مسئله تایوان؛ مناقشه‌ای چرکین و طولانی

 
دیدارنیوز:

منبع: سی ان ان
نویسنده: استفان کالینسون
مترجم: حمید رضا بابایی

سفر "نانسی پلوسی" رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به تایوان تا همین جا هم واکنش لفظی شدید میان آمریکا و چین را درپی داشته است و این نگرانی را در واشنگتن برانگیخته که مبادا پکن در جزیره تایوان به تشدید اقدامات تنش آفرین روی آورد.

با این حال نه آمریکا و نه چین جدا علاقه‌ای ندارند که رقابت ابرقدرت مآبانه شان که به تازگی شکل گرفته است، به خاطر مناقشات نظامی تشدید شود. گرچه ورود خانم پلوسی به تایوان در روز سه شنبه، به بروز تنش‌های گسترده میان دو کشور منجر شد.

می‌توان گفت نمایش قدرت میان چین و آمریکا بر سر مساله‌ای است که نسبت به گزینه‌های دیگر، احتمال آن که پای دو کشور را در آینده به جنگ باز کند، بیشتر است؛ و سفر پلوسی قطعا به بی ثباتی بیشتر در روابط آن‌ها منجر خواهد شد به گونه‌ای که احتمال مناقشه را نیز افزایش خواهد داد.

هشدار‌های خشم آلود چین مبنی بر آن که نماینده دمکرات ایالت کالیفرنیا نباید به تایوان سفر کند و اطمینان خاطر واشنگتن از این که هیچ بیمی از عوقب آن ندارد، نشان می‌دهد که نیرو‌های سیاسی در دو کشور تا چه حد از فرط خشم، حل حساس‌ترین دوئل ژئوپولیتیک جهان را تقریبا غیرممکن می‌کنند.پلوسی و هیات همراه وی روز سه شنبه در بیانیه‌ای اعلام کردند این سفر بیانگر "تعهد بی، چون و چرای آمریکا به دمکراسی پویا در تایوان است. " پلوسی از دیرباز منتقد دولت کمونیست چین و موارد ادعا شده نقض حقوق بشر در این کشور بوده است...

"جیک سالیوان" مشاور امنیت ملی آمریکا نیز گفته است چین "باید با دقت درباره تشدید اوضاع بیندیشد"، و هشدار داد آمریکا برای حفظ منافع خود هر کار لازمی را انجام خواهد داد.

اما "وانگ یی" وزیر خارجه چین هشدار رئیس جمهور "شی" را که هفته گذشته در تماس تلفنی با جوباید مطرح کرده بود، تکرار و تصریح کرد واشنگتن نباید در خصوص تایوان "با آتش بازی کند". وی بر سیاست چین واحد تاکید کرد.

مواضع پلوسی و شرایط جدید ناشی از حکومت ملی گرایانه رئیس جمهور شی، و همچنین تاکید جدید پکن و توانایی نظامی و استراتژیک آن سبب شده است این مساله، شدیدترین شکل مخاطره پذیری در قبال تایوان در چند دهه گذشته باشد.

با توجه به این که پلوسی اکنون در تایپه به سرمی برد، سوال این است که واکنش پکن چه خواهد بود؟ اغلب گزینه‌ها بسیار هشدارآمیز هستند. اکثر تحلیلگران معتقدند احتمال نمایش قدرت نظامی وجود دارد، آن هم در شرایطی که چین تا همین جا هم در حال اعزام جت‌های جنگنده به محدوده دفاعی تایوان، به تعدادی بی سابقه، بوده است.

اقدامات چین شاید نیرو‌های دریایی آمریکا را در منطقه تهدید نکند، اما احتمال اشتباه محاسباتی را افزایش داده، و در این صورت از تایوان بیشتر انتظار می‌رود که چه پاسخی به اقدامات تحریک آمیز خواهد داد.

چرا باید پلوسی به تایوان برود؟
طرفداران این دیدار که به صورت عجیبی شامل بسیاری از جمهوری خواهان می‌شود، پشت سر پلوسی جمع شده اند و می‌گویند سفر رئیس مجلس به تایوان ضروری است تا نشان دهد واشنگتن در تعهدات حقوقی برای کمک به تایوان و ارسال تجهیزات دفاعی به آن جزیره جدی است....

اما این مناقشه تنها به تایوان محدود نمی‌شود. مساله، چالش‌های چین در قبال تلاش آمریکا برای "حمایت از دمکراسی، ارزش‌ها و قدرت نظامی غرب، و همچنین برتری اقتصادی آن" در اقیانوس آرام و سراسر جهان است...

  قوه محرکه اقدامات چین!
در کمیته سیاسی حزب کمونیست چین، سیاست ورزی نیز جریان دارد. گرچه بسیاری در غرب اغلب رهبری حزب کمونیست را یکپارچه می‌انگارند. رئیس جمهور شی، پایه‌های قدرت خود را بر ملی گرایی ستیزه جویانه و این نظریه بنا نهاده است که تایوان با سرزمین مادری خود "متحد" خواهد شد. وی مصمم است هدایت روندی از "احیاء" را در چین برعهده داشته باشد تا احساسات قدیمی تحقیرآمیز علیه چین که مبتنی بر استعمار و انزوای چین در قرن بیستم بود، از ذهن‌ها زدوده شود، یعنی سال‌هایی که از نظر رئیس جمهور شی، چین از ابزار‌های اعمال نفوذ در جهان که حق آن بود، بهره‌ای نبرد. پس سفر پلوسی به تایوان، چیزی فراتر از یک ضربه است...

