تالاب بختگان در استان فارس یکی از زیستگاه‌های اصلی جوجه‌آوری فلامینگوهاست که دهه‌های اخیر با احداث سه سد در حوضه آبریز آن، دیگر آبی نمانده تا به این تالاب برسد و زمانی مانند امسال که با خشکسالی مواجه می‌شویم سهم جوجه‌ها از این تالاب کریستال‌های نمک است که به منقار و پایشان می‌چسبد.
دیدارنیوز ـ تالاب بختگان یکی از تالاب‌های بزرگ استان فارس است که یکی از مهمترین محل زادآوری فلامینگو‌ها به شمار می‌آید، این تالاب با وسعت ۸۵ هزار هکتار اکنون با کم آبی و خشکی دست و پنجه نرم می‌کند و این فشار دامن جوجه فلامینگو‌ها را هم گرفته است به طوری که مرگ این جوجه‌ها را تهدید می‌کند، چون احداث سه سد درودزن، سیوند و ملاصدرا در حوضه آبی این تالاب و بر روی رودخانه کر که منبع اصلی تامین آب این تالاب است، باعث شد تا دیگر آبی باقی نماند تا به بستر تالاب برسد در نتیجه فلامینگو‌ها برای جوجه آوری و بزرگ کردن بچه‌های خود با مشکل مواجه می‌شوند.
چند سالی است که این مشکل دامن بختگان را گرفته و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان بخت این تالاب را سیاه و این سیاهی دنیای فلامینگو‌ها را هم تیره و تار کرده است به طوری که مادر‌ها مجبورند برای تغذیه جوجه‌های خود کیلومتر‌ها پرواز کنند و در نهایت زمانی هم که غذا به جوجه‌ها می‌رسانند فایده‌ای ندارد، چون به علت نبود آب، کریستال‌های نمک ایجاد شده به منقار و پای جوجه‌ها می‌چسبند و این مساله مانع تغذیه آن‌ها می‌شود که در نهایت این مرگ است که انتظار این جوجه‌ها را می‌کشد.
احمدرضا لاهیجان زاده معاون محیط زیست دریایی و تالابی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در فارس دو دریاچه و تالاب به نام‌های طشک با وسعت ۴۱ هزار هکتار و بختگان با وسعت ۸۵ هزار هکتار وجود دارد و حوضه آبریزی که آب را به این دو تالاب منتقل می‌کند ۲۷ هزار کیلومتر مربع است.
وی با بیان اینکه بیشترین آبی که وارد این تالاب‌ها می‌شود از طریق رودخانه کر است، افزود: از سال ۱۳۵۰ سد درودزن، سال ۱۳۸۴ سد سیوند و سال ۱۳۸۶ سد ملاصدرا بر روی این رودخانه و در حوضه آبریز این تالاب احداث شد، البته ممکن است مثلا سیوند مستقیم بر روی رودخانه کر احداث نشده باشد، اما بر روی آبدهی این رودخانه تاثیرگذار است.
معاون محیط زیست دریایی و تالابی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: نکته مهم این است که قبل از احداث سد درودزن به واسطه بارش‌ها و سیلاب‌هایی که رخ می‌داد سالانه به طور متوسط ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون متر مکعب آب وارد این تالاب می‌شد، حتی سال ۱۳۸۶ که سد ملاصدرا با حجم مخزنی به ظرفیت ۴۴۰ میلیون متر مکعب با هدف کنترل و مهار سیلاب‌ها احداث شد، عملا دیگر آب مازادی نماند تا وارد تالاب شود مگر اینکه بارش‌هایی مانند سیلاب سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ رخ دهد تا آبی وارد تالاب شود، وگرنه بعد از احداث سد ملاصدرا و تا حدودی سد سیوند دیگر مازاد آبی به سمت بختگان روانه نشد و این باعث شد که بختگان در حدود ۱۵ سال اخیر عمدتا با شرایط خشکی و یا کم آبی دست و پنجه نرم کند.
