جلب کرده است. نسلی که روحیات و خواسته‌های متفاوتی دارند و برخی از جامعه‌شناسان می‌گویند اگر این تفاوت‌ها دیده نشود، منجر به تنش می‌شود.
با شکل‌گیری اعتراضات در پی نحوه درگذشت مهسا امینی، زومرها هم به خیابان آمدند. نسلی که پژوهش‌های مختلفی درباره روحیات متفاوت آن‌ها با نسل‌های پیشین انجام شده است.
متولدین سال ۱۹۹۵ تا سال ۲۰۱۰ را نسل z می‌گویند. آن‌ها برخلاف نسل‌های قبل از خود از همان کودکی با اینترنت سر و کار داشتند و با آن رشد کردند. در شبکه‌های اجتماعی نقش پررنگی دارند و در همین بستر با فرهنگ‌های مختلف آشنا شدند. برخلاف نسل‌های قبل، به واسطه دسترسی به اینترنت به اطلاعات زیادی دسترسی دارند. نمی‌توان تمام افراد این نسل را با خواسته و رفتار یکسانی دسته‌بندی کرد، اما می‌توان به استناد پژوهش‌ها آنچه در این نسل غالب است را برای شناخت دنیای آن‌ها به اشتراک گذاشت.
در ایران نسل زومرها را دهه هفتادی‌ها و هشتادی‌ها شکل می‌دهند. برخی از زومر‌های ایرانی از نظر مقطع تحصیلی حالا یا دانشجو هستند یا دانش‌آموز. هر دو گروه در روز‌های اخیر به شکلی اعتراض خود را نشان دادند.
اعتراضاتی که دیده نشد
نقش مهم نسل Z در اقتصاد و جامعه ایران را پیش از این سیاستمدارن و کارشناس پیش‌بینی کرده بودند. با وجود تغییرات نسلی، اما توجهی به خواسته‌های آن‌ها نشد. پس از اعتراضات دی ماه ۹۶، عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر وقت کشور به عوامل نارضایتی‌ها براساس گزارش زمستان ۹۶ شورای امنیت کشور پرداخت.
او به همشهری گفت: «یک دسته عوامل نزدیک است و یک دسته عوامل دور. عوامل نزدیک نارضایتی‌ها در هر سه حوزه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی دیده شده و یک جرقه کافی است تا شعله‌ور شود.»
او با اشاره به گزارش شورای امنیت ادامه داد: «مسئله عمیق‌تر از اینهاست. سه عنصر همواره در تحلیل‌های ما از تحولات اجتماعی باید مدنظر باشد و اگر این‌ها را حذف کنیم نمی‌توانیم استنتاج درست داشته باشیم. نخست تغییر نسل است. ۳۹ سال از انقلاب گذشته و به مرور تفکرات، باورها، اندیشه‌ها و سلیقه نسل‌های پس از انقلاب دچار تغییرات اساسی شده است.»
رحمانی فضلی تغییر سبک زندگی و تغییرات تکنولوژیک را از دیگر عوامل نارضایتی‌ها دانست و گفت: «سبک زندگی و سلایق مردم در حوزه‌های مختلف از نوع تفریح، ادبیات، گفتمان، مناسبات، روابط و پوشش‌شان دچار تغییرات اساسی شده است. دسته سوم تغییرات تکنولوژیک است. تغییرات تکنولوژیک، زندگی و اقتصاد ما را دگرگون کرده است. الان اقتصاد فضای مجازی و دیجیتال بسیاری از مسائل را دگرگون کرده است.»
تنش فرهنگ‌ها و بروز حوادث جاری در ایران
نعمت الله فاضلی، جامعه شناس در برنامه شیوه در شبکه ۴ صداوسیما گفت: «هویت ملی اگر نتواند تفاوت‌ها را در نظر بگیرد و بخواهد یونیفرم درست کند، تفاوت‌ها کم کم حذف می‌شوند؛ تفاوت‌های سنی، تفاوت‌های جنسیتی، تفاوت‌های قومیتی، تفاوت‌های زبانی.»
او ادامه داد: «در جامعه ایران چه اتفاقی افتاد؟ ما سه فرهنگ داریم. یکی فرهنگی که رسوب یافته است. از ایران باستان، از چند هزار سال پیش در الگو‌های خانوادگی، در الگو‌های زبان، در الگو‌های اسطوره‌ای که این در واقع همان ساختار است. این‌ها در ضمیر ناخودآگاه جامعه رسوب می‌کند.»
فاضلی گفت: «یکی فرهنگ مسلط است که سیستم آن را اجرا می‌کند. حکومت‌ها و دولت‌ها با توجه به ایدئولوژی خود، فلسفه سیاسی خود می‌خواهد یک فرهنگی را مسلط کنند. یکی هم فرهنگ در حال ظهور است. فرهنگ در حال ظهور آن فرهنگی است که در نتیجه تغییرات تکنولوژیک، مهاجرت‌ها، ورود مصرف، تحول نسل‌ها، امر جدید می‌آید. حوادث و جنبش بزرگی که در جامعه می‌بینیم ناشی از تنش این سه فرهنگ است.»
تفاوت نسل Z با نسل‌های قبلی
پیش از این در گزارشی به زومرها و تاثیر آن‌ها بر جهان پرداختیم. بر اساس این گزارش، پژوهشی در دانشگاه آکسفورد انجام شد که نشان می‌داد تا سال ۲۰۳۰ میلادی، یک سوم نیروی کار جهان را تشکیل می‌دهند.
دنیای اقتصاد نیز سال گذشته درباره نسل Z نوشت: «این نسل به‌دنبال واقعیت است. آن‌ها به بیان نظرات و احساسات فردی ارزش می‌دهند و از برچسب‌ها دوری می‌کنند. آن‌ها خودشان را برای انواع اهداف و انگیزه‌ها بسیج می‌کنند و عمیقا به اثربخشی گفتگو برای حل تعارض‌ها و بهبود دنیا اعتقاد دارند. در نهایت به شیوه‌ای کاملا تحلیلی و واقع‌گرایانه تصمیم‌گیری می‌کنند. به همین دلیل است که از نظر ما، نسل Z «نسل حقیقت‌جو» تلقی می‌شود.»
در ادامه این گزارش آمده است: «در مقابل، نسل قبل‌تر – یعنی نسل هزاره – در عصر شکوفایی اقتصادی دنیا شکل گرفته و بر خودش متمرکز است. اعضای این نسل، ایده‌آل‌گراتر و ستیزه‌جوتر هستند و تمایل کمتری به پذیرش نظرات مختلف دارند.»
