«سیل» تکرار «زلزله» نشود

دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: هنوز صدای کودکی که چندین بار مادرش را صدا کرد و آدرس خانه زیرآب رفته را ‌پرسید در گوشمان است. سیل فروکش می‌کند و به مرور، کشور به حالت عادی بر‌خواهد گشت؛ اما در این میان، تکلیف خانه‌های ویران چیست؟ بخش بزرگی از کمک‌رسانی‌ها باید بعد از واقعه و به صورت منسجم با مدیریت متمرکز صورت پذیرد. در زلزله کرمانشاه، شاهد شلم شوربایی از کمک‌رسانی بودیم که در نهایت، کار به ورود قوه قضاییه کشید. بزرگترین عامل این بی‌نظمی نیز نبود برنامه مناسب و ارگان مسئول بوده است. البته عدم اعتماد مردم به ارگان‌های دولتی نیز در این امر بی‌تاثیر نبوده است.

در جریان جمع آوری کمک و اقدام به ساختمان‌سازی‌ در کرمانشاه، نهادهای مختلف و افراد شهیر پا به میدان گذاشتند و هر یک به صورت هماهنگ یا ناهماهنگ با دیگر طرف های همکار، شروع به پیاده سازی اهداف کردند. از جمله این افراد مشهور می توان به علی دائی، صادق زیباکلام و نرگس کلباسی اشاره کرد.

نقش پررنگ «نرگس کلباسی» در ساخت‌وسازهای منازل کرمانشاه بسیار به چشم آمد و او خدمات ارزشمندی در بیش از یک سال گذشته در این استان انجام داده است. همچنین با شروع سیل نیز وی در صفحه اینستاگرام خود اعلام کرد که به مناطق سیل‌زده گلستان برای کمک می‌رود اما وی چندی بعد در صفحه اینستاگرام خود اعلام کرد که حسابش مسدود شده است و نمی تواند پول‌هایی که مردم واریز کرده‌اند را برداشت کند. معاون فضای مجازی دادستان کل کشور بعد از اعلام این موضوع گفت: «نرگس کلباسی می‌تواند با اخذ مجوز به فعالیت‌های خود ادامه دهد». این در حالی است که پیش از این معاون فضای مجازی دادستانی کل کشور و همچنین مسئولان پلیس فتای کشور نسبت به برخورد با افرادی که برای جمع آوری کمک، شماره حساب اعلام کنند خبر داده بودند. این رخداد در حقیقت به دلیل این است که مسیر درستی برای کمک‌رسانی  وجود ندارد و خیرین و مردم در شرایطی بحرانی مانند سیل و زلزله نمی‌دانند به چه کسی و چگونه باید کمک کنند که از اطمینان کافی برخوردار باشد.

ردپای بنیاد مسکن در ساماندهی به سلبریتی‌ها در زلزله کرمانشاه

در سالگرد زلزله کرمانشاه مجید جودی، مدیرکل بازسازی بنیاد مسکن در گفت‌وگو با دیدارنیوز بیان کرد که نرگس کلباسی، علی دایی و... مقداری پول به منطقه برده‌اند و با آنها صحبت شده است که به دل برنامه بنیاد مسکن بیایند تا همسو با برنامه بنیاد پیش بروند و قرار شده است که قسمتی که مردم می‌خواهند برای خانه‌هایشان مازاد بر وام و بلاعوض هزینه کنند (در قسمت نازک‌کاری‌ها) کمک کنند.

جودی همچنین بیان کرد: در زلزله کرمانشاه حدود ۱۹۰۰ روستا آسیب‌دیده و حدود ده شهر ما تحت تأثیر زلزله قرار گرفته است. دولت وام و کمک بلاعوضی حدود ۵ هزار میلیارد تومان برای مردم تصویب کرده و حدود ۴ هزار میلیارد تومان هم به مردم کمک می‌کند که در نتیجه چیزی حدود ۹ هزار میلیارد تومان در منطقه هزینه می‌شود. ولی کل پول سلبریتی‌ها و خیرین حدود ۲۰ تا  ۳۰میلیارد تومان بوده است که بسیار ناچیز است. از طرف دیگر ما یک برنامه مدون بازسازی برای خانواده‌ها داریم که باید وام بگیرند و خانه‌هایشان را بسازند. این افراد مقداری پول به منطقه آورده‌اند و  اگر قرار باشد با این ۲۰ یا ۳۰ میلیارد تومان در برنامه ۵ هزار میلیارد تومان دولت خلل ایجاد کنند، ما این اجازه را نمی‌دهیم». در حقیقت در زلزله کرمانشاه کار اصلی بردوش بنیاد مسکن بوده است و سلبریتی‌ها در بخش پایانی کار به جریان ساخت‌وساز اضافه می‌شدند.

