دیدارنیوز: متیو باروز و رابرت منینگ اندیشکده شورای آتلانتیک آمریکا در مطلبی ۱۰ بحران و فرصت سال جدید میلادی را از منظر خود بر شمرده‌اند. مطالعه این مطلب به خصوص از حیث آشنایی با مخاطرات بزرگ در ابعاد جهانی خالی از لطف نیست. بدیهی است که این همه موارد این مقاله دیدگاه دیدار نیست و تنها برای آشنایی خوانندگان با فضای سیاسی و فکری حاکم بر جهان منتشر می‌شود.
منبع: اندیشکده شورای آتلانتیک آمریکا
نویسندگان: "متیو باروز" و "رابرت منینگ"
مترجم: حمید رضا بابایی
بی دلیل نیست که "سالِ جهنمی" خوانده می‌شود. بیماری همه گیر کرونا، چیزی شبیه "حادثه‌ی بعید" بود که پیش بینی می‌شود، اما شدت آن به موقع تشخیص داده نشد، و سر انجام سال ۲۰۲۰ از راه رسید و سر و صدا به پا کرد. اختلافات سیاسی و قبیله گرایی آن را تشدید کرد. فروپاشی نهاد‌های بین المللی ادامه یافت، و درست در بحبوحه‌ی بحران کرونا، آمریکا از سازمان بهداشت جهانی خارج شد و در برابر سایر نهاد‌های چند ملیتی سنگ اندازی کرد.
با این وجود بارقه‌هایی از امید حتی در لبه‌ی پرتگاه هم وجود داشت.
در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا دمکراسی حاکم بود، گرچه نظام سیاسی این کشور همچنان دوقطبی و ناکارآمد است. دانشمندان با سرعتی شگفت انگیز واکسن کووید-۱۹ را کشف کردند، که خود ابداعی چشمگیر بود و با کمک هوش مصنوعی و داده‌های وسیع صورت گرفت.
شاید عجیب به نظر برسد، اما در سال ۲۰۲۱ چاره‌ای جز حرکت به سوی پیشرفت وجود ندارد. ولی در این مسیر تکانه‌های پیش بینی نشده وجود خواهد داشت، آن هم با خطرات فراوان به ویژه برای آمریکا که البته تبعاتی جهانی درپی دارد. در این گزارش، ترتیب مخاطرات با توجه به اهمیت آنها برای آمریکا و سایر کشور‌های جهان تعیین شده است. در کنار این، ده فرصتی را فهرست کرده ایم که پیش روی دولت جدید آمریکا قرار دارد...
مهم‌ترین خطر‌ها
۱. با کاهش تولید واکسن، بحران کرونا تشدید می‌شود
شدت کووید-۱۹ همچنان در آمریکا، اتحادیه اروپا و روسیه افزایش خواهد یافت. این امر نتیجه مسافرت در تعطیلات، دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه است و خستگی گسترده ناشی از این بیماری نیز احتمالا به سال ۲۰۲۱ منتقل خواهد شد. بسیاری از مردم با پیش بینی آن که واکسن می‌زنند، مراقبت‌های خود را در مقابل کرونا کاهش خواهند داد. توزیع واکسن می‌تواند با مشکلات غیرقابل پیش‌بینیِ تدارکاتی و همچنین تولید مواجه شود و به این ترتیب زمان بندی برای تزریق گسترده آن به عقب خواهد افتاد. در آمریکا نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد ۴۲ درصد آمریکایی‌ها هیچ گونه واکسنی دریافت نخواهند کرد. این مساله سبب خواهد شد احتمال توقف سرایت بیماری تا نیمه دوم سال ۲۰۲۱ کاهش یابد. محدودیت سفر‌های بین المللی، در بیشترین ماه‌های سال ۲۰۲۱ همچنان ادامه خواهد داشت، زیرا توزیع واکسن در کشور‌های خارجی به ویژه کشور‌های در حال توسعه، روند بدی خواهد داشت. این ویروس همچنان گسترش و جهش خواهد یافت، و این وضعیت میزان تاثیرگذاری واکسن را به صورت بالقوه محدود خواهد کرد.
