آخرین روز تیرماه دکتر حسن روحانی در جمع دیپلمات‌های وزارت امورخارجه و روسای نمایندگی‌های خارج از کشور سخنانی گفت که با واکنش سریع و قهرآمیز دونالد ترامپ روبه‌رو شد. در داخل نیز جریان‌های تندرو از سخنان رئیسجمهور به گرمی استقبال کردند و آن را ستودند ولی در مقابل جمعی نیز سخنان رئیسجمهور را خلاف مصلحت و تدبیر تلقی کردند.
دیدارنیوز ـ هاتف سپهر: خرداد ۷۶ مردم به گفتمانی که نماینده عقلانیت بود رأی دادند؛ همان اتفاقی که در سال ۹۲ افتاد و ملت در ۹۶ قاطعانه بر آن صحه گذاشتند. در واقع در سال‌های ۷۶ و ۹۲ رأی به خاتمی و روحانی نبود، بلکه مردم به گفتمان اعتدال و عقلانیت رأی دادند و کمترین انتظاری که از رئیسجمهور منتخب ملت می‌رود آن است که از رأی‌های مردم صیانت کند. قطعا سال ۱۴۰۰ مردم با رأی خود خواهند گفت که آیا دکتر روحانی به درستی توانسته از رأی آن‌ها صیانت کند یا خیر.
اینکه دونالد ترامپ به‌عنوان یک پوپولیست لمپن در آمریکا رأی آورده و آیا این رأی همچون نقطه سیاهی بر تارک دموکراسی آمریکا هست یا نه امری است که بیش از آنکه به ما مربوط باشد به خود مردم آمریکا ربط پیدا می‌کند. اما آنچه مسلم است مردم آمریکا از باراک اوباما به دونالد ترامپ رسیدند و فردی را انتخاب کردند که بویی از دیپلماسی بین‌المللی نبرده است تا جائی که دکتر حسن روحانی در سال ۹۶ مجبور شد از بدیهیات تاریخی و سیاسی برایش بگوید. دکتر روحانی گفت: «در صحبت‌های آقای ترامپ که در آن سیاست‌های آمریکا درباره آن تبیین شد، جز فحاشی و مشتی از اتهامات واهی علیه ملت ایران حرف دیگری وجود نداشت. من رییس‌جمهور آمریکا را دعوت می‌کنم که هم تاریخ را بهتر بخواند و هم جغرافیا را و هم نسبت به تعهدات بین‌المللی و هم راجع به ادب و اخلاق و عرف جهانی و بین‌المللی».
عملکرد و موضع‌گیری‌های سنجیده دکتر روحانی ایران را از سراشیبی سقوط و انزوای بین‌المللی نجات و چهره ایران در ۸ سال پیش از دولت روحانی را که به شدت مخدوش و مکدر شده بود، سر و سامان داد و رویکرد جهان نسبت به ایران کاملا متفاوت شد. برجام نمونه این تغییرات مثبت بود که با دیپلماسی برگرفته از عزت و اقتدار ملی گام بلندی به سوی جلو بود و جمهوری اسلامی را از باریکه‌های تنگ و تاریک تحریم‌های بین‌المللی نجات داد.
دولت ترامپ که خود را در برجام متضرر دید در اقدامی خارج از قواعد بین‌المللی به‌طور یک‌جانبه اقدام به خروج از برجام کرد. امری که با مخالفت جهانی روبه‌رو شد و تنها کشور‌هایی همچون عربستان و رژیم اسرائیل از آن استقبال و ابراز خرسندی کردند.
خروج آمریکا از برجام و عدم استقبال از عملکرد ترامپ در جهان و همچنین عملکرد دستگاه دیپلماسی ایران، آمریکا را در موضع ضعف قرار داد و این همه برگرفته از اندیشه‌ای مبنی بر عقلانیت و اعتدال بود.
