عید فطر به همراه عید قربان از جمله بزرگترین اعیاد بین مسلمانان جهان است. مردم مسلمان پس از یک ماه عبادت در ماه مبارک رمضان روز اول شوال را جشن می‌گیرند. خانه تکانی، پوشیدن لباس‌های نو، دید و بازدید و خوردن شیرینی‌های محلی از جمله آیین‌ها و سنت‌های پسندیده مسلمانان در این روز است.
دیدارنیوز ـ بهرام محمدی: روز‌های قربان و فطر بزرگترین اعیاد در نزد مسلمانان است. اولین روز ماه شوال پس از یک ماه روزه‌داری و امساک از خوردن و آشامیدن و بهره‌مندی از برکات ماه مبارک رمضان مسلمانان آن را جشن می‌گیرند و در حقیقت پاداش یک ماه فرمانبرداری از خداوند را در این روز می‌گیرند. در حقیقت عید فطر عید روزه دارانی است که به فرمان الهی گردن نهادند و خداوند نیز بدان‌ها بشارت داده است.
حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام نیز در یکی از اعیاد فطر طی خطبه‌ای به این مطلب اشاره فرموده‌اند و در آن مؤمنان را بشارت و مبطلان را بیم داده‌اند. حضرت فرمودند:
«ای‌ها الناس! ان یومکم هذا یوم یثاب فیه المحسنون و یخسر فیه المبطلون و هو اشبه بیوم قیامکم، فاذکروا بخروجکم من منازلکم الی مصلاکم خروجکم من الاجداث الی ربکم و اذکروا بوقوفکم فی مصلاکم و وقوفکم بین یدی ربکم، و اذکروا برجوعکم الی منازلکم، رجوعکم الی منازلکم فی الجنه.
عبادالله! ان ادنی ما للصائمین و الصائمات ان ینادیهم ملک فی آخر یوم من شهر رمضان، ابشروا عبادالله فقد غفر لکم ما سلف من ذنوبکم فانظروا کیف تکونون فیما تستانفون».
ای مردم! این روز شما روزی است که نیکوکاران در آن پاداش می‌گیرند و زیانکاران و تبهکاران در آن مایوس و ناامید می‌گردند و این شباهتی زیاد به روز قیامت‌تان دارد، پس با خارج شدن از منازل و رهسپار جایگاه نماز عید شدن به یاد آورید خروج‌تان از قبر‌ها و رفتن‌تان را به سوی پروردگار، و با ایستادن در جایگاه نماز به یاد آورید ایستادن در برابر پروردگارتان را و با بازگشت به سوی منازل خود، متذکر شوید بازگشت‌تان را به سوی منازل‌تان در بهشت برین،ای بندگان خدا، کمترین چیزی که به زنان و مردان روزه‌دار داده می‌شود این است که فرشته‌ای در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا می‌دهد و می‌گوید:
هان بشارت‌تان باد!ای بندگان خدا که گناهان گذشته‌تان آمرزیده شد، پس به فکر آینده خویش باشید که چگونه بقیه ایام را بگذرانید.
عارف کامل ملکی تبریزی نیز در کتاب المراقبات درباره عید فطر آورده است: «عید فطر روزی است که خداوند آن را از میان دیگر روز‌ها برگزیده است و ویژه هدیه بخشیدن و جایزه دادن به بندگان خویش ساخته و آنان را اجازه داده است تا در این روز نزد حضرت او گرد آیند و بر خوان کرم او بنشینند و ادب بندگی به‌جای آرند، چشم امید به درگاه او دوزند و از خطا‌های خویش پوزش خواهند، نیاز‌های خویش به نزد او آرند و آرزو‌های خویش از او خواهند و نیز آنان را وعده و مژده داده است که هر نیازی به او آرند، برآورده و بیش از آنچه چشم دارند به آنان ببخشند و از مهربانی و بنده‌نوازی، بخشایش و کارسازی در حق آنان روا دارد که گمان نیز نمی‌برند».
با توجه به اهمیت وافر این روز در بین مردم، مسلمانان این عید گرانقدر را جشن می‌گیرند و مطمئنا در کشور‌های اسلامی عیدی عظیم‌تر از آن وجود ندارد و مردم مسلمان در کشور‌های مختلف از چند روز مانده به عید فطر برای آن مهیا می‌شوند و آداب و سنن مختلفی نیز در آن روز مرسوم است. البته در میان کشور‌های مختلف اسلامی یکسری آداب و سنن مشترک وجود دارد همانند خانه تکانی، دیدوبازدید، خوردن شیرینی و پوشیدن لباس‌های نو و تنها تفاوت‌های جزئی وجود دارد؛ مثلا در ایران به مناسبت عید فطر ۲ روز به صورت رسمی تعطیل است، اما در کشوری مثل کویت این تعطیلات یک هفته است. ذیلا به بخشی از آداب و رسوم مسلمانان در کشور‌های مختلف اشاره می‌شود.
عید فطر در مالزی
در مالزی، عید فطر بیشتر به نام‌های «هری رایا» یا «عیدالفطری» خوانده می‌شود. هری رایا در لغت به معنی «روز جشن» است؛ و برای اشاره به عید‌های اسلامی، چون عید فطر و عید قربان به کار می‌رود.