احتمال: بین زیاد و متوسط
۲. ریاست جمهوری بایدن با مشکل مواجه می‌شود
توانایی "جو بایدن" برای حکومت محدود خواهد شد به ویژه اگر جمهوری خواهان همچنان اکثریت سنا را حفظ کنند. رئیس جمهور "دونالد ترامپ" در آخرین روز‌های ریاست جمهوری اش، تا آنجا که ممکن است شرایط را برای رئیس جمهور بعدی مشکل خواهد کرد:
ترامپ چین را با فروش سلاح‌های بیشتر به تایوان، تهدید خواهد کرد، به ایران هشدار می‌دهد که تحریم‌های بیشتری علیه آن اعمال می‌کند، و آمریکا را از معاهده آسمان‌های باز خارج می‌کند تا اقدامات مرتبط با کنترل تسلیحاتی، بی‌تاثیرتر شوند. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد ۷۰ درصد از جمهوری خواهان معتقدند انتخابات از ترامپ "به سرقت رفت" و این که ریاست جمهوریِ بایدن، غیرقانونی است. ترامپ می‌تواند در چهار سال ریاست جمهوری بایدن، مانند خاری در چشم وی باشد به ویژه اگر برای رقابت در انتخابات بعدی اعلام آمادگی کند. در همین حال ترقی خواهان بایدن را از جناح چپ تحت فشار قرار خواهند داد و حمایت میانه رو‌ها را از دولت وی کاهش می‌دهند.
احتمال: زیاد
۳. بروز بحران جدید مالی جهانی که از بدهی‌ها ناشی می‌شود
بدهی جهانیِ ناشی از هزینه‌های ضروری برای مقابله با کووید-۱۹ به ویژه در اقتصاد‌های در حال توسعه، به سطح انفجار رسیده است. در سال ۲۰۲۰، کل این میزان بدهی تا ۱۵ تریلیون دلار بود و انتظار می‌رود تا پایان سال به ۳۶۵ درصد تولید ناخالص داخلی در سطح جهان برسد. صندوق بین المللی پول مجبور شده است تاکنون به ۸۱ کشور برای مقابله با بحران کرونا کمک مالی بکند. اقتصاد‌های در حال توسعه برای بازپرداخت بدهی هایشان تا پایان سال ۲۰۲۱ به ۷ تریلیون دلار نیاز دارند. زامبیا ششمین کشوری است که در ۲۰۲۰ نتوانست بدهی هایش را بپردازد. این آشفتگی مالی می‌تواند به بروز یک بحران مالی دیگرِ جهانی منجر شود. گروه ۲۰ در تلاش برای مهار این بحران رو به رشد، ساز و کار موسوم به "چارچوب مشترک" (با حضور چین) تشکیل داده است تا کاهش بدهی‌ها را مدیریت کند، اما بی میلی کنگره آمریکا به تامین هرگونه منابع جدید مالی برای صندوق بین المللی پول، می‌تواند تلاش‌های گروه ۲۰ را کم اثر کند.
احتمال: متوسط
۴. کشور‌های غربی با بهبود کُند اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند
صندوق بین المللی پول (IMF) و سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) به تازگی پیش بینی اولیه خود را از خسارت ناشی از کرونا به اقتصاد آمریکا و سایر کشور‌های جهان، کاهش داده اند، اما تولید ناخالص داخلی اغلب کشور‌ها حتی تا پایان سال ۲۰۲۱ به سطوح پیش از ۲۰۲۰ بازنخواهد گشت. فقط یک اقتصاد بزرگ – یعنی چین – رشد چشمگیر را در سال ۲۰۲۰ تجربه می‌کند و تا پایان ۲۰۲۱ این رقم ده درصد بیشتر خواهد شد. اگر مشوق‌های مالی کافی وجود نداشته باشد، اوضاع غرب بدتر خواهد شد. بسیاری از اقتصاددان‌ها معتقدند بهبود کُندی اقتصادی آمریکا از بحران مالی سال ۲۰۰۸ بخشی به دلیل کنار گذاشته شدن پیش از موعدِ مشوق‌های مالی و تاکید بر کاهشِ کسری بودجه بوده است که از سال ۲۰۱۰ آغاز شد. در اروپا، اقدامات ریاضتی پس از سال ۲۰۰۸ باعث شد مشکل رشدِ کم اقتصادی تشدید شود. این نکته را هم به خاطر داشته باشید بحران مالی سال ۲۰۰۸ به جوشش‌های کنونی مردمی در آمریکا و اروپا منجر شد. بار دیگر دورنمای تیره مالی برای میلیون‌ها شهروند می‌تواند حتی عواقب بدتر و درازمدت سیاسی درپی داشته باشد.