منتهی سخنان رئیسجمهور ایران در جمع دیپلمات‌های وزارت امورخارجه و روسای نمایندگی‌های خارج از کشور از جنس دیگری بود و سرفصل جدیدی از مواضع و رویکرد‌های سیاست خارجی ایران توسط رئیس جمهور رقم خورد. دکتر روحانی با رویکردی متفاوت و مع‌الأسف نه چندان قابل پذیرش گفت: «آمریکایی‌ها باید خوب بفهمند که صلح با ایران مادر صلح‌ها و جنگ با ایران مادر جنگ‌هاست.» وی همچنین هشدار داد آمریکایی‌ها نباید «با دم شیر بازی کنند.»
دکتر روحانی با طرح این سوال از مقامات آمریکایی که «به ملت ایران اعلام جنگ می‌کنید و دم از حمایت می‌زنید؟» تاکید کرد: «بدانید ملت ایران آقاست و هرگز نوکر کسی نخواهد شد.»
رئیس قوه مجریه در بخشی دیگر از سخنان خود بار دیگر به تهدید‌های آمریکا برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران واکنش نشان داد و با تاکید بر اینکه «تنگه‌های زیادی داریم؛ تنگه هرمز فقط یکی از آنهاست» خطاب به رئیس‌جمهوری آمریکا گفت: «آقای ترامپ! ما مرد شرف و ضامن امنیت آبراه منطقه در طول تاریخ هستیم؛ با دم شیر بازی نکن، پشیمان کننده است.»
حسن روحانی پیش از این هم در کنفرانس مطبوعاتی سفر خود به سوئیس تلویحا گفته بود که در صورت ایجاد مشکل برای فروش نفت ایران، این کشور نیز می‌تواند صادرات نفت منطقه را متوقف کند. امری که با واکنش منفی کشوری، چون چین مواجه شد.
رئیس دستگاه اجرایی جمهوری اسلامی ایران در ادامه برجام را «شکست توطئه دوازده ساله علیه فناوری هسته‌ای ایران» خواند و با اشاره به ناپختگی دونالد ترامپ در خروج از توافقنامه هسته‌ای گفت: «آمریکا با همه دنیا علیه برجام تقابل می‌کند؛ آمریکای منزوی نباید جان بگیرد.»
حسن روحانی ضمن بی‌ثمر توصیف کردن فشار‌ها و تهدید‌های آمریکا برای تسلیم کردن ایران، هرگونه سخن گفتن با سران کاخ سفید را به معنای تن دادن به تسلیم و پایان دستاورد‌های ملت قلمداد کرد و افزود: «تهدید نمی‌پذیریم و توان ما بازدارنده است؛ امروز اتحاد داخلی ما بیشتر از قبل است و تهدید، ما را منسجم‌تر می‌کند؛ حتما آمریکا را شکست می‌دهیم.»
این سخنان رئیس‌جمهوری در حالی مطرح می‌شود که به ادعای محمود واعظی، رئیس دفتر حسن روحانی، در زمان سفر رئیس‌جمهوری به نیویورک برای شرکت در نشست سازمان ملل متحد، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا هشت بار درخواست ملاقات و گفت‌وگو با وی را با تیم ایرانی مطرح کرده بود.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا که گویی منتظر واکنشی چنین از سوی رئیسجمهور ایران بود روز یکشنبه بلافاصله بعد از سخنان رئیسجمهور ایران با انتشار توییتی به سخنان دکتر حسن روحانی، همتای ایرانی خود واکنش جدی نشان داد و خطاب به او گفت: «دیگر هرگز آمریکا را تهدید نکن، در غیر این‌صورت پیامد‌هایی را خواهید دید که کمتر کسی در طول تاریخ دیده است.»
رئیس‌جمهوری آمریکا در بخش دیگری از توییت خود نوشت: «ما دیگر آن کشوری نیستیم که سخنان ناخوشایندی که بوی مرگ و خشونت می‌دهد را تحمل کنیم. مراقب باش!»
کلماتی که ترامپ برای پاسخ به رئیس‌جمهوری ایران به کار برده تقریبا شبیه همان واژگانی است که پیش از این خطاب به کیم جونگ اونگ، رهبر کره شمالی به کار برده بود.
