جعل و تکذیب خبر؛ شیوه‌ای نخ نما شده

دیدارنیوز ـ مسلم تهوری: یکی از مشکلات انسان کنونی، مواجهه او با حجم عظیمی از اخبار و اطلاعات است. حجم زیادی از اطلاعات صحیح و ناصحیح در هم آمیخته می‌شوند. در هنگامه‌ای قرار گرفته‌ایم که هر فرد به همراه یک گوشی هوشمند، قادر است نقش یک رسانه را ایفا کند. هر فرد حرفه‌ای و یا غیرحرفه‌ای، متعهد و یا غیرمتعهد با استفاده از شبکه‌های مجازی، هر خبری را می‌تواند با جمع کثیری از مردم به اشتراک بگذارد و چه بسا عده‌ای که هدف‌دار نیز عمل می‌کنند بافته‌ها و اوهام ذهنی خود را به‌عنوان خبری واقعی، انتشار می‌دهند. با توجه به وضعیت موجود، نیاز مبرم به رسانه‌هایی داریم که در پی راستی آزمایی اخبار باشند و بعضا اخبار سره را از ناسره تفکیک کنند و در اختیار مخاطبان خود قرار دهند.

چندی پیش در شبکه‌های اجتماعی، خبری منتشر شد که بر اساس نظرسنجی گالوپ، رهبر جمهوری اسلامی ایران بی‌توجه‌ترین رهبر نسبت به وضعیت معیشت مردم کشور خود است و در بین ۲۰۹ کشور جهان در رتبه ۲۰۹ قرار دارد.

متن خبر از این قرار است:
موسسه گالوپ از معتبرترین موسسات نظرسنجی در جهان است که در یک پروژه نظرسنجی بین‌المللی در سال ۲۰۱۸ اعلام کرد که سیدعلی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران بی‌توجه‌ترین رهبر نسبت به وضعیت معیشت مردم کشور خود است. این نظر سنجی در ۲۰۹ کشور جهان صورت گرفت و سیدعلی خامنه‌ای رتبه ۲۰۹ را بدست آورد. رتبه اول از نظر توجه دولتمردان به وضعیت معیشت و رفاه مردم به دولت سوئیس رسید و پس از آن کشور‌های دانمارک، سوئد، فنلاند و هلند رتبه‌های دوم تا پنجم جهان را بدست آوردند. دولت آمریکا رتبه ۴۲ و کانادا رتبه ۲۸ و پادشاهی اسپانیا رتبه ۱۹ جهان می‌باشند. ایران پس از سودان، گامبیا و سومالی رتبه ۲۰۹ جهان را کسب کرده است. طبق این نظرسنجی، میزان رفاه و معیشت مردم سوئیس ۴/۹۸ از ۵ می‌باشد و میزان رفاه معیشت در ایران ۰/۰۲از ۵ می‌باشد.

خبر منتشر شده از چند منظر، شک برانگیز بود؛ اول آنکه کل کشور‌های عضو سازمان ملل متحد ۱۹۳