احتمال: زیاد
۵. کره شمالی بحران آفرینی می‌کند
وقتی صحبت از تهدیدات هسته‌ای کره شمالی می‌شود، باید بدانیم که بایدن میراث شکست خورده چهار رئیس جمهور اخیر آمریکا را تحویل می‌گیرد. با وجود سه مورد دیدار ترامپ با "کیم جونگ اون"، کره‌ی شمالی اکنون به زرادخانه قوی‌تر هسته‌ای خود می‌بالد، که شامل ۲۰ تا ۳۰ بمب و موشک‌های بالستیک بین قاره‌ای است که احتمالا به زودی به خاک آمریکا هم خواهد رسید. روسای جمهور جدید آمریکا، همواره با تهدیدات کره‌ی شمالی مواجه بوده اند که شامل آزمایش موشکی یا هسته‌ای است؛ لذا باید انتظار داشت در نخستین سال ریاست جمهوری بایدن نیز چنین مساله‌ای رخ دهد. چنین وضعی، بایدن را با فشار رسانه‌ها و کنگره مواجه خواهد کرد تا کاری انجام دهد، و به این ترتیب تنش‌ها افزایش یافته و احتمالا به بحرانی غیرواقعی منجر می‌شود که قابل کنترل نخواهد بود. کیم اهلِ خودکشی نیست؛ بازدارندگیِ آمریکا همچنان بر وی موثر است گرچه با توجه به توانایی‌های جدید کره‌ی شمالی، این سیاست باید تقویت شود. اگر دولت بایدن به جای سر و صدای بی مورد، با کره‌ی جنوبی و ژاپن در تعامل باشد و رویکرد انتقادی چندجانبه گرایانه و تقویت بازدارندگی را دنبال کند، عملکردی بسیار موثر خواهد داشت.
احتمال: بین متوسط و زیاد
۶. تقابل بین ایران و آمریکا تشدید می‌شود
ترور دانشمند برجسته هسته‌ای ایران که احتمالا به دست اسرائیل صورت گرفته است، و همچنین افزایش احتمالی تحریم‌های ضد ایران پیش از پایان دوره ترامپ، می‌تواند بحران مربوط به ایران را تشدید کرده، امید‌های بایدن را برای احیاء توافق هسته‌ای ایران از بین ببرد. در ایران، خشم فراوانی نسبت به آمریکا و اروپا وجود دارد؛ و در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ایران در ماه ژوئن، درباره اقدامات بعدی، بحث‌های فراوان صورت می‌گیرد. اگر رهبران ایران به وعده خود مبنی بر انتقام از اسرائیل، امارات عربی متحده، یا حمله به تاسیسات نفتی عربستان پیش از ۲۰ ژانویه عمل کنند، این مساله می‌تواند واکنش شدید دولت ترامپ را درپی داشته باشد، نظیر بمب باران تاسیسات اتمی نطنز. این شرایط به نوبه‌ی خود به بروز چرخه‌ای از خشونت میان واشنگتن و تهران منجر شده، آمال دیپلماتیک بایدن را تضعیف خواهد کرد. پیوستن آمریکا به توافق هسته‌ای به بازگشت ایران به شرایط قبل و همچنین تمایل به افزایش بند‌های توافق قبلی بستگی دارد.
