نگاه امنیتی به اعتراض‌های کارگری؟!

دیدارنیوز ـ مسلم تهوری: معضلات اجتماعی از جمله مشکلاتی است که همگان به نوعی با آن درگیر هستند؛ در کوچه و خیابان و سر چهارراه‌ها کودکان کار و معتادان متجاهر قابل رؤیت هستند. خرد و کلان، پیر و جوان اعتقاد دارند باید فکری عاجل برای این وضعیت کرد.

به همین منظور با عبدالرضا عزیزی رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی به گفت‌وگو نشستیم. پیشتر بخش اول گفت‌وگو منتشر شد و متن پیش‌رو قسمت پایانی آن است.

ببینید: گفتگوی دیدارنیوز با عبدالرضا عزیزی در آپارات

دیدارنیوز: از بحث سمن‌ها فاصله بگیریم و به دو موضوع که جزء معضلات اجتماعی اصلی جامعه است بپردازیم. یکی بحث زنان و کودکان بی‌سرپرست است. طبق آمار چیزی حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار پرونده در دستگاه قضا منجر به زندانی شدن متهم می‌شود. به‌عبارت دیگر حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار خانواده و زن و کودک بی‌سرپرست می‌شوند. همین‌ها موجب شروع یک مشکل بزرگتر در عرصه اجتماع می‌شود. بالاخره یک خانمی که درآمد ندارد و صرفاً خانه‌دار است، همسرش به هر عنوانی به مشکل برخورده  و به زندان رفته است. بالاخره آورده‌ای که آن مرد سر سفره می‌گذاشته قطع شده؛ مضافا اینکه بچه دیگر بزرگتر بالای سرش نیست. همسر درآمد ندارد و در مایحتاج اولیه زندگی‌اش مانده است. این آغاز یک سری بزه است، اتفاقاتی رخ می‌دهد که جامعه به مشکل می‌خورد. برای این‌ها چه فکری باید کرد؟ یک قسمتی از این‌ها را می‌شود از مجازات‌های جایگزین استفاده کرد و الزاماً بحث زندان نباشد. حال یک سری که نمی‌شود آن بحث جدایی است. اما فکری به حال این افراد و مسائل پیرامون‌شان کرده‌اید؟

عزیزی: سقراط می‌گوید بهترین سود آن است که دنبال زیان نروید. یعنی همین پیشگیری است. امام علی علیه‌السلام می‌فرماید قبل از هر کاری مشورت کنید و قبل از تصمیم گیری فکر کنید و در زندگی با کسی مشورت کنید که آگاه و عالم و منطقی باشد و به آن اعتماد داشته باشید. بهترین کار این است که ما پیشگیری کنیم و نگذاریم آن‌ها به سراغ بزه‌کاری و مواد مخدر و آسیب‌های اجتماعی بروند که منجر به زندان شود. بعد زن و بچه‌شان سرگردان شود و باز آسیب‌های جدیدی پیش بیاید و قوز بالای قوز شود و این بهترین کار است. اما زمانی که اجتناب ناپذیر است او به زندان می‌رود و بلافاصله کمیته امداد حضرت امام آن‌ها را تحت پوشش قرار می‌دهد. خب این لازم هست، اما کافی نیست. کمیته امداد تا چه اندازه توان دارد که آن‌ها را پوشش دهد و بتواند کمک کند. خب در اینجا NGO‌ها می‌توانند کمک کنند کما اینکه همیشه گلریزان را سالی یک بار برگزار و مردم کمک می‌کنند که یک سری زندانی‌ها آزاد شوند و به آغوش خانواده بازگردند. خب به هر حال در اینجا باز می‌توانیم از NGO‌ها کمک بگیریم تا زندانش تمام شود و بیرون آید و خانواده‌اش بیشتر آسیب نبیند.

دیدارنیوز: آقای دکتر طبیعتا باید یک فکر دیگری کرد.

عزیزی: مثلاً چه فکری؟

دیدارنیوز: شما گفتید فردی که به زندان می‌رود کمیته امام خانواده‌اش را تحت پوشش قرار می‌دهد. البته کمیته امداد هم بودجه‌اش کاملاً محدود است و خیلی جوابگو نیست و فرض کنید NGO‌ها وارد شوند و کمک کنند. حرف من این است که خیلی از جرائمی که امروز جزای‌شان زندان است، کشور‌های دیگر یک فکر دیگری برایش کرده‌اند؛ مثلاً بحث معتاد‌ها و مواد مخدر.

