زیرساخت‌های فعلی برای جذب گردشگر کافی نیست (گفتگو با سیدهادی شیرازی؛ دبیر جامعه تورگردانان ایران)

دیدارنیوز ـ در سال ۱۳۹۶ تعداد ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر گردشگر ورودی به ایران آمده بودند که نیمی از آن‌ها از عراق بوده اند. در مقابل در ۹ ماهه اول سال ۱۳۹۶، جمعا تعداد ۸ میلیون و ۴۸۳ هزار نفر از ایران به خارج از کشور رفته اند که نیمی از آن‌ها سفر به عراق داشته و با قصد زیارتی رفته اند.

***

اولا این رقم ممکن است قابل توجه باشد اما برای ما به عنوان بخش خصوصی، این موضوع رضایت بخش نیست. ما در سال 1384 حدود دو هزار و خرده ای آژانس مسافرتی در کل کشور داشته ایم و الان تعداد آنها به چهار هزار و خرده ای رسیده است. آمار جذب اعضای ما به بیش از دو و نیم برابر و نزدیک سه برابر رسیده.

در این زمینه، ما رشدی داشته ایم اما جذب گردشگر ورودی و جذب آدم ها به کشوری که تبلیغات منفی علیه آن انجام می شود، کار بسیار سختی است. دل ما می خواهد به اهداف سند چشم انداز 20 ساله کشور برسیم. تا حدود هفت سال دیگر، باید آمار گردشگری ما، حداقل چهار برابر رقمی باشد که الان هست.

بخش خصوصی تلاشی که می کند در جهت بازاریابی و جذب گردشگر است و از این طرف هم، بعدش بازار داری است. یعنی در زمانی که گردشگران را وارد کرد پذیرایی مناسب و با کیفیت انجام شود و گردشگری که با هدف دیدن اماکن های تاریخی یا مذهبی به ایران می آید، هدف او تحقق پیدا کند.

بحث شناخت بازار هم، اهمیت دارد. ما اولا باید بدانیم که کدام کشورها، آمادگی ارسال توریست را دارند و از نظر مادی می توانند توریست بفرستند. بعد هم ما باید کشور خودمان را در آن کشورها بشناسانیم. متاسفانه در آنجا ضعیف هستیم.

اگر خود دولت، بودجه مناسبی داشته باشد و هنر ما، صنایع ما، فرهنگ مردم ما، آثار مذهبی و تاریخی و طبیعی ما را بشناساند، آن موقع هست که کار ما کامل می شود. همکاران من در طول سال در حدود 20 نمایشگاه خارج از کشور از جمله نمایشگاه گردشگری لندن و نمایشگاه گردشگری پکن شرکت می کنند.

همکاران ما با هزینه های گزاف در این نمایشگاه های بین المللی شرکت کرده و سعی می کنند محصولات گردشگری را معرفی کنند. این کارها لازم است اما کافی نیست.

گردشگری که می خواهد به یک کشور وارد شود چند شاخصه برای او مهم است. اول، وجود امنیت است در جایی که هدفگذاری می کند برود. بعد رفاه او، در آن کشور است. بعد هم قیمت است.

در مرحله بعدی، رسیدن به آن هدفی است که برای آن هدفگذاری کرده است. در این چهار مقوله، با وجود این که کشور ما در منطقه ای واقع شده که اطراف آن سر و صدا و بحران است، ما فاقد بحران و ناامنی هستیم.

وقتی یک گردشگر به مملکت ما می آید متوجه وجود امنیت در ایران می شود. البته اطلاعات جغرافیایی مردم دنیا خوب نیست. خیلی وقت ها کشور ما را با کشورهای اطراف مان مثل عراق اشتباه می گیرند.

شناساندن این که ایران، یک کشور جدا از کشورهای دیگر منطقه و با امنیت کامل است، این کار، یک کار دولتی است. کار بخش خصوصی نیست که بتواند ایران را به دنیا معرفی کند و نشان بدهد. اما وقتی گردشگر خارجی وارد کشور ما می شود، تازه وظیفه تورگردان، از اینجا شروع می شود.

اگر یک گردشگر خارجی به عنوان گردشگر مذهبی به ایران می آید ما آنچه را که شایسته یک کشور شیعه هست باید بتوانیم، به او معرفی کنیم. اگر یک گردشگر به عنوان گردشگری تاریخی می آید آنچه را که شایسته یک کشور با تمدن چند هزار ساله است، بتوانیم به او نشان بدهیم. سایت های تاریخی و معرفی آثار باستانی را به خوبی باید نشان بدهیم تا کاملا اقناع شود و به کشور خود برگردد.