مذکرات بر مبنای "تعهد بیشتر به ازای تعهد بیشتر" برای تمدید تعلیق فعالیت‌های هسته ای، توقف توسعه موشکی و فروش آنها، پایان تدریجی جنگ در یمن، به ازای کاهش تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، به تدریج به اعتماد سازی محدود میان امضا کنندگان توافق هسته‌ای منجر خواهد شد. اما این سناریو با واقعیت بسیار فاصله دارد.
احتمال: بین کم و متوسط
۷. آمریکا و چین بر سر تایوان، با هم رو در رو می‌شوند
تایوان احتمالا نقطه‌ای است که تنش در روابط چین-آمریکا در آن به پایان می‌رسد. در سال اخیر و یا همان محدوده زمانی، تحرکی منفی در این خصوص تشدید شده است: هر اقدام آمریکا برای اعلام حمایت از تایوان – نظیر فروش تسلیحاتی، دیدار مقامات بلندپایه، و تمرین‌های نظامی – چین را بر آن واداشته است تا از طریق تهاجمات تقریبا روزانه هوایی و دریایی، فشار بر تایوان را افزایش دهد. تایوان برای حزب کمونیست چین، یک مساله وجودی است. اگر تقابل آمریکا-چین تشدید شود، "شی جین پینگ" شاید مجبور شود به سمت اتحاد تایوان با چین، گام بردارد. این لزوما به معنای تهاجم نظامی چین نیست... هرگونه دخالت نظامی آمریکا به جنگ مستقیم میان دو ابرقدرت جهان منجر می‌شود.
احتمال: متوسط
۸. شدیدترین بحران غذایی در چند دهه گذشته، جهان را فرامی گیرد
سازمان ملل هشدار داده است که جهان در آستانه شدیدترین بحران غذایی در دست کم ۵۰ سال گذشته است. کرونا سبب شده است حقله‌های تهیه غذا در جهان مختل شود. در شرایطی که عده‌ی زیادی به دلیل خسارات اقتصادی ناشی از کرونا در فقر شدید فرو می‌روند، افزایش بهای غذا هم در بدترین شرایط موجود رخ داده است... برنامه جهانی غذا می‌گوید یمن، سودان جنوبی، نیجریه و بورکینافاسو احتمالا تا الان دچار قحطی شده اند... حتی در اقتصاد‌های پیشرفته و در بحبوحه بیکاری زیاد، فقرا از افزایش بهای زیاد غذا آسیب می‌بینند. مثلا در آمریکا، به صورت متوسط از هر پنج خانوار بیش از یک خانوار با مشکل عدم امنیت غذایی دست و پنجه نرم می‌کنند.
احتمال: این معضل تاکنون هم وجود داشته است
۹. گسترش طبقه متوسط جهانی به پایان می‌رسد
شاید مهم‌ترین دستاورد سه دهه اخیر جهان، خروج میلیون‌ها نفر از فقر شدید و افزایش طبقه‌ی متوسط جامعه است. این روند احتمالا با خطر مواجه خواهد شد مگر آن که بحران ناشی از کووید در سال ۲۰۲۱ و پس از آن، رفع شود. کارشناسان می‌گویند برای نخستین بار در نیم قرن گذشته، طبقه متوسط به تدریج در حال کاهش است، فقط در آمریکای لاتین تا ۵۲ میلیون نفر از طبقه متوسط سقوط به پایین خواهند کرد. در همین حال بانک جهانی پیش بینی کرده است تا پایان سال ۲۰۲۱، بیش از ۱۵۰ میلیون نفر در فقر شدید فروخواهند رفت، یعنی با درآمدی کمتر از ۱.۹ دلار در روز. کاهش بیشتر رشد اقتصادی این رقم را افزایش خواهد داد. از منظر تاریخی، از میان رفتن طبقه‌ی متوسط یعنی بی ثباتی سیاسی، پس رفت دمکراتیک، و جنگ‌های بیشتر.
