آلاینده ثانویه ازن، به عامل اصلی آلودگی هوای پایتخت در فصل گرما تبدیل شده است. دیگر آلودگی‌هوا تهران مربوط یک یا دو فصل خاص نیست، حالا به مدد آلاینده‌ای به اسم «ازن» دیگر هر فصل و هر ماه هوای تهران آلوده می‌شود؛ با این تفاوت که نیمی از مواقع این آلودگی پنهان است و نشانه‌ای از آن در آسمان شهر دیده نمی‌شود.
دیدارنیوز ـ در فصل بهاری که معمولا در آن خبری از پدیده «وارونگی هوا» و در نتیجه آلودگی هوا نبود، امسال برای ۱۰ روز هوای پایتخت در شرایط «ناسالم برای گروه‌های حساس» قرار گرفته که مقصر شش روز از این‌ها آلاینده ازن بوده است، آلاینده‌ای که تازه چند سالی است به طور دقیق در تهران اندازه‌گیری می‌شود.
اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوا نشان می‌دهد که در این چند سال هم تعداد روز‌هایی که بخاطر آلاینده ازن، تنفس هوا خطرناک شده افزایش پیدا کرده است.
در سال ۱۳۹۵ تنها برای یک روز هوای تهران بخاطر ازن، ناسالم شد، اما سال گذشته این اتفاق برای ۳۶ روز در فصول بهار و تابستان تکرار شد. البته مسئولان می‌گویند که علت این که ازن قبلا به عنوان آلاینده هوای تهران معرفی نمی‌شد، نبود تجهیزات تشخیص آن بود.
سال گذشته حسین‌رضا شهیدزاده، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، به خبرآنلاین گفته بود: «قبلا هم آلاینده ازن در هوای تهران اندازه گیری می‌شد، اما اعداد بالا، اما حالا با تغییر معیار‌ها و شیوه اندازه‌گیری اعداد بالا رفته‌اند، تغییر روش باعث شده که به نظر بیاید امسال آلوده‌تر بود.»
به هرحال گزارش‌های منتشر شده در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که این آلاینده اصلی‌ترین دلیل آلودگی‌هوای تهران در نیمه ابتدایی سال است و معمولا میزان آن در فصول تابستان اوج می‌گیرد.
مثل همه عوامل دیگر آلودگی‌هوا، منشاء آلاینده ازن هم خودروها و سوخت‌های مختلف است، با این تفاوت که این آلاینده به شکل مستقیم از داخل خودروها وارد هوا نمی‌شود و به نوعی یک آلاینده ثانویه است.
سازمان محیط‌زیست ایالات متحده آمریکا در این باره نوشته است: «آلودگی ازن زمانی به وجود می‌آید که آلاینده‌های ناشی از خودروها، نیروگاه‌ها، صنعت کارخانه‌های شیمیایی و ... در حضور نور خورشید با هم دیگر واکنش نشان می‌دهند و آلاینده ازن را به وجود می‌آورند.
به طور جزئی‌تر سه مورد سوخت‌های نسوخته، اکسید‌های نیتروژن و نور خورشید از عوامل ایجاد اوزون در هوا هستند. پمپ بنزین‌ها، موتور‌های کاربوراتوری، خودروها و ... عامل ایجاد دو مورد ابتدایی انسان‌ها هستند و مورد سوم هم در فصول گرم به وجود می‌آید.
برای مثال خودرو‌های دیزلی، اصلی‌ترین دلیل آلودگی هوای تهران، دیگر منشاء انتشار ازن هستند، این خودروها نیترات‌های اکسیژن یا ناکس تولید می‌کنند که بعد به ازن تبدیل می‌شوند، براساس اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوا میزان انتشار این نوع گاز‌ها هم در هوای تهران زیاد شده است.
با وجود این که این آلاینده ثانویه خودش را با تیره خاکستری کردن آسمان‌ها شهر و محو کردن کوه‌ها نشان نمی‌دهد، اما وجود آن در هوا همان اندازه دیگر آلاینده‌های هوای تهران خطرناک است و حتی تنفس میزان کمی ازن می‌تواند خطرناک باشد.
افراد درگیر با بیماری آسم، کودکان، سالمندان و افرادی که فعالیت زیادی در هوای آزاد دارند در خطر بیشتری هستند. همچنین کسانی که شرایط ژنتیکی خاصی دارند یا مواد غذایی مهمی مثل ویتامین C و E را به میزان کمی دریافت می‌کنند در مواجهه با ازن در خطر بیشتری هستند.
همچنین کودکان در خطر بیشتری قرار دارند، چون ریه‌های آن‌ها به طور کاملی رشد نکرده است و معمولا میزان بیشتری درگیر فعالیت در خارج از خانه هستند.
گزارش سازمان جهانی بهداشت از اروپا نشان داده است که در به طور سالانه آلاینده ازن منجر به ۲۱هزار مرگ زودرس در ۲۵ کشور اتحادیه اروپا می‌شود.
برخی از این موارد حتی در افراد سالم هم دیدیه شده است، اما معمولا شدت آن‌ها در افراد درگیر با بیماری‌های ریوی یا آسم بیشتر است. همچنین قرار گرفتن در معرض ازن برای یک زمان طولانی می‌توند منجر به آسم شدید شود و احتمالا این آلاینده یکی از دلایل شدت گرفتن آسم در افراد است.
مرکز پیشگیری از بیماری‌های واگیر ایالات متحده آمریکا (CDC) پیشنهاد می‌کند که در زمانی که غلظت ازن در هوا زیاد است با انجام برخی اقدامات، میزان کمتری از این آلاینده را تنفس کنید.
این مرکز پیشنهاد کرده است که در اینجور مواقع کمتر از خانه خارج شوید یا به مناطقی بروید که غلظت ازن کمتر است. اگر از خانه خارج می‌شود، انجام فعالیت‌های کم‌تحرک‌تر را انتخاب کنید، تا به شکل آرام‌تری تنفس کند. همچنین برنامه‌های خود را به زمانی انتقال دهید که میزان ازن موجود در هوا کمتر است، معمولا هنگام صبح و شب این آلاینده غلظت کمتری در هوا دارد.
