دیابت یا مرض قند یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های مزمن است. با این حال رنج دیابت این روزها با کابوس کاهش دسترسی بیماران دیابتی به انسولین مناسب چند برابر شده است.
دیدارنیوز – محمد بدیعی: خدا کند کسی درگیر بیماری سخت و پیچیده دیابت یا آن چیزی که در عامیانه تحت عنوان بیماری یا مرض قند شناخته می‌شود نشود، ولی دیابت یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در کشور ما است و حدود ۵ میلیون نفر – در برخی منابع ۸ میلیون نفر گفته شده است – با آن درگیر هستند. تزریق انسولین و ماجرا‌های آن نیز به عنوان اصلی‌ترین روش کنترل و درمان این بیماری نیز از بیماران این حوزه جدا شدنی نیست.
هر چند وقت یکبار خبری مبنی بر کمبود انسولین و نایاب شدن این ماده حیاتی برای بیماران دیابتی شنیده می‌شود. تولید انسولین در ایران صورت می‌گیرد، ولی استقبال از نمونه خارجی آن به خاطر راحتی در تزریق باعث شده که اکثر بیماران دیابت از نمونه خارجی آن که تحت عنوان انسولین قلمی معروف شده است استفاده می‌کنند. با بحران اقتصادی و تحریم و افزایش نرخ ارز و کرونا واردات انسولین به مشکل خورد و در سال گذشته کشور در دوره‌هایی با کمبود انسولین روبرو بود.
این موضوع مهم باعث شد تا مروری بر این بیماری داشته باشیم و ابعاد مختلف این پدیده را مورد بررسی قرار دهیم.
دیابت چیست؟
در تعریف ساده دیابت یا بیماری قند به قند خون بالای ۱۲۰ میلی‌گرم در دسی لیتر گفته می‌شود. در فرآیند این بیماری توانایی تولید هورمون انسولین در بدن از بین می‌رود یا در شکلی دیگر بدن در برابر انسولین مقاوم شده و بنابراین انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد. نقش اصلی انسولین پایین آوردن قند خون توسط سازوکار‌های مختلف است.
دیابت دو نوع اصلی دارد که در دیابت نوع یک تخریب سلول‌های بتا در پانکراس منجر به نقص تولید انسولین می‌شود و در نوع دو، مقاومت پیش رونده بدن به انسولین وجود دارد که در نهایت ممکن است به تخریب سلول‌های بتای پانکراس و نقص کامل تولید انسولین منجر شود.
اگر بخواهیم به جزییات دیابت نگاهی داشته باشیم، سرعت و توانایی بدن در استفاده و سوخت و ساز کامل گلوکز کاهش می‌یابد از این‌رو میزان قند خون افزایش یافته که به آن هیپرگلیسمی می‌گویند. وقتی این افزایش قند در دراز مدت در بدن وجود داشته باشد، سبب تخریب رگ‌های بسیار ریز در بدن می‌شود که می‌تواند اعضای مختلف بدن همچون کلیه، چشم و اعصاب را درگیر کند. همچنین دیابت با افزایش ریسک بیماری‌های قلبی عروقی ارتباط مستقیمی دارد.
توجه به بخش بهداشت و سلامت در دیابت مهم‌تر از درمان آن است. به صورت مشخص در دیابت نوع دو عوامل ژنتیکی، چاقی و کم‌تحرکی نقش مهمی در ابتلای فرد دارد. ورزش و آموزش استفاده درست از مواد قندی در کودکی می‌تواند تاثیر بسیاری در کاهش ابتلا به دیابت داشته باشد. غربالگری و تشخیص زودرس این بیماری در افراد با ریسک بالا می‌تواند در پیشگیری از عوارض سخت بیماری مؤثر باشد. تشخیص و همچنین غربالگری دیابت با انجام آزمایش قند خون میسر است و افرادی که سابقه خانوادگی در ابتلا به این بیماری دارند باید به صورت مرتب میزان قند خون خود را بررسی کنند.
کارشناسان در تفاوت انسولین ایرانی و خارجی به چند مورد اشاره می‌کنند. استفاده و تزریق راحت‌تر در مدل خارجی و گران بودن آن و همچنین استفاده از نوعی مواد نگهدارنده در نوع خارجی از جمله مواردی است که به آن اشاره می‌شود. اکثر کارشناسان این حوزه بر این باورند که در اثرگذاری هر دو یکسان هستند، ولی حدود ۴ سال است که پزشکان نوعی انسولین خارجی را در میان بیماران دیابتی رواج داده اند این انسولین که به انسولین خودکار یا آنالوگ معروف است و جزء عادات مصرفی بیماران دیابتی شده است.