احتمال: زیاد
۱۰. ترکیه عثمانی وقیح‌تر می‌شود
ترکیه خودکامه‌تر و توسعه طلب به رهبری "رجب طیب اردوغان"، یا در قالب دخالت نظامی و یا به صورت استقرار سرباز در سومالی، قطر، لیبی، عراق، سوریه، لیبی و آذربایجان حضور داشته است. ترکیه در سوریه، لیبی و آذربایجان مقابل روسیه قرار گرفته است و در عین حال به کرد‌های متحد آمریکا که با داعش می‌جنگند، حمله می‌کند.
ترکیه در حال استقرار سیستم دفاع موشکی S-۴۰۰ ساخت روسیه است که تهدیدی علیه ناتو محسوب می‌شود. آنکارا همچنین در شرق مدیترانه اقدامات تحریک آمیز دریایی انجام داده است. بسیاری از کشور‌های عربی، از ترکیه به عنوان تهدید یاد می‌کنند...
احتمال: زیاد
فرصت‌های برجسته:
۱. سازمان تجارت جهانی، تولدی دوباره را تجربه خواهد کرد
سازمان تجارت جهانی با آینده‌ای مبهم مواجه است. احیاء تجارت‌های مبتنی بر قوانین، دستاوردی مهم است، اما مستلزم اتخاذ سه گام در سال ۲۰۲۱ است: انتخاب دبیر کل جدید برای این سازمان. انتخاب قضات به منظور احیاء مکانیسم حل حقوقی اختلافات سازمان – که با مخالفت ترامپ غیرفعال شده است؛ و بستر سازی در چارچوب ائتلافات...
احتمال: زیاد
۲. چندجانبه گرایی برای قرن بیست و یکم به روز می‌شود
احیاء سیاست‌های چندجانبه گرایی با پیوستن بایدن به سازمان‌های بین الملل و همچنین توافقاتی که ترامپ از آنها خارج شد؛ نظیر سازمان بهداشت جهانی، شورای حقوق بشر سازمان ملل و توافق زیست محیطی پاریس. در دولت ترامپ، حضور نداشتن آمریکا در نهاد‌های بین المللی به ایجاد خلایی منجر شد که چین آن را پر کرد...
احتمال: زیاد
۳. آمریکا و روسیه به دنبال مشارکت مبتنی بر منافع دوجانبه
ولادیمیر پوتین در موقعیت بدی قرار دارد: کرونا روسیه را تحت تاثیر قرار داده، "الکساندر لوکاشنکو" رئیس جمهور بلاروس – کشور خارجی نزدیک برای روسیه – در محاصره قرار گرفته، یک رئیس جمهور طرفدار اتحادیه اروپا در مولداوی بر مسند قدرت است، و استقرار دایم صلح بانان روسیه در قره باغ؛ لذا پوتین شاید به دنبال مشارکت باثبات با آمریکا و اروپا باشد...
احتمال: بین زیاد و متوسط
۴. ائتلاف کشور‌های عربی سنی و اسرائیل گسترش می‌یابد
توافقات اخیر عادی سازی روابط برخی کشور‌های عربی با اسرائیل، شاید بی دردسرترین دستاورد بسیار مهم ترامپ برای بایدن باشد. به دنبال دیدار مخفیانه محمد بن سلمان ولیعهد عربستان و بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل، سعودی‌ها ظاهرا گشایش به سمت اسرائیل را به تعویق انداخته اند. عربستان احتمالا از این گشایش به عنوان کارت بازی برای تنظیم دوباره روابط با دولت آتی آمریکا استفاده خواهد کرد، آن هم با اطلاع از موضع انتقادی بایدن نسبت به عملکرد عربستان در نقض حقوق بشر در یمن. گام بعدی برای واشنگتن تسهیل توافقات تجاری منطقه‌ای و پیمان‌های سرمایه گذاری میان کشور‌های سنی و اسرائیل است. بایدن احتمالا باید مقابل فشار عربستان برای اقدامات شدیدتر آمریکا علیه ایران، از جمله پیوستن به توافق هسته‌ای، ایستادگی می‌کند.