این بحران در شرایطی بسیار حساس در پکن رخ می‌دهد. زیرا تا چند ماه دیگر انتظار می‌رود شی، برای بار سوم در انتخابات ریاست جمهوری چین رقابت کند و نمی‌تواند بپذیرد که فردی ضعیف باشد. عملکرد دولت او در مقابله با کووید که زیر سوال است، همراه با قرنطینه‌هایی که همچنان در شهر‌های چین اعمال می‌شود، و رشد کند اقتصادی همگی به این معنا است که شی تلاش خواهد کرد موضعی ملی گرایانه در قبال سفر پلوسی اتخاد کند تا به این ترتیب مشکلات داخلی چین به چشم نیاید.

مناقشه‌ای چرکین و طولانی
تنش کنونی هشدار دهنده است، اما مساله تایوان از مدت‌ها قبل عاملی محرک در روابط آمریکا-چین بوده است. توافقنامه‌های پیچیده دیپلماتیک و دکترین‌های استراتژیک ظریف آمریکا با هدف جلوگیری از احتمال جنگ با چین، وضعیت این مناقشه را گیج کننده‌تر می‌سازد.

چین، تایوان را بخشی از سرزمین حاکمیتی خود می‌داند. آمریکا هم جمهوری خلق چین را به عنوان سرزمین اصلی و تنها دولت قانونی چین به رسمیت می‌شناسد و به تایوان به دیده یک کشور نمی‌نگرد. اما ادعای حاکمیت حزب کمونیست چین را هم بر این جزیره دمکراتیک قبول نمی‌کند.

هر زمان که تایوان از آمریکا سلاح خریداری کند، واشنگتن ابزار دفاع از خود در اختیار آن قرار می‌دهد. با این وجود آمریکا سیاست "ابهام عمدی" را در این خصوص اتخاد کرده که مشخص نکرده است آیا آمریکا خود باید به دفاع از تایوان بپردازد یا خیر.

چرا بایدن نگران سفر پلوسی است
بایدن سیاست خارجی آمریکا را در خصوص مقابله با قدرت رو به رشد چین در آسیا و فراتر، به عنوان یک اصل به رسمیت شناخته است. سی سال پیش واشنگتن امیدوار بود با تشویق چین به تلفیق در اقتصاد جهانی، شاید بتواند به گسترش آزادی سیاسی در این کشور کمک کند و آن را زیر چتر نظام سیاسی و اقتصادی غرب گرایانه قرار دهد. اما پکن ترجیح داده است با استفاده از قدرت رو به گسترش سیاسی و نظامی و نفوذ خود، یک سیستم ارزشی سیاسی و اقتصادی مجزا ایجاد کند که از نظام ارائه شده از جانب آمریکا و متحدانش متفاوت است.

بایدن نیز می‌خواهد این رابطه‌ی جدید رقابتی را مدیریت کند به گونه‌ای که میان قدرت رو به رشد در اقیانوس آرام (چین) و قدرت جهانی موجود (آمریکا) و متحدانش، جنگی رخ ندهد.

بایدن هفته گذشته در تماس تلفنی با رئیس جمهور شی گفته بود در اصول روابط آمریکا-چین و یا موضع کاخ سفید در خصوص تایوان هیچ تغییری ایجاد نشده است.
اما تکرار این مساله از جانب بایدن که آمریکا از تایوان دفاع خواهد کرد، شاید این حس را در پکن ایجاد کرده باشد که رئیس جمهور آمریکا در ادعا‌های خود صادق نیست.

چین همچنین شاهد آن است که تندرو‌ها در کنگره آمریکا به دنبال آن هستند که سیاست "ابهام استراتژیک" را در خصوص رویکرد آمریکا در قبال تهاجم چین به تایوان، به گونه‌ای تغییر دهند که آمریکا صراحتا اعلام کند، در این شرایط از تایوان دفاع خواهد کرد.

برخی تحلیلگران می‌گویند این تغییر رویکرد نه تنها خطر درگیر کردن آمریکا به جنگ با چین را در اقیانوس آرام درپی خواهد داشت – آن هم در شرایطی که آمریکایی‌ها برای این جنگ آماده نیستند- بلکه می‌تواند چین را ستیزه جویانه‌تر بکند. از طرفی، وعده حمایت‌های آمریکا می‌تواند تایوان را برای استقلال طلبی بیشتر ترغیب کند که در این صورت واکنش قهرآمیز چین و مناقشه شدید نظامی را به دنبال خواهد داشت...

در واشنگتن این گونه تصور می‌شود که رئیس جمهور شی بیشتر از بایدن، به رویارویی نظامی علاقه‌ای ندارد. اما شی از دیگر رهبران چین قوی‌تر است؛ و در ارتش چین نیز رویکرد قوی ملی گرایانه همگام با اعتماد به توانایی‌های نظامی این کشور موج می‌زند؛ لذا گمانه زنی درباره واکنش چین به سفر پلوسی – بر اساس رفتار پکن در قبال بحران‌های گذشته که بدون تاثیرگذاری چندان پایان یافته است- شاید به این معنا باشد که آمریکا انتظار دارد یک شگفتانه ناخوشایند رخ دهد.