نکته اصلی در استقبال بیماران دیابتی از نوع خارجی انسولین، راحتی و قابل حمل بودن آن است و تزریق، چون در هر شکلی برای بیمار ناخوشایند است طبیعی است که به سمت دارویی می‌رود که با آن راحت‌تر باشد و نمی‌توان با تلاش‌های دولتی مصرف داروی بیماران را به سمت داروی ایرانی برد، چون در نهایت بیمار راهی را انتخاب خواهد کرد که برایش راحت‌تر و خوشایند‌تر باشد. بهتر است شرکت‌های تولید کننده انسولین داخلی با الگوگیری از نمونه‌های خارجی روش‌های تزریق راحت‌تر را هم برای بیماران در دسترس بگذارند و آن زمان بین انسولین داخلی و خارجی انتخاب صورت گیرد.
طبق آمار‌های سال ۹۸، ۱۱درصد جمعیت بالای ۲۵ سال در کشور با دیابت سر و کار دارند که جمعیتی بالغ بر پنج میلیون نفر را شامل می‌شود، در این میان سهم پایتخت نشینان از آمار ابتلا به دیابت، ۱۲.۸ درصد جمعیت بالای ۲۵ سال است که از این آمار ۱۰ درصد را مردان و ۱۱.۵ درصد را زنان تشکیل می‌دهند. در گذشته آمار ابتلا به دیابت در روستا‌ها و شهر‌ها متفاوت بود، ولی در سالیان اخیر ۸ درصد جمعیت بالای ۲۵ سال روستا‌ها مبتلا به دیابت شدند که این عدد از رشد ۱۲ درصدی ابتلا به دیابت در سال‌های اخیر خبر می‌دهد. همچنین تخمین‌های کارشناسان به این نکته اشاره دارد که ۲۵ درصد مبتلایان به دیابت از بیماری خود خبر ندارند.
کرونا از یک سو، مشکلات بیماران خاص دیگر از سوی دیگر جامعه درمانی کشور را دچار مشکلات جدی کرده است. سوالی که امروز بیماران دیابتی دارند، این است که انسولینشان کجاست؟ مدتی است که تهیه دارو‌های مخصوص افراد مبتلا به دیابت با مشکلاتی روبرو شده است. تا جایی که قبل از عید سال ۱۴۰۰ موج توئیتری در خصوص نبود انسولین برای بیماران دیابتی شکل گرفت.
برای بررسی مشکلات اینگونه بیماران، دیدار با محمدرضا حسین پور، مدیر اجرایی انجمن همیاران دیابت استان تهران گفتگو کرده است. هدف این انجمن آموزش و اطلاع رسانی به بیماران دیابتی و جلوگیری از عوارض دیابت است.
محمدرضا حسین پور در خصوص مشکلات پیش روی بیماران دیابتی می‌گوید: «مشکلاتی که بیماران با آن روبرو هستند شامل نبود آموزش کافی و کمبود امکانات خصوصاً در شهرستان‌ها که همین امر باعث شده که زیان‌های غیر قابل جبرانی به این قشر آسیب پذیر وارد گردد و هزینه‌های سنگین به دولت و نظام سلامت کشور وارد شود؛ همچنین شعار پیشگیری بهتر از درمان عملاً اجراء نشود».
مدیر اجرایی انجمن همیاران دیابت در مورد شرایط پیش روی شرایط داروی این بیماران بیان می‌کند: «متأسفانه عدم نظارت و برنامه ریزی دقیق باعث شده که بعضی افراد سودجو و فرصت طلب کمال استفاده را از این شرایط ببرند و ثروت‌های زیادی به دست بیاورند و تاوان این سهل انگار را مردم می‌دهند».
حسین پور مقصر این شرایط را دولت معرفی می‌کند و می‌گوید: «مقصر اصلی دولت و سیاستگذارانی است که پس از واردات و تولید مایحتاج بیماران در توزیع آن‌ها نظارت نداشته است. چون تأمین ارز دولتی و امور گمرکی از سوی دولت صورت می‌گیرد که کمکی به بیماران باشد. ولی واردکنندگان و تولیدکنندگان سلیقه‌ای کار انجام می‌دهند و مشکلات زیادی برای بیماران ایجاد می‌کنند».
در مقابل سوال اینکه چه کسانی باید به این مشکل رسیدگی کنند، حسین پور می‌گوید: «وزارت بهداشت، وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان حمایت از حقوق مصرف کنندگان باید شرایط را تغییر دهند».