معمولاً در شب پیش از عید فطر، خانواده‌های مالایی، به‌ویژه زنان خانه‌دار به تهیه غذاها و شیرینی‌های سنتی مخصوص این عید می‌پردازند. از مهمترین این غذاها، رندانگ است که از گوشت گاو و مرغ پخته شده در شیر نارگیل درست می‌شود. دیگر غذای سنتی مخصوص عید فطر، کتوفات است که از برنج پیچیده شده در برگ خرما تهیه می‌شود.
در فرهنگ مالزی، شب بیست‌وهفتم ماه رمضان «توجوه لیکور» خوانده می‌شود که به معنی عدد بیست‌وهفت است. در طی این شب‌ها، مردم مالزی با روشن کردن شمع‌ها و چراغ‌های نفتی (که پلیته نامیده می‌شود) در جلوی خانه‌ها و آذین‌بندی و چراغانی کردن خیابان‌ها به استقبال عید فطر می‌روند. این سنت از این باور سنتی مالایی‌ها سرچشمه می‌گرفت که در شب قدر، فرشتگان و روح‌القدس در خانه‌هایی که در آن نور وجود دارد، فرو می‌آیند؛ البته امروزه چنین باوری وجود ندارد و روشن کردن چراغ‌های نفتی صرفاً جنبه تزیینی دارد.
در طول عید فطر، مرسوم است که مالایی‌ها لباس‌های سنتی و محلی را می‌پوشند؛ لباس سنتی مردان «باجوملایو» و لباس سنتی زنان «باجوکورونگ» یا «باجوکبایا» خوانده می‌شود. همچنین در بین مردان و زنان مسلمان مالزی مرسوم است که شال‌های سنتی موسوم به «سونگت» را در روز‌های عید فطر بر شانه‌های خود بیندازند.
مسلمانان مالزی عموماً در روز و پس از طلوع آفتاب، در نماز عید فطر شرکت می‌جویند؛ پس از نماز زیارت اهل قبور مرسوم است. در زمان زیارت قبور، سوره یس از قرآن را می‌خوانند و برای آرامش روح مردگان دعا می‌کنند.
در باقی روز، مالایی‌ها به دیدار آشنایان و خویشاوندان‌شان می‌روند؛ به بچه‌ها در روز عید فطر مقداری پول داده می‌شود که «دویترایا» نام دارد.
در ایام عید فطر، دانشگاه‌ها و مدارس مالزی یک هفته تعطیل است، هرچند ادارات و موسسات دولتی تنها دو روز تعطیل هستند. سابقاً تعطیلی عید فطر، دو هفته بود؛ که به دلیل بعضی مخالفت‌ها به یک هفته کاهش داده شد.
نخست‌وزیر مالزی هم در روز اول عید فطر معمولاً بارعام می‌گیرد و مردم می‌توانند برای عرض تبریک به خانه او بروند؛ این مراسم در شهر «پوتراجایا» برگزار می‌شود.
آتش‌بازی در شب‌های عید فطر مرسوم است؛ البته برای آتش‌بازی محدودیت‌های قانونی وجود دارد، اما مواد آتش‌بازی به‌طور غیرقانونی از بازار سیاه خریده می‌شود؛ با وجود ممنوعیت آتش‌بازی، این مراسم به ویژه در بین بچه‌های مالایی از محبوبیت برخوردار است. آتش‌بازی از روز‌های آخر ماه رمضان شروع شده و تا یک هفته پس از پایان ماه رمضان نیز ادامه دارد.
عید فطر ترکمن‌ها
ترکمن‌ها دو روز مانده به اتمام ماه رمضان را «کر» می‌نامند. در این روز زنان خانواده به همراه دختران به امر نظافت خانه مشغول می‌شوند و به این صورت از عید فطر استقبال می‌کنند. آن‌ها روز قبل از ماه رمضان را «قوقن» می‌نامند و در این روز نان روغنی محلی به نام چافاتی را می‌پزند و بین همسایگان تقسیم می‌کنند آن‌ها پس از عید فطر به دید و بازدید اقوام می‌پردازند و عید را به یکدیگر تبریک می‌گویند.
عید فطر در سودان
مردم مسلمان سودان نیز همانند سایر مسلمانان این روز را به جشن می‌نشینند. آن‌ها در نیمه ماه مبارک رمضان با خانه تکانی خود را برای عید آماده می‌کنند و زنان در خانه انواع کیک و شیرینی‌های محلی را می‌پزند و بعد از نماز عید به مساجد برده و به میان مردم و افراد کهنسال و کودکان تعارف می‌کنند.
مردم سودان در ابتدای روز عید به دید و بازدید اقوام و همسایگان می‌روند و سپس بر سر مزار اموات خود می‌روند. آن‌ها در واقع اولویت اول‌شان زنده‌ها هستند.
عید فطر در ترکیه
مردم ترکیه نیز چند روز مانده به عید خانه تکانی می‌کنند و در روز عید فطر شیرینی و آب نبات زیادی مصرف می‌کنند به همین خاطر این روز را «شکر بایرامی» یعنی عید شکر می‌نامند. در ترکیه تعطیلات رسمی به مناسبت عید فطر ۳ روز است.