عزیزی: مثلاً کدام کشور؟

دیدارنیوز: مثلا پرتغال؛ پرتغال تا چند سال پیش یکی از کشور‌هایی بود که در بحث مواد مخدر و اعتیاد وضعیتش بسیار وخیم بود. این‌ها آمدند یک تغییراتی انجام دادند. همه حرف من این است که ما باید نگرش را عوض کنیم. یک زمانی در این مملکت می‌گفتند اعتیاد جرم است؛ بعد گفتند اعتیاد جرم نیست، بلکه یک بیماری است و نباید نگاه مجرمانه به آن داشته باشیم. جالب است امروز در یک سری از کشور‌ها مثل همین پرتغالی که مثال زدم می‌گویند بیماری هم نیست.

عزیزی: جرم نیست و بیماری هم نیست پس چیست؟

دیدارنیوز: می‌گویند اعتیاد یک روشی است و ما این روش را نمی‌پسندیم.

عزیزی: من یک کتاب به نام «اعتیاد: نیاز، جرم، بیماری» نوشته‌ام. خیلی راحت ثابت کرده که مواد مخدر یک زمانی نیاز بوده، یک زمانی جرم بوده و بعد بیماری شده است. یک کتاب دیگری هم با عنوان «پیشگری و درمان اعتیاد» نوشتم که خب من معتقد بودم معتاد بیمار است. یک جلسه خصوصی خدمت حضرت آقا بودیم ایشان فرمودند کتابت را خوانده‌ام و گفتند خودت در کتابت گفتی یک عده به علت عیاشی به سراغ مواد مخدر می‌روند. این‌ها بیمار نیستند بلکه به علت عیاشی سراغ مواد مخدر می‌روند. پس حرفم را اصلاح کردم و گفتم معتادین دو گروه هستند؛ یک عده بیمار و عده‌ای مجرم هستند. آن‌هایی که به علت عیاشی سراغ مواد مخدر می‌روند مجرم هستند. مثلاً یک درصد مردم جامعه اسکیزوفرنی دارند و یک و نیم درصد بایپولار و ... دارند و دو و نیم درصد روانی مزمن هستند. خب این‌ها اکثراً سراغ مواد مخدر می‌روند. این‌ها را می‌شود بیمار تلقی کرد. یا مثلاً در گذشته‌های دور امکانات نبود و زایمان‌ها سخت بود، مواد مخدر استفاد می‌کردند. یا بالاخره هر دلیلی و حالا نمی‌خواهم زیاد در مورد این صحبت کنم، این‌ها را می‌توان بیمار تلقی کرد. آن چیزی که شما در مورد کشور‌های خارجی و زندانیان گفتید، مثلاً من آمریکا را مثال می‌زنم، ۶۰ درصد زندانیان آمریکایی مشکل روحی ـ روانی دارند که دستگیر می‌شوند و به زندان می‌روند. نزدیک ۲ تا ۳ میلیون زندانی دارند که بیشترین زندانی در جهان است. از لحظه‌ای هم که مجرم وارد زندان می‌شود، بی هویت می‌شود. مثل ایران هتل پنج ستاره نیست. یعنی اسم و فامیلش عوض می‌شود و یک کد به او می‌دهند. مطالعات نشان می‌دهد ۶۰ درصد دیوانه به آنجا می‌روند و در آنجا صددرصد دیوانه می‌شوند. من زندان‌ها را رفتم بررسی کردم و دیدم. الان زندانی‌های امنیتی و نظامی را جدا کرده‌اند. زنان که از اول هم جدا بود. چک و همه را جدا کرده‌اند. خیلی‌ها در ایران عمداً در زمستان جرم مرتکب می‌شوند که به زندان بروند و از آنجا استفاده کنند. برایشان مثل هتل است. آن چیزی که شما گفتید در کشور‌هایی مثل هلند و پرتغال مواد مخدر راحت استفاده می‌کنند، اصطلاحی است در پزشکی به نام Harm Reduction کاهش ضرر و زیان. مثلاً کسی که هروئین تزریق می‌کند از سرنگ مشترک استفاده می‌کند ما این را قانع کنیم که هروئین را استفاده کند و ما برای او تزریق می‌کنیم تا به جای سرنگ مشترک از سرنگ بهداشتی استفاده کند که فقط خودش آسیب ببیند و دیگران آسیب نبینند. بعد در کلاس‌های ما شرکت کند و ما او را قانع کنیم که به جای تزریق، به صورت تدخینی هروئین استفاده کند و بعد باز در کلاس‌های ما شرکت کند و بپذیرد هروئین را کنار بگذارد و تریاک یا شیره با دوز بالا استفاده کند. این موفقیت است تا همینطور دوز پایین بیاید. در Harm Reduction هدف غایی امساک کامل نیست، بلکه کاهش ضرر و زیان است. نهایتاً ما این را تحت درمان متادون قرار دهیم که درمان نگهدارنده با متادون می‌گویند. ممکن است به متادون وابستگی پیدا کند و این هیچ اشکالی ندارد. کسی که از هروئین و تزریق به متادون وابسته شده هیچ اشکالی ندارد و موفقیت است، این یک Harm Reduction  است و متادون طول عمرش نیز بیشتر است. چون طول عمر هروئین کم است و هر نیم ساعت یا یک ساعت دوست دارد هروئین مصرف کند. خب کسی که اینطور است محل کارش نمی‌تواند ظاهر شود، همیشه دروغ می‌گوید و غیبت می‌کند و قیافه ژولیده‌ای دارد و یک انسان مضر در جامعه است؛ بنابراین حال ممکن است به مواد مخدر عادت کرده باشد. این را تحت درمان متادون قرار دهیم. چون طول عمر متادون زیاد است می‌تواند در محل کارش حاضر شود، غیبت نکند، دروغ نگوید، به خانواده‌اش آسیب نرساند، به اقتصاد خانواده آسیب نرساند و کمک هم بکند. این Harm Reduction است که در واقع خیلی مدیریت شده است.