دونالد ترامپ توییت خود را با حرف‌های بزرگ نوشت تا بر هشدار آمیز بودن پیامش تاکید کند.
پیش از توییت رئیس‌جمهوری آمریکا، مایک پمپئو، وزیرخارجه این کشور نیز در جمع ایرانیان کالیفرنیا سخنرانی کرد و حکومت ایران را به شدت مورد انتقاد قرار داد. او در بخشی از سخنان خود گفت: «آمریکا پشتیبان صدای فراموش‌شده مردم ایران است.»
مایک پمپئو نیز همچون ترامپ نشان داد یا به درستی از تاریخ آگاهی ندارد و یا در کمال وقاحت پرده‌ای از جنس انکار بر روی عملکرد خصمانه و مداخله‌جویانه آمریکا کشیده که چنین دم از پشتیبانی از صدای فراموش شده مردم ایران می‌زند. دکتر روحانی پیشتر جواب اینگونه یاوه گوئی‌ها را به ترامپ و سایر دولتمردان آمریکائی چنین داد:
«دولت آمریکا، دولت کودتا را در شصت و چند سال پیش در این کشور روی کار آورد و با پول و اعمال نفوذ و استفاده از مزدوران خود حکومت قانونی این سرزمین را سرنگون کرد. ظاهرا ایشان (ترامپ) فراموش کرده‌اند که در طول مبارزات ملت ایران علیه دیکتاتوری و تلاش این ملت برای کسب استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی، در این سرزمین کشوری که بیشترین حمایت را از دیکتاتوری وقت می‌کرد، آمریکا بود. ظاهرا ایشان فراموش کرده‌اند که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، آمریکا چه اقداماتی را علیه ایران انجام داد و تلاش داشت که علیه انقلاب ایران در سال ۵۹ کودتای پیشین خود را تکرار کند. در ۸ سال دفاع مقدس آمریکا از متجاوز حمایت کرد و بیانیه‌ای که لازم بود آمریکا در زمینه موشکباران و بمباران شیمیایی سردشت و حلبچه صادر کند و در برابر متجاوزان بایستد از مظلومان حمایت کند، درست برعکس عمل کرد. ما باید تاریخ را دقیق‌تر و بهتر بخوانیم، گویی آن‌ها فراموش کرده‌اند که در ۶۰ سال گذشته با ملت ایران چه کرده‌اند. در طول ۴۰ سالی که از پیروزی انقلاب اسلامی ایران می‌گذرد، با ملت ایران چگونه رفتار کرده‌اند.»
در این میان باید اذعان داشت علی‌رغم تمامی مواضع و عملکرد‌های قابل دفاع دکتر روحانی، سخنان وی در جمع دیپلمات‌های وزارت امورخارجه دقیقا همان چیزی است که ترامپ و دولتش مترصد آن بودند. ترامپ اصول اولیه دیپلماسی را رعایت نمی‌کند و ناشیانه سرنا را از سر گشادش می‌نوازد و از همین بابت نیز مورد اعتراض دولتمردان و مردمان کشور‌های دیگر قرار گرفته است و در داخل آمریکا نیز مخالفان بسیاری دارد.
بنابر نظرسنجی شبکه سی. ان. ان، تقریبا دو سوم از آمریکایی‌ها (۶۳ درصد) معتقدند که آمریکا نباید از توافق هسته‌ای با ایران خارج شود. بنابر این نظرسنجی، تنها ۲۹ درصد از شرکت‌کنندگان موافق خروج آمریکا از برجام بودند.
از هر ۱۰ فرد، ۴ فرد (۳۷ درصد) نحوه مدیریت روابط آمریکا و ایران را از سوی ترامپ تایید کردند در حالی که ۴۶ درصد با این موضوع موافق نبودند و ۱۷ درصد نیز نظری در این باره اعلام نکردند.
