اتقاقات عجیب در ترمیم برخی آثار تاریخی مانند مقبره شیخ احمد راشد و قلعه پرتغالی‌ها در جزیره هرمز موضوع این گزارش است. ترمیم‌هایی که به نقاشی‌هایی کودکانه شباهت دارند و با اعتراض کارشناسان و گردشگران مواجه شده‌اند. البته مدیرکل دفتر حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گفتگو با «دیدار» گفته است که وزارتخانه‌اش در زمینه مرمت آثار تاریخی سیاستگذاری‌های انجام و قوانینی مصوب کرده است.
دیدارنیوز ـ نسرین نیکنام: هنوز هیچ کس نمی‌داند تولد ویروسی به نام کووید ۱۹ از کجا و چگونه شکل گرفت، آیا پدیدار شدن کرونا خطای انسانی بود یا نه، اما همگان این را می‌دانند که ارزش یک بنای تاریخی چند صدساله یا حتی چند هزار ساله کم نیست و مراقبت از این بناها به دلیل داشتن سبقه تاریخی و فرهنگی مهم است و اینکه به هر دلیلی سهوا یا عمدا این بناها تخریب و نابود شوند بی شک خطای انسانی است.
چند سالی می‌شود که بی توجهی انسان‌ها به محیط زیست، حیات وحش، بنا‌های تاریخی و ... مشکلاتی را به وجود آورده که بعضا قابل جبران نبوده و نیست. در این گزارش از خطا‌های انسانی خواهیم گفت که منجر به از بین رفتن یا تخریب چهره بنا‌های تاریخی و فرهنگی شده است که دیگر ساخت نمونه‌ای از آن امکان پذیر نیست.
پلان اول/ بستک/ مقبره شیخ احمد راشد
۲۴ مرداد ۱۳۹۴ بود که خبری مبنی بر مرمت و بازسازی مقبره «شیخ احمد راشد» یکی از بنا‌های تاریخی مهم این شهر را بدون اعلام به میراث فرهنگی منطقه که توسط خیرین بستک انجام شده منتشر شد، طرحی که به گفته کارشناسان مرمت و استادان این رشته امروز بیشتر شبیه به یک امامزاده در نقاشی کودکانه است تا بنایی تاریخی ۱۷۲ ساله که بخواهد معماری دوره ساسانی را نشان دهد!
محلی‌ها می‌گویند چند ماه قبل بازسازی آرامگاه را انجام داده‌اند، آرامگاهی با گنبد مخروطی شکل وگلدسته‌ی عمودی در رأس که آن را می‌توان با گنبد معبد هندو‌ها در بندرعباس مقایسه کرد.
چزاره بِرَندی، هنرشناس و نظریه پرداز برجسته ایتالیایی، مرمت آثار تاریخی را به مثابه کشفی می‌داند که در همه مراحل، دانش و تجربه مرمتگران را افزایش می‌دهد و ابعاد ناشناخته اثر را برایشان هویدا می‌سازد. در ایران اما، این نوع کشفیات مثل یک راز سر به مهر نزد مرمتگران باقی می‌ماند و گزارش آن در اختیار جامعه علمی قرار نمی‌گیرد.
پلان دوم/ قلعه پرتغالی ها/ جزیره هرمز
چند روز پیش بود که انتشار عکس‌هایی از بازسازی (شما بخوانید مرمت) قلعه پرتغالی‌های جزیره هرمز سر و صدای زیادی به پا کرد و داد کارشناسان و دوست داران میراث فرهنگی را در آورد.
به گفته کارشناسان حوزه مرمت کشیدن دیوار اجری روی بنای قبلی اسمش هر چیزی هست به غیر از مرمت.
«متأسفانه اقداماتی که در این قلعه انجام شده، مورد تأیید دفتر حفظ و احیا نیست.»
این جمله را سید هادی احمدی، مدیرکل دفتر حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بیان می‌کند و می‌گوید: طرح مرمت قلعه پرتغالی‌های هرمز قبل از اجرا باید به ستاد وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ارسال و بررسی می‌شد و متأسفانه روندی که برای انجام اقدامات اجرایی باید انجام می‌شده، طی نشده است.
او با اشاره به اینکه طرح مرمت این قلعه ابتدا باید در استان تهیه و سپس به ستاد ارسال می‌شد، ادامه می‌دهد: پس از این اقدام‌ها و بررسی‌های لازم در صورت نداشتن مشکل برای اجرا قطعا استان در جریان قرار می‌گرفت.
او یاد آور می‌شود: کار مرمت این قلعه اسفند سال ۹۸ توسط دفتر حفظ و احیا متوقف شده است و اخیراً هیچ اقدامی بر روی آن انجام نشده است. طرحی را که ما بررسی و ابلاغ نکردیم، نمی‌توانیم تأیید کنیم.