احتمال: زیاد
۵. آمریکا در راس مشارکت گسترده‌تر پیمان ترانس-پاسیفیک
... ترامپ از پیمان مشارکت ترانس-پاسیفیک (TPP)، خارج شد و آمریکا را به یک عنصر خارجی برای آن تبدیل کرد. ژاپن با مشارکت یازده کشور عضو دیگر، نسخه‌ای کوچک‌تر از آن پیمان را ایجاد کرد. پیوستن مجدد آمریکا به این پیمان برای پر کردن خلاء‌های اقتصادی حاصل شده برای احیاء اعتبار آمریکا و رهبری آن بر یک نهاد قانون گذار در امور اقتصادی، اهمیت دارد. بایدن برای پیوستن به این پیمان ابراز تمایل کرده، اما درباره برخی عناصر آن نگران است...
احتمال: بین کم و متوسط
۶. آمریکا و متحدانش ساختار‌های بین المللی جدید ایجاد می‌کنند تا به هدایت دیجیتال بپردازند
احتمال: بین کم و متوسط
۷. هوش مصنوعی، اشکال جدیدی از همکاری و نه فقط رقابت را تغذیه می‌کند
در شرایطی که چین، آمریکا، اتحادیه اروپا و سایرین بر اساس یک سری اصول اخلاقی مستقل، مسیر خود را در قبال هوش مصنوعی دنبال می‌کنند، ضرورت استاندارد‌ها و هنجار‌های مشترک در این زمینه احساس می‌شود...
احتمال: کم
۸. ظهور "پروژه منهتن"، به عنوان راه حلی برای ذخیره انرژی
بزرگ‌ترین مانع برای تسهیل روند انتقال به اقتصاد پس از نفت، مساله‌ی ذخیره انرژی است... بایدن باید با همکاری بخش خصوصی و همچنین عوامل مختلف دیگر، به روند ذخیره سازی انرژی (بدون نفت) سرعت بخشد.
احتمال: بین متوسط و زیاد
۹. واکسن جهانی برای مقابله با کرونا تولید می‌شود
بیماری همه گیر کرونا، توجه همگان را به ویروس‌های درحال جهش متمرکز کرده است. سرعت تولید واکسن نتیجه به کارگیری هوش مصنوعی، داده‌های حجیم، و تحقیقات گسترده است...
احتمال: بین کم و متوسط
۱۰. روابط جدید اروپا-آمریکا برای همکاری در عرصه فناوری و مقابله با چین
کمیسیون اروپا تا همین لحظه هم در حال جمع آوری دیدگاه‌های مختلف برای ایجاد "ائتلاف فنی" و همکاری گسترده‌تر با آمریکا علیه چین است. البته کشور‌های اتحادیه اروپا حرف آخر را در این باره خواهند زد. بسیاری در اروپا معتقدند که منطقه باید نوعی "خودمختاری استراتژیک" ایجاد کند. در حالی که بسیاری از کشور‌های اروپای شرقی و مرکزی در اتحادیه اروپا خواستار روابط قوی‌تر با چین هستند. بروکسل در سایه مشارکت مسکو، علاقمند به گسترش همکاری‌ها با چین در عرصه‌های ممکن است. اتحادیه اروپا همچنین به دنبال "گرفتن مالیات" از شرکت‌های بزرگ فناوری آمریکایی است، اگر نگوییم به دنبال راه حلی برای اصلاح برتری آنها بر بازار... با این وجود بایدن در همان ابتدا فرصت دارد تا روابط فراسوی آتلانتیک (اروپا-آمریکا) را بازسازی کند تا سیاست هایشان در قبال چین و عرصه فناوری بهتر هماهنگ شود. این امر تا زمانی ممکن است که دولت بایدن از متحدان اروپایی خود دور نشده، خواستار جنگ سرد جدید علیه چین و روسیه نباشد. ائتلاف فناوری میان آمریکا و اتحادیه اروپا – اگر شکل بگیرد – مستلزم امتیاز دهی هر دو خواهد بود.
احتمال: بین زیاد و متوسط