۱۲ سناتور ارشد آمریکایی در نامه‌ای سرگشاده به دونالد ترامپ ضمن تاکید بر لزوم حفظ توافق هسته‌ای با ایران هشدار دادند که پیامدهای این اقدام انزوای آمریکا و یا از سرگیری برنامه هسته‌ای ایران خواهد بود. کما اینکه مقامات کشورمان همواره هشدار دادند در صورت خروج آمریکا از برجام، جمهوری اسلامی ایران گزینه‌های متعددی در اختیار دارد که در صورت لزوم از آن‌ها استفاده خواهد کرد.
«گری سیک» عضو شورای امنیت ملی آمریکا در دوران ریاست جمهوری جرالد فورد، جیمی کارتر و رونالد ریگان، برجام را توافقی موفقیت‌آمیز دانسته و گفت: تصمیم ترامپ برای خروج از این توافق احمقانه است چرا که می‌تواند زمینه ساز جنگی جدید باشد. گری سیک که یکی از امضا کنندگان نامه اخیر دیپلمات‌ها و مقامات پیشین کاخ سفید به ترامپ در حمایت از برجام است، خاطرنشان کرده، من بدون تردید و با صراحت مخالف جنگی دیگر در خاورمیانه هستم. این قطعا درباره ایران هم مصداق دارد.
وی گفته، برای همین این نامه ارسال شد تا بگوییم که نتیجه بیرون رفتن از برجام، جنگ خواهد بود که خیلی‌ها نمی‌خواهند به آن سمت برویم.
نظرسنجی یک موسسه فرانسوی نیز نشان می‌دهد از هر ده نفر شهروند این کشور حدود نه نفر (۸۷ درصد) معتقدند که تصمیم دونالد ترامپ مبنی بر خروج از برجام به خطر افزایش درگیری در جهان دامن می‌زند.
این نظر سنجی که از ۹ تا ۱۱ ماه مه انجام شده همچنین نشانگر آن است که ۷۶ درصد فرانسوی‌ها تصمیم ایالات متحده در خروج از برجام را تأیید نمی‌کنند.
تصمیم ترامپ جهت خروج آمریکا از برجام سبب شده نظر مردم فرانسه نسبت به خود او بدبینانه‌تر از پیش شود. چنانکه نظرسنجی‌های پیش از این نشان داده بود که ۸۶ درصد از فرانسوی‌ها او را «متخاصم و خطرناک» می‌دانند.
عملکرد ترامپ از روزی که پا به کاخ سفید گذاشته بیانگر آن است که اگر بر مبنای اصول و رویه‌های مرسوم پذیرفته شده از سوی جامعه جهانی با او رو در رو شویم به سهولت می‌توان او را در منگنه قرار داد، اما شیوه‌ای که حسن روحانی اتخاذ کرد و در جمع دیپلمات‌های وزارت خارجه سخن گفت دقیقا بازی در زمینی است که دولت ترامپ برای ما طراحی کرده و در آن نوع از بازی بسیار توانمند و استاد است.
البته نباید فراموش کرد که در عالم سیاست بعضی مواقع باید قاطعانه و از موضع قدرت با دشمنان قسم خورده مواجه شد، اما صحبت بر سر آن است که در شرایط موجود اتخاذ مواضع قدرتمندانه باید بر مبنای حکمت و تدبیر باشد؛ امری که دکتر حسن روحانی در دوران ریاست‌جمهوریش در قامت یک دیپلمات هوشمند و با ذکاوت نشان داده به خوبی از پس آن بر آمده است؛ که اگر غیر از آن عمل کرده بود هیچگاه موفق نمی‌شد چهره مخدوش ایران را در مجامع بین‌المللی بازسازی کند و جلو روند پرشتاب قطعنامه‌هایی که هر روز علیه ایران تصویب می‌شد را بگیرد. حال اینکه چرا آن‌هایی که در دولت پیشین ملک و ملت را تا مرز انحطاط پیش بردند همچنان بر رویه معیوب خود پافشاری می‌کنند و از سخنان رئیسجمهور به شدت استقبال کردند و اساسا تندروی را معادل مواضع انقلابی می‌پندارند امری است دیگر؛ اما به نظر می‌رسد در شرایط حاضر صلاح ملک و ملت بر سبیل اعتدال راست می‌آید و بس.