احمدی درباره علت بی‌اطلاعی از انجام این مرمت نیر می‌گوید: اعتبارات مرمت، چون از محل اعتبارات استانی بوده ما از انجام آن خبر نداشتیم. پس‌ازاینکه متوجه شدیم این قلعه مرمت می‌شود کارشناسان ما نسبت به توقف مرمت قلعه و ارائه طرح، تذکر دادند. حواشی پیش آمده به دلیل مرمت و بازسازی این قلعه به وجود آمده است.
پلان سوم/ خانه‌های تاریخی/ تهران
براساس جدیدترین آمار منتشر شده تا سال ۸۴ به‌طور دقیق ۱۵۰۰ بنای تاریخی واجد ارزش در شهر تهران شناسایی شد که تنها برخی از بناها در ردیف ۱۰۲ بنای تاریخی ثبت ملی شده در شهر تهران قرار گرفته‌اند. اما آمار دیگری که در سال ۷۴ منتشر شد ۱۸۶۱ بنای تاریخی در شهر تهران در ردیف آثار واجد ارزش اعلام شد. با وجود این هنوز آمار دقیقی از بنا‌های تاریخی واجد ارزش در شهر تهران وجود ندارد و مبنای این گزارش نیز تحقیقات مربوط به شناسایی بنا‌های تاریخی شهر تهران در سال‌های ۷۴ و ۸۴ است.
گزارش‌های منتشر حاکی از آن است که تنها ۳۸ بنای تاریخی ثبت ملی شده در شهر تهران مرمت شده و برخی از آن‌ها نیز تغییر کاربری یافته‌اند که از این تعداد می‌توان به ۷ خانه تاریخی مانند عمارت کوشک فخرالدوله در مدرسه روشنگر، خانه جلال آل احمد و سیمین دانشور، خانه و باغ اتحادیه که البته از ثبت ملی خارج شده است، خانه ناصرالدین میرزا، خانه لشگرنویس، خانه علیزاده و خانه سرهنگ ایرج نیز هم‌اکنون در حال مرمت هستند.
در میان خانه‌های تاریخی ثبت ملی شده بنا‌هایی وجود دارند که در ادوار گذشته مرمت‌های جزئی داشته‌اند و اکنون نیز درحال حفاظت هستند که نامشان در ردیف بنا‌های به‌طور کامل مرمت شده قرار نمی‌گیرد.
محمدرضا درودی، متخصص حوزه شهرسازی و معماری، با اشاره به لزوم حفظ خانه‌ها و بنا‌های تاریخی در تهران در این باره به ایسنا گفته بود: حفاظت از خانه‌های میراثی و بنا‌های تاریخی شهر تهران چالش‌های زیادی دارد و با وجود اهمیت نگهداری از آنان، شاهد تخریب برخی از این بناها و آثار تاریخی هستیم.
او معتقد است: به نظر می‌آید بیش از تاکیدات مطرح شده ناکارآمدی قوانین و مقررات در زمینه حفظ آثار میراثی سبب نابودی این بناها شده است.
مرمت بنا‌های تاریخی - که شمارشان در ایران به شکل نادقیق حدود یک میلیون فقره برآورد شده - کاری است بی‌پایان. بنا‌های قدیمی هرچند سال یکبار نیازمند مرمت هستند و تا مرمت یکی به پایان برسد، دیگری نیازمند مرمت می‌شود. با این‌حال، برخی مرمت‌ها به قدری طولانی شده که نارضایتی مردم و گردشگران را به همراه آورده است.
اگر تخلفی در مرمت‌های قانونی اتفاق افتاد مردم مطالبه کنند
سید هادی احمدی، مدیرکل دفتر حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گفتگو با دیدار نیوز در پاسخ به این پرسش که وزارت متبوع چه راهکار و سیاستی را برای جلوگیری از مرمت‌های غیر کارشناسانه آثار ملی اندیشیده است، گفت: وزارتخانه درباره مرمت اثار تاریخی سیاستگذاری و قانون‌هایی را مصوب کرده و اگر کسی از این قانون‌ها و دستور العمل‌ها تخلف کند به نهاد‌های ذی ربط معرفی و بعضا دادگاهی می‌شود.
او ادامه می‌دهد: هر اثر ملی که در کشور مرمت می‌شود دارای مجوز و پرونده قانونی است و اگر نداشته باشد متخلف محسوب می‌شود.
او از تدوین دستورالعمل قانونی به امضای وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خبر داد و گفت: این مصوبات به تمامی استان‌ها ارسال شده است و همه مرمت‌ها باید بر اساس این دستور العمل‌ها انجام شود و اگر کسی مجوز داشت و تخلف کرد مسوولیت آن به عهده وزارت است و مردم می‌توانند در این زمینه مطالبه گری کنند.