من در سال ۸۳ ده مقاله تحت عنوان قانونمند شدن مصرف تریاک نوشتم. آن زمان مدیر کل بهزیستی خراسان شمالی بودم و استاندار خراسان شمالی به من گفت مواظب باش که با نوشتن این مقاله رابطه نیروی انتظامی‌ها با تو بد نشود. گفتم نه این جزء اعتقادات من است و خیلی خوب ثابت کرده بودم که از میان بد و بدتر، بد را انتخاب کنیم. مثلاً آنکه قرار است معتاد شود، به جای مصرف گل و شیشه، تریاک مصرف کند. ما نمی‌گوییم تریاک خوب است، اما نسبت به بقیه بهتر است. البته این بد آموزی نشود. یا من پیشنهاد کرده بودم که در هر شهرستانی مثل هلند، یک جای مشخصی مواد مخدر با یک دوز مشخصی خرید و فروش شود و با یک دوز مشخصی هم مصرف شود. صد متر آن طرف‌تر اگر مواد دست گرفتند با آن‌ها برخورد کنند. چون توجیه من این بود که به جای مصرف و خرید و فروش مواد مخدر در همه آپارتمان‌ها در یک جای مشخص با نظارت پلیس این اتفاق بیفتد. به این Harm Reduction می‌گویند؛ یعنی از میان بد و بدتر، بد را انتخاب می‌کنیم و چاره‌ای هم نداریم. آن زمان نیروی انتظامی ناراحت می‌شد. بعد از ده سال خود نیروی انتظامی به این نتیجه رسید که به بیماران مبتلا به اعتیاد شربت تریاک بدهند. بالاخره ما ده سال از آن‌ها جلوتر بودیم. من اعتقاد دارم همان کاری که الان در هلند می‌کنند ما هم اینجا انجام دهیم. الان ممکن است یک عده به حرف من بخندند و مخالف باشند. اما یک روزی به این حرف می‌رسند. چاره‌ای نداریم چون مخدرهای بسیار خطرناکی دارد می‌آید. در یک دستمال کاغذی مواد مخدر است و شما هم تشخیص نمی‌دهید و خیلی راحت آلوده می‌شوید. مواد مخدری مثل کوکائین با یک بار استفاده آلوده می‌کند. برخی از مواد مخدر‌ها مثل گل هم فکر می‌کنم با یک بار استفاده فرد را آلوده کند. ما اگر Harm Reduction اجرا کنیم دیگر سراغ این‌ها نخواهند رفت. یعنی ما نباید بگذاریم فرهنگ استفاده از مواد مخدر به سمت مواد صنعتی برود.