لاهیجان زاده تاکید کرد: تالاب بختگان و تا حدودی تالاب طشک یکی از اکوسیستم‌های جوجه آوری فلامینگو‌ها هستند، این پرندگان در بختگان تخم گذاری می‌کنند، اما در شرایطی مانند امسال که با خشکسالی مواجه شدیم تالاب بسیار کم آب شد و در این شرایط معمولا در فروردین و اردیبهشت با کاهش شدید سطح و عمق آب مواجه می‌شود که موجب ایجاد کریستال‌های نمک جوجه‌ها فلامینگو‌ها دچار مشکل و مرگ می‌شوند.
وی گفت: امسال میانگین بارندگی در استان فارس (تا اردیبهشت ماه) ۱۴۷ میلیمتر بوده است که نسبت به سال زراعی گذشته کاهش ۵۵ تا ۶۰ درصدی داشته است و این کاهش اثراتش را روی بختگان گذاشت و اکنون عمده مساحت این تالاب خشک شده است، البته چندین سال است که هر سال در این موقع از سال اگر بحث کمبود آب باشد این مشکل برای جوجه فلامینگو‌ها به وجود می‌آید بر این اساس اداره کل محیط زیست استان فارس مطالعات خوبی را با همکاری دانشگاه شیراز برای شناخت دقیق اکوسیستم و رفتار شناسی فلامینگو‌ها که چگونه جوجه‌ها را تغذیه می‌کنند، انجام داده که در این مطالعه متوجه شدند فلامینگوی مادر یک مسیر نسبتا طولانی را تا دریاچه‌های اطراف برای تهیه غذای جوجه‌ها طی می‌کند، اما اکنون مشکلی که جوجه‌ها دارند این است که به علت رسوب نمک و ایجاد کریستال‌های نمک منقار و پاهایشان به هم می‌چسبد و همان امکان تغذیه را هم از دست می‌دهند بنابراین باید یک حداقل آبی در محیط تامین شود.
معاون محیط زیست دریایی و تالابی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: برای تامین این حداقل آب در شرایط بحرانی مانند اکنون، استان تلاش زیادی می‌کند، در سال‌های قبل حفر گودال انجام شد و مقداری آب به نزدیک مکان جوجه آوری فلامینگو‌ها رساندند و تا حدودی هم تاثیر گذار بود، اما اینکه فکر کنیم نجات دهنده آن‌ها باشد نبود، امسال هم اداره کل محیط زیست استان فارس و سازمان‌های مردم نهاد به میدان آمدند تا جوجه‌ها را نجات دهند، اما تامین آب مهمترین بحث است آب هم با این شرایط خشکسالی و میزان ذخیره‌ای که پشت سد‌ها است درا ین موقع سال قابل تامین نیست.
وی درباره حقابه تالاب بختگان گفت: حقابه تالاب بختگان در سه سناریو مطالعه شده، یکی در شرایط خشکسالی بین ۶۵۰ تا ۷۰۰ میلیون متر مکعب، شرایط نرمال حدود ۸۰۰ تا ۸۵۰ میلیون متر مکعب و شرایط ترسالی حدود یک میلیارد متر مکعب تعیین شده است، یعنی در سه گزینه این مطالعه انجام شد، اما همین حداقل‌ها هم هنوز به تالاب نرسیده، فقط در بهمن سال گذشته ۵۵ میلیون متر مکعب آب رها سازی شد که به تالاب رسید که قرار بود یک نوبت دیگر رها سازی انجام شود که متاسفانه دیگر از بهمن ماه بارندگی نداشتیم و نتوانستند نوبت بعدی که در فروردین ماه بود را رها سازی کنند تا بحث جوجه آوری فلامینگو‌ها مدیریت شود، یعنی بارش رخ نداد و ذخیره سد هم به شدت کاهش یافت و رها سازی انجام نشد.
