نقشه راه احیای برجام؛ حرکت با گام‌های آهسته

 

دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: به نظر می‌رسد به احیای برجام گام به گام نزدیک‌تر می‌شویم؛ البته با گام‌های آهسته. با اینکه ایران اجرای توافق پروتکل الحاقی را متوقف کرد، اما در سفر رافائل گروسی، دبیر کل آژانس بین الملل انرژی اتمی در خصوص اجرای آن تهران با آژانس به توافقاتی دست پیدا کرد. توافقی که سه ماه ضرب‌الاجل ایران را به تعویق می‌اندازد و ضمن اجرای قانون مجلس راه برای مذاکرات آتی نیز باز می‌ماند.

 

بی شک توافق تهران و آژانس با موافقت کلیت نظام جمهوری اسلامی ایران و طرف‌های غربی صورت گرفته است و بر همین اساس به نظر می‌رسد به احیای برجام از راه دیپلماسی نزدیک‌تر می‌شویم. حتی جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید هم به تازگی گفته است در صورت لزوم واشنگتن از کانال‌های مختلفی که در دسترس دارد برای ارتباط با ایران استفاده می‌کند.

 

توافق ایران و آژانس؛ نتیجه مثبت برای برجام

گروسی در تهران؛ آخرین تلاش‌ها در آخرین روزها

 

رخدادهای مثبت چند روز اخیر اما به معنای ساده بوده مسیر احیای برجام نیست. نخست اینکه باید دید جلسات مذاکره به کدام سمت خواهد رفت و امتیازگیری‌ها و امتیازدهی‌ها به چه صورتی پیش می‌رود. از سوی دیگر ایران خواستار لغو تمام تحریم‌ها از سوی آمریکا است، در حالی که تحریم‌های دونالد ترامپ شرایط ویژه‌ای برای تیم سیاست خارجی جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا ایجاد کرده است و احتمالاً روند لغو تمام تحریم‌ها زمانبر خواهد بود. بر همین اساس برای بازگشت ایران و ایالات متحده آمریکا به برجام در صورت مهیا بودن شرایط حداقل تا اواسط سال آینده باید صبر کرد.

سفر ناگهانی قطری‌ها به ایران و اخبار ضد ونقیضی که از عراق و عمان  به گوش می‌رسد، برخی از کارشناسان را به سمت این تحلیل برده که مذاکراتی پشت پرده در مورد احیای برجام در حال رخ دادن است.

 جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا هم اعلام کرده است که اتحادیه اروپا در تلاش است تا جلسه‌ای غیررسمی را با مشارکت تمامی طرفین برجام و آمریکا برنامه‌ریزی کند. در واقع اروپایی‌ها سعی دارند نقش میانجی گری داشته باشند و البته جلسات پشت در‌های بسته انجام شود.

از طرف دیگر کاخ سفید اعلام کرده که پیشنهاد میانجی گیری اروپا میان تهران و واشنگن را می‌پذیرد و حاضر است دعوت اتحادیه اروپا برای شرکت در یک نشست با ایران را برای یافتن راه حلی دیپلماتیک درباره برجام بپذیرد. با این حال تهران هنوز جواب قطعی در خصوص پذیرش این دعوت نداده است. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امورخارجه در نشست خبری اخیر خود گفته است  در حال بررسی پیشنهاد هماهنگ کننده سیاست خارجی اروپا در مورد حضور آمریکا به عنوان مهمان در نشست ایران و گروه ۴+۱ هستیم.»

تا به امروز دولت جو بایدن به شورای امنیت سازمان ملل متحد اطلاع داده است که دستورالعمل دولت ترامپ مبنی بر این که همه تحریم‌های سازمان ملل متحد از ماه سپتامبر ۲۰۲۰ بنا بر مکانیزم ماشه در برجام دوباره بر ایران وضع شده را لغو کرده است. از طرف دیگر رفت و آمد دیپلمات‌های ایرانی به آمریکا را راحت کرده است. جو بایدن در کارزار‌های انتخاباتی خود در خصوص بازگشت به برجام بار‌ها صحبت کرده اما به نظر می‌رسد دولت بایدن عجله‌ای برای بازگشت به برجام ندارد و روابط با ایران را گام به گام جلو می‌برد.

به گزارش بلومبرگ، یکی از نمایندگان اوپک پلاس که نخواسته نامش فاش شود، گفت: ایران قرار است در نشست کمیته مشورتی اوپک پلاس در ماه آینده میلادی شرکت کند. این درحالی است که ایران عضو کمیته مشورتی اوپک پلاس نیست. به نظر می‌رسد این دعوت اوپک پلاس نشانه‌ای از دریافت پیام جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در راستای کاهش تنش‌ها و بازگشت به توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌های نفتی ایران، باشد.

چنین اتفاقاتی نشان از این دارد که تا به امروز ایالات متحده آمریکا به سمت کاهش تنش با ایران حرکت کرده است و سیاست‌های دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا را در پیش نگرفته است. اما باید دید این روند تا احیای دوباره برجام رقم خواهد خورد یا خیر؟

در واقع دولت بایدن سعی دارد ا گام به گام امتیازاتی به ایران دهد و انتظار می‌رود در چند ماه پیش رو تا بازگشت به برجام ساز و کار اینستکس و کانال سوئیس فعال شود. همچنین بخشی از پول‌های بلوکه شده ایران در سایر کشورها از جمله کره جنوبی آزاد شود و کار‌هایی از این دست که ایران روند آن را به خوبی حس کند، انجام دهد تا بازگشت دو کشور به برجام همزمان رخ دهد.

بی شک برای شکل گیری یک توافق برد-برد که محمدجواد ظریف در خصوص آن بار‌ها صحبت کرده است، در مقابل امتیازاتی که آمریکا برای بازگشت به برجام باید بدهد ایران نیز باید به تعهدات برجامی خود باز گردد. از سوی دیگر اروپایی‌ها و آمریکا بی شک در بعضی از مسائل هم با ایران مذاکره خواهند کرد از جمله  آزادی زندانیان آمریکایی در ایران و موضوع fatf آمریکا با ایران مذاکراتی خواهد داشت.

 

اگر درخواست‌های طرف آمریکایی برای مذاکره تا همین حد باشد احتمالا تهران واکنش تند و منفی‌ای نشان نخواهد داد. اما مشروط شدن بازگشت آمریکا به برجام به موضوعاتی چون مذاکره بر سر حضور منطقه‌ای یا برنامه موشکی ایران، احتمالا با واکنش تند تهران مواجه خواهد شد. 

 

برای روشن شدن نقشه راه احیای برجام باید کمی بیشتر صبر کرد. فعلا اما آن چه روشن است این که این مسیر از هر دو سو با گام‌هایی آهسته طی می‌شود.