تقریبا تمام کسانی که به ایران می آیند همه شان راضی برمی گردند. چون با یک تصویر ذهنی خیلی بد از ایران می آیند ولی وقتی می بینند در ایران هم امنیت هست و هم رفاه هست و هم فرهنگ بسیار بالای مردم هست، نظرشان تغییر می کند.

مخصوصا میهمان نوازی ایرانی ها معروف است و گردشگران خارجی، مرهون میهمان نوازی های مردم ایران می شوند و برمی گردند. علت افزایش گردشگر ورودی به ایران، مربوط به تبلیغات همین گردشگران خارجی است که با رضایت به کشور خودشان برمی گردند.

ما در کشورهای دیگر، بازاریابی انجام داده ایم اما علت اصلی افزایش تعداد گردشگران ورودی، همین گردشگرانی هستند که به کشور خودشان برمی گردند. وقتی خاطرات خودشان را برای خانواده ها و دوستان خودشان تعریف می کنند، دیگران ترغیب می شوند که به ایران بیایند وگرنه ما تبلیغات قابل توجهی برای جذب گردشگر خارجی نداشته ایم.

این افزایش را می توان ناشی از این دانست که دولت ما لبخند بر لب دارد. به خاطر همین شاید یک مقدار از تنش ها برداشته شده. چون دیگران، ما را به عنوان یک کشور جنگ طلب تلقی کرده و سعی می کنند ایران هراسی ایجاد کنند.

اما وقتی در صحبت ها و رفتارهای خودمان نشان بدهیم که این طور نیست و ما جنگ طلب نیستیم، یک مقدار دست آنها در این موضوع کوتاه می شود. یک دلیل دیگر شاید این باشد که کشورهایی مثل مصر و گاهی اوقات ترکیه بحران ایجاد می کنند و گردشگران سرریز می شوند و به مملکت ما می آیند.

یک کاهش بسیار سنگین گردشگر ورودی به ایران مربوط به گردشگران مذهبی عربستانی، بحرینی و کویتی بوده. در آن سال با ریزش شدید آنها مواجه شدیم و تعداد گردشگر وردی، افزایش پیدا نکرد.

افزایش گردشگر ورودی در سال 1396 به خاطر رویکرد کشورهای دیگر برای بازدید از ایران بوده. البته برای سال 1397 شاید ما، خیلی خوشبین نباشیم. چون قیمت خدمات در ایران بالا رفته و قدرت رقابت ما با کشورهای منطقه پایین آمده.

من فکر می کنم در یک سال، بالای 700 هزار نفر گردشگر عربستان، بحرین، کویت و کشورهای دیگر به ایران می آمدند. ضمن این که وقتی رابطه ما با عربستان قطع شد، اتفاقات دیگری هم رخ داد.

ما در سال های اخیر برای جذب گردشگران کشورهای دیگر برنامه ریزی کرده بودیم. برای مثال می خواستیم از مالزی به ایران بیایند و از ایران برای حج عمره به عربستان بروند. وقتی قطع رابطه با عربستان اتفاق افتاد، هیچکدام از این نوع برنامه ها اجرایی نشد.

یکی از دلایل آن هم، کمبود زیرساخت های کشورمان است. زیرساخت های موجود، جوابگوی تعداد تقاضاها نیست. در سال 1396 همکاران ما به تعداد زیادی از گروه های علاقه مند سفر به ایران پاسخ مثبت ندادند و پذیرش نکردند. چون جا نداشتیم.

زمان توریست ورودی، یک زمان محدود چهار یا پنج ماهه در طول سال است. در شهرهایی که گردشگر می بریم آن شهرها محدودیت امکانات دارند.

 

ما چنین آماری را نداریم. من نمی دانم این آمار چگونه است. اتفاقا اوج کار ما از 15 فروردین شروع می شود تا حدود 15 خرداد و بعد هم از 15 شهریور شروع می شود تا آذر ماه.

شاید به خاطر استقبال بیش از حد عراقی ها و آذربایجانی ها باشد که همسایه ما هستند و به خاطر تعطیلی مدارس خودشان برای استفاده از اماکن مقدسه کشور ما، به ایران آمده اند.

هر گردشگری که وارد یک منطقه می شود ناخودآگاه باید هزینه کند. اما میزان هزینه کرد آنها متفاوت است. ممکن است یک عراقی وارد ایران شود و در طول ایام اقامت خودش از 100 دلار تا 400 دلار هزینه کند.

از آن طرف یک گردشگر اروپایی وارد ایران می شود و میانگین هزینه اش می شود 1700 دلار. ممکن است ما نتوانیم از نظر دریافتی که داریم آنها را با همدیگر مقایسه کنیم اما به هر جهت هر گردشگری که وارد می شود یک مقدار هزینه خواهد کرد. آن هزینه، هر چقدر هم ناچیز باشد قطعا به نفع مردم ما خواهد بود.