لاهیجان زاده اظهارداشت: با شرکت آب منطقه‌ای و حضور استاندار فارس چندین جلسه تشکیل شد، همه در تلاشند تا مشکل حل شود و جوجه‌ها نجات یابند، پیشنهاداتی مطرح شد که در حال بررسی هستند اینکه مثلا بتوانند از چاه‌های کشاورزی نزدیک منطقه به طول ۳ تا ۴ کیلومتر به صورت اضطراری لوله کشی انجام شود تا آب به بخش شرقی تالاب که جوجه‌ها هستند پمپاژ شود، پیشنهاد بعدی انتقال آب با تانکر است، همچنین بحث حفر گودال نیز مطرح است که روی این موارد کار می‌شود تا هرچه سریع‌تر انجام گردد.
وی درباره اینکه آیا دیگر آبی از سد‌ها رها سازی نمی‌شود، گفت: باید در نظر داشته باشیم که بعد از رها سازی آب باید مسیری حدود ۱۵۰ تا ۱۷۰ کیلومتر را طی کند تا به تالاب برسد در نتیجه در شرایط فعلی اگر رها سازی شود آب به تالاب نمی‌رسد، چون کشاورزان در منطقه به علت خشکسالی نیاز آبی دارند و آب هم رها سازی شود ممکن است در اختیار کشاورزان قرار گیرد، در نتیجه به تالاب نمی‌رسد اگر بارندگی داشتیم و زمین‌های کشاورزی آبیاری می‌شد مشکلی برای رها سازی نبود، چون بهترین شرایط رها سازی آب همیشه بعد از بارندگی است، چون دیگر کشاورزان برداشت آب انجام نمی‌دهند و آب به تالاب می‌رسد، اما امسال که بارندگی نبود و خشکسالی شدید است رها سازی آب به منتهی الیه که تالاب باشد نمی‌رسد.
معاون محیط زیست دریایی و تالابی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: در دو تا سه دهه اخیر مجوز زیادی به کشاورزان داده شد و آن‌ها هم قطعا برای کشت زمین‌های زراعی خود به آب نیاز دارند که این آب‌ها از سفره‌های زیر زمینی و منابع آب‌های سطحی تامین می‌شود و، چون برداشت‌ها بیش از توان منطقه بوده از این رو سفره‌ها تخلیه و منابع آبی سطحی کاهش یافت و زمانی که خشکسالی رخ می‌دهد و آب کم می‌شود اولین قربانی تالاب است، چون ظرفیتی که برای کشاورزی داده شده بیش از توان حوضه آبریز است در حالی که کشاورزی باید متناسب با حقابه تالاب مدیریت شود.
لاهیجان زاده گفت: اداره کل استان فارس با جدیت پیگیر کار است، سازمان‌های مردم نهاد نیز پای کار آمده اند، سازمان امور آب استان فارس نیز همکاری می‌کند، کشاورزان محلی کمک می‌کنند تا از چاه کشاورزی خود به طور موقت به تالاب آب بدهند، همه همکاری می‌کنند، اما با توجه به اینکه دامنه جوجه گذاری سطح زیادی از تالاب را شامل می‌شود حتما با تلفات همراه است، اما سعی می‌شود که این تلفات به حداقل برسد.
تالاب و دریاچه بختگان بزرگترین دریاچه استان فارس در سال‌های پر آب زیستگاه زمستانه پرندگانی مانند فلامینگو، درنا، کبوتر دریایی، آب‌چلیک، مرغابی و غاز است که از روسیه و دشت‌های سیبری به ایران مهاجرت می‌کنند.
این دریاچه که در فاصله ۲۲۰ کیلومتری شرق شیراز در استان فارس قرار دارد در حفظ بوم‌ساختار و محیط زیست شهرستان‌های اطراف نیز تأثیر بسزایی دارد و در سال‌های گذشته کاملاً خشک بود و در حالی که بر اثر بارش‌های بهاری آبگیری می‌شود، اما در گرمای تابستان معمولا باز هم به سمتی خشکی می‌گراید.
دریاچه بختگان در شهرستان‌های نی ریز و بختگان و در نزدیکی شهرستان خرامه در شرق استان فارس واقع شده است.
