دیدارنیوز ـ
علیرضا ییلاقی اشرفی: سوالی که اذهان بسیاری را به خود مشغول کرده این است که چرا و چگونه کشور‌های غربی نتوانستند عکس العمل مناسبی در برابر هجوم کرونا داشته و آمار مبتلایان و فوتی‌ها در این کشور‌ها زیاد است؟
بررسی همه جانبه این موضوع می‌طلبد که از زوایای مختلف مورد تحلیل واقع شود. لکن در این مختصر می‌خواهم صرفاً نگاه سیستم دینامیکی به آن داشته و شکنندگی غرب را تحلیل کنم.
با مثال ساده شروع می‌کنم. رستورانی را در نظر بگیرید که بطور متوسط روزانه صد نفر مشتری دارد، حال اگر پانصد نفر به آنجا مراجعه کنند و همه غذا بخواهند چه می‌شود؟ پمپ بنزینی را در نظر بگیرید که نزدیک استادیوم آزادی باشد. در مواقع مسابقات بزرگ در آنجا چه روی میدهد؟ در غرب، هیچ چیزی بیش از اندازه نیست و حتی ذخیره اطمینان نیز با توجه به تجربه و سوابق قبلی برآورد می‌شود.
وقتی در آمریکا یک متر مکعب صرفه جویی در انبار، سالانه پنج دلار سود دارد، آیا انبار اضافی وجود خواهد داشت؟ وقتی همه چیز حساب شده است، اضافه و اسرافی در کار نخواهد بود. آیا درست است که در پمپ بنزین کنار استادیوم آزادی، به تعداد نیاز روز‌های مسابقه پمپ تعبیه شود؟
ضمناً سیستم‌ها به قدری بزرگ و درهم درگیرند که امکان تغییر در روند‌ها با سرعت و به سادگی امکان پذیر نیست؛ لذا پس از طغیان کرونا، این موضوع به لحاظ کمی و کیفی مورد بررسی‌های فراوانی قرار می گیرد و سیستم‌های بهداشتی و درمانی را دچار تغییرات فراوانی خواهد کرد ولی آنچه که امروز روی داده است غیر قابل پیش بینی و بدون آمادگی لازم بود و مقابله غرب را دچار تاخیر زمانی نمود. اما زمانی که خود را پیدا کنند مقابله لازم و کافی را خواهند داشت.
به طور خلاصه، در رستورانی که روزانه صد مهمان دارد حضور دفعی دویست مهمان قابل تحمل‌تر است تا در رستورانی که روزانه ۲۰ مهمان دارد.
در مفاهیم فیزیک، تعادل بر سه قسم است:
تعادل پایدار: هر گاه جسمی در حال تعادل باشد و ما اندکی آن را از حالت تعادل خارج کنیم ولی دوباره به حالت تعادل اولیه برگردد، به این حالت تعادل پایدار گویند. (کرونا و آلمان)
تعادل ناپایدار: هر گاه جسمی در حالت تعادل باشد و ما اندکی آن را از حالت تعادل خارج کنیم و جسم سقوط نماید آن را تعادل ناپایدار گویند. (کرونا و ایران)
تعادل بی تفاوت: هر گاه جسمی در حالت تعادل باشد و ما اندکی آن را از حالت تعادل خارج کنیم، ولی جسم در همان حالت بماند، آن را تعادل بی تفاوت گویند. (کرونا و اسپانیا)
ایران تا قبل از کرونا در حالت تعادلی به سر می‌برد که به مویی بند بود، کرونا اتفاق غیر مترقبه‌ای است که این تعادل را بر هم زد و احتمال سقوط می‌رود تا ته دره. حال چرا؟
وضعیت اقتصادی ایران به لحاظ کلان (اقتصاد کشور و دولت) توان مقابله با کرونا را ندارد، زیرا درآمد‌های ارزی دولت فوق العاده پایین است و درآمد‌های داخلی که عمده آن مالیات است، در حال کاهش بسیار شدید است. بهره‌وری بنگاه‌های اقتصادی با این ویروس بسیار کاهش یافته و کشور یک اقتصاد نیمه تعطیل را تجربه خواهد کرد.
اقتصاد به لحاظ خرد (وضعیت اقتصادی مردم و کالا‌ها و بنگاه ها) هم تحمل کرونا را ندارد. معشیت مردم که پیش از کرونا نیز وضعیت خوبی نداشت به وضع اسفباری می‌رسد چرا که درآمد‌ها کاهش می‌یابد، بسیاری از شرکت‌ها به مرحله تعطیل و ورشکستگی می‌رسند و بیکاری افزایش می‌یابد.
کشور‌هایی که وضع اقتصادی دولت و ملت هر دو خوب باشد و یا حداقل وضع اقتصادی یکی از آن‌ها خوب باشد توان پشت سر گذاشتن کرونا را دارند ولی ایران در آستانه فروپاشی اقتصادی است.