هزینه ای که می گویند شامل هزینه اقامت، رفت و آمد و خورد و خوراک شان است. این رقم، رقم درستی است. به همین دلیل من معتقدم ما نمی توانیم با کشورهای منطقه رقابت کنیم و برای رقابت کردن با کشورهای منطقه مشکل داریم.

بالا بودن هزینه ها، یک عامل موثر در این زمینه است. دلیل دیگر این است که ما پراکندگی آثار تاریخی را در کشور داریم. این پراکندگی باعث می شود ما مجبور شویم اتوبوس و ماشین در اختیار، برای گردشگر تهیه کنیم و راهنمای در اختیار داشته باشند.

همین موارد، یک دفعه سطح هزینه را خیلی بالا می برد. اما وقتی یک گردشگر به ترکیه می رود، فقط در یک شهر اقامت می کند و مثلا به استانبول می رود و یک هفته در آنجا می ماند. در نتیجه یک ورود و خروج از نظر حمل و نقل دارد، یک گشت یک روزه هم دارد و بقیه آن در اختیار خودش است.

به جهت این که باید مجموع درآمدها را در نظر بگیریم. اگر ما 2 میلیون گردشگر جذب کنیم و هر کدام 1600 دلار هزینه کنند، درآمد ما 3 میلیارد و 200 میلیون دلار می شود. اما اگر 20 میلیون گردشگر جذب کنیم با درآمد سرانه 600 دلار، می شود 12 میلیارد دلار.

سود، در کثرت است. اگر قیمت، خیلی بالا باشد، تعداد شب های اِشغال شده در طول سال و سطح اِشغال به زیر 50 درصد می رسد ولی وقتی سطح اشغال بالای 85 درصد و بالای 90 درصد باشد سود بالایی کسب می کنیم.

تا به حال اگر این کارها انجام نشده، اشتباه شده. در سطح مسئولان ما و در حد رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هم به تنهایی کافی نیست بلکه باید شهرداران شهرهای مختلف و نمایندگان مجلس و مقامات مختلف، این رفت و آمدها را داشته باشند.

باید دعوت های متعدد نیز توسط کشور ما انجام شود و از کشورهای دیگر به ایران بیایند و ببینند. یکی از راه های شناساندن مملکت ما، تور آشنا سازی است.

تور آشنا سازی برای مردم عادی نیست بلکه چنین تورهایی برای مسئولان و روسای دفاتر تورگردان کشورهای برگزار می کنند و برای خبرنگاران برگزار می کنند. اتفاقا این رفت و آمدها، می تواند خیلی موثر و مفید باشد.

از دی ماه سال 96 که رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به کشورهای هلند و اسپانیا سفر کرده بود آیا اتفاق خاصی افتاده است که کمک کند به افزایش جذب گردشگر وروردی به ایران و آن سفر تاثیری در کوتاه مدت داشته است یا نه؟
 
همکاران من در مهر ماه سال 1396 یعنی حدود 7 ماه قبل، قیمت های سال 2018 را اعلام کرده اند. تورهای گردشگری را تا آذر ماه 1397 یعنی تا دسامبر 2018 تعیین کرده و هتل های مورد نظر را رزرو کرده اند. این طور نیست که یک مسئولی در دی ماه به کشور دیگری برود و در بهمن ماه، به همین دلیل یک عده به ایران سفر کنند.

شهر امان که پایتخت اردن است چند سال قبل به تنهایی 29 هتل 5 ستاره داشت. در حالی که ما از نظر داشتن جاذبه های مذهبی و توریستی، جزو 5 کشور اول دنیا هستیم. اگر ظرفیت پذیرش گردشگر را بالا ببریم و حتی اگر تعداد هتل های 5 ستاره ما به بالای 200 مورد برسد باز نیاز خواهیم داشت.

 

آن کاهش به خاطر کاهش سفر به مشهد بوده است. شاید خیلی از مالکان هتل های مشهد، ضرر کردند و خیلی از آنها شاید فقط بتوانند هزینه های اداره هتل ها را تامین کنند.

 

ما از قاره اروپا در طول سال 1395 بیش از 30 درصد نسبت به سال 1394 افزایش جذب گردشگر داشتیم. در سال 1396 هم حدود 25 درصد افزایش داشتیم. آن کاهش ورود گردشگر از عربستان و بحرین باعث می شود ما نتوانیم افزایش وروردی را ببینیم.

 

در سال 1397 که در ماه دوم آن هستیم، خیر و امکان ندارد. در سال 1398 ممکن است به رقم 10 میلیون گردشگر ورودی برسیم ولی آن هم به شرط این که زیرساخت های جدید مثل هتل، ماشین و رستوران های میان راهی را فراهم کنیم. با زیرساخت فعلی، امکان جذب 10 میلیون گردشگر نداریم.