تقریباً بیست سال پیش بود خدا رحمت کند آیت‌الله شاهرودی آن زمان رئیس قوه‌قضائیه بود در آن زمان من اشاره کردم. در کتابم هست و نامه‌اش هم در کتابم چاپ کردم. گفتم این‌ها بیمار هستند به جای اینکه شما این‌ها را به جزیره یا زندان ببرید باید بیمارستان‌های روان پزشکی را بیشتر کنید و باید پزشکان درمانگر اعتیاد را زیاد کنید. این همه را به زندان بردید و این همه بی‌حرمتی شد و این همه به جزیره رفتند آیا تعداد قاچاقچیان و معتادان کم شد یا زیاد شد؟ خب زیاد شد. خدا رحمتش کند آدم خوبی بود و من یک پزشک عمومی بودم، ایشان هیچ چیزی به بنده نگفتند. حالا برخی در فرودگاه من را دیدند گفتند هنوز زنده‌ای؟ گفتم چرا؟ گفتند که به رئیس قوه‌قضائیه همچین نامه‌ای نوشتید. خدا رحمت‌شان کند بعداً هم که دیدیم خیلی خوب و محترمانه برخورد کردند. آن زمان من در مورد مواد مخدر صنعتی هشدار دادم. گفتم خب شما جلوی تریاک را گرفتید، با مواد مخدر صنعتی که در آینده خواهد آمد چه خواهید کرد؟ الان در همه جای جهان یک معضلی شده است. اعتقاد من این است که ما هم باید همین مسیر را جلو برویم. چون همان دو و نیم درصد بیمار روانی مزمن که فقیر و غنی و وکیل و وزیر نیز نمی‌شناسد و شامل همه می‌شود؛ پس باید مدیریت کرد. نمی‌شود ریشه کن کرد و جزء محالات است و در هیچ نقطه از جهان ریشه کن نمی‌شود.

سالانه ۵۰۰ تن برای مصارف پزشکی احتیاج به مورفین داریم. هر ده کیلو تریاک یک کیلو مورفین می‌شود. یعنی پنج هزار تن تریاک باید باشد که پانصد تن مورفین برای مصارف پزشکی بگیریم. خب چون وسوسه برانگیز است حتماً قاچاق نیز خواهد شد. بوده، هست و خواهد بود. پس باید مدیریت کنیم.

دیدارنیوز: سابقه شما نشان داده در این حوزه پیشرو هستید و این خیلی خوب است.

عزیزی: بله من ده هزار بیمار مبتلا به اعتیاد درمان کرده‌ام.

دیدارنیوز: اما بحث من الان در مورد زنان و کودکان بی‌سرپرست است. عرضم این است که وقتی ما نگاه مجرمانه به خیلی از مسائل داریم...

عزیزی: شما گفتید که چرا در پرتغال زندانی معتاد نداریم. من هم ایران را مثال زدم.

دیدارنیوز: بله بحث به آن سمت رفت. شما گفتید مثال، من عرض کردم پرتغال. اما صحبت اولیه من این بود که ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار زن و کودک بی‌سرپرست در طول سال داریم. همین‌ها خودش منشأ معضلات اجتماعی می‌شود. اگر برخی از این مسائل مثل اعتیاد را نگاه مجرمانه نداشته باشیم و یا حداقل مجازات‌های جایگزین قرار دهیم معضلات اجتماعی بعدی پیش نمی‌آید.