با اینکه بنیاد مسکن بارها اعلام کرده است که ساخت منازل به عهده بنیاد است اما سایت رسمی نرگس کلباسی(www.nargeskalbasi.com) به گونه‌ای تا به امروز توضیح داده است که گویی ۱۱۳ خانه که تحت پوشش وی بوده است توسط تیم پویش یاران عشق (تیم کلباسی) احداث شده است. حتی سخن از طراحی نقشه نیز به میان آمده است که همین موضوع شاید نوعی بی‌اعتمادی را در بین مردم ایجاد کند و کمک‌ها به حداقل برسد. زیرا به مرور این سوال پیش می‌آید که تیم پویش یاران عشق که حداقل تا چند وقت پیش مجوز نداشته است و حساب نرگس کلباسی نیز به همین دلیل مسدود شده است، چگونه و بر چه اساسی تحت لوای بنیاد مسکن تا به امروز کار کرده است و تکمیل ۱۱۳ خانه را عهده دار است؟ شاید بهتر باشد که دو طرف جریان به صورت رسانه‌ای با شفافیت بیشتر به کار خود ادامه بدهند.

جریان کمک‌‌رسانی سلبریتی‌ها و مسدود شدن شماره حساب‎ها نشان از این دارد که در شرایط بحرانی، توجه لازم به روند قانونی در این خصوص در کشور نمی شود. در جریان زلزله کرمانشاه در فضای مجازی شاهد مانور افرادی با فالوور بالا بودیم که درصدد جمع‌آوری پول و وسایل مورد نیاز زلزله‌زدگان بودند که بسیاری از این کمک‌ها به دلیل عدم آگاهی مورد استفاده قرار نگرفت و هدر رفتند. متاسفانه این ناهماهنگی‌ها و نابه‌سامانی‌ها مشکلاتی را برای مردم منطقه و دولت ایجاد کرد. از سوی دیگر ورود افراد غیرمتخصص بارها باعث برهم زدن نظم مناطق زلزله زده شد.

همچنین این روند که یک فرد حقیقی در فضای مجازی شماره حسابی ارائه دهد و پول جمع کند، در شبکه‌های اینترنتی رواج پیدا کرد و مشکلات فراوانی را بعد از زلزله بوجود آورد. در صورتی که  این حرکت کاملا خلاف قانون است. بر همین اساس شاهد اتقافات تلخی در خصوص اقدام برخی از افراد سود جو برای جمع آوری کمک‌های نقدی بوده‌ایم که بخش زیادی از این کمک‌ها در حساب شخصی آنها انباشته شده است و با ورود قوه قضاییه به موضوع، رسیدگی صورت گرفت.

اما در این بین افرادی حضور داشتند که درصدد کمک‌رسانی بودند و هستند. نرگس کلباسی در یک سال گذشته زحمات فراوانی در کرمانشاه کشیده است و از روز نخست تا امروز در کنار این مردم رنج کشیده بوده است. ولی باید به دو نکته توجه داشت تا این خدمات، اصولی و با نظم صورت گیرد. نخست اینکه خدمات باید تحت عنوان یک سازمان مردم نهاد که به صورت رسمی ثبت شده است، صورت گیرد تا نظارتی بر این کمک‌ها باشد. از سوی دیگر کاملاً باید روند خدمات، روشن و شفاف باشد و مردم به این اطلاعات دسترسی داشته باشند. نرگس کلباسی در صفحه اینستاگرامی خود کاملا روند کار و هزینه‌ها را با جزییات منتشر می کند و این باعث جلب اطمینان مردم است. اما تا زمانی که با حساب شخصی و بدون داشتن هیچ مرکز رسمی این کمک‌ها جمع شود نوعی بی‌نظمی و خروج از قانون به حساب می‌آید.

ایران کشوری وسیع با شرایط خاص منطقه‌ای است، به همین دلیل احتمال وقوع بلایای طبیعی در کشور  زیاد است. زلزله کرمانشاه و شرایطی که در آن حاکم بود می‌تواند بزرگترین درس برای چگونگی کنترل بحران برای دولت و ارگان‌های دولتی و غیردولتی باشد.

در جریان سیل‌های اخیر که بسیاری از خانه‌ها در استان‌های مختلف تخریب شده است نقش بنیاد مسکن قطعاً پررنگ خواهد بود و این ارگان با کمک مردم می‌تواند کمک بزرگی به مردم سیل‌زده بکند. شکی نیست که بنیاد مسکن و دولت با تعریف راه صحیح برای خیرین می‌توانند از آنها در این راه کمک بگیرند و از سودجویی عده‌ای جلوگیری کنند، اما همه این‌ها در صورتی است که جریان به درستی مدیریت شود و تحت نظارت قانون، این کمک‌رسانی‌ها صورت گیرد و فجایع زلزله کرمانشاه بار دیگر تکرار نشود.