عزیزی: ۲۵۰ هزار زندانی ما داشتیم، اما الان خیلی کم شده است. حدود صد هزار تا از زندانیان‌مان به خاطر مجازات‌های جایگزینی که الان دارند انجام می‌دهند کمتر شده است. تعداد زندانیان ما الان خیلی کم شده یعنی به زیر صد و پنجاه هزار تا رسیده است. از این صد و پنجاه هزار تا هم ۴۵ درصد آن‌ها مستقیما مربوط به مواد مخدر است و ۴۵ تا ۷۵ هزار تا غیر مستقیم به مواد مخدر مربوط می‌شود؛ یعنی به نوعی با مواد مخدر ارتباط دارند.

دیدارنیوز: در مجلس این دغدغه را آقایان دارند یا خیر و اگر دارند برای مجازات‌های جایگزین چه کردند؟

عزیزی: اگر دقت کنید ما در مجلس تصویب کردیم. قبلاً برای سی گرم هروئین اعدام می‌کردند. ما گفتیم اعدام نکنید. اگر کسی مستقیماً به طرف نیرو‌های نظامی اسلحه نکشیده باشد، این‌ها که سوداگر مواد مخدر هستند اعدام نشوند. یک کمکی شد که تعداد اعدامی‌ها کمتر شوند و مجازات‌های جایگزین صورت گیرد. مثلاً شما می‌بینید یک نفر جرمی مرتکب شده، او را وادار می‌کنند هزار اصله درخت بکارد و خودش هم آن‌ها را بزرگ کند یا باید خیابان را تمیز کند. خب این‌ها مجازات‌های جایگزین هستند. این فرهنگ دارد جا می‌افتد و برخی از قضات در حال اجرای آن هستند و تعداد زندانیان کم شده و کمتر هم خواهد شد.

دیدارنیوز: نکته دیگر در مورد اعتراضات کارگری است، به نظر می‌رسد در این حوزه یک نگاه امنیتی وجود دارد؟

عزیزی: نظر شما اشتباه است. اصلاً چنین چیزی وجود ندارد. هیچ اشکالی ندارد کارگری اعتراض کند. صنفی اعتراض کند ما هم به‌عنوان کمیسیون اجتماعی حمایتش می‌کنیم. اما برخی اوقات خارجی‌ها و یا ضد انقلاب‌ها در این‌ها نفوذ می‌کنند. در قالب اعتراضات کارگری موضوع را امنیتی می‌کنند. خب این‌ها کاملاً شناخته شده و کاملاً با آن طرف آب ارتباط دارند و کاملاً تلفن‌هایشان رصد می‌شود. آن کارگری که برای ارتزاق خودش اعتراض می‌کند هیچ مشکلی نیست و تا کنون کسی هم به او چیزی نگفته است. یا کارگری که به خاطر مسائل صنفی اعتراض می‌کند هیچ اشکالی هم ندارد. اما کارگر نمایی که در لباس کارگری بیاید و بخواهد جمهوری اسلامی را زیر سؤال ببرد خب معلوم است که با او برخورد می‌کنیم.

دیدارنیوز: نتیجه می‌گیریم که ما امروز هیچ کارگری به صرف اعتراض برای معیشت و مشکلات خودش در زندان نداریم.

عزیزی: خب اگر اینطور باشد پس ما باید دو میلیون زندانی داشته باشیم. شما می‌بینید که کارگر‌ها اعتراض می‌کنند و جلوی مجلس و دولت هم جمع می‌شوند. همه جا اعتراض می‌کنند. این عده قلیلی از این‌ها هستند خیلی کم و ناچیز از اسم کارگر سوء استفاده می‌کنند و می‌خواهند کارگر را هم بدنام کنند. اما کارگری که اعتراض می‌کند به حق هم هست رسیدگی می‌شود. شما دیدید که قوه‌قضائیه و مجلس و دولت رسیدگی می‌کند. اما آن‌ها که می‌خواهند سوء استفاده کنند خب مشخص است که برخورد می‌شود.

دیدارنیوز: چند روز قبل ظاهراً رئیس محترم قوه‌قضائیه دستورالعملی دادند که مجازات‌های جایگزین استفاده شود. تا جایی که امکان دارد از زندان استفاده نشود.

عزیزی: بله اتفاقاً بر اساس دستور جدیدی هم که دادند، خیلی از زندانیان آزاد خواهند شد. هدف؛ زندان زدایی است، مگر اینکه اجتناب ناپذیر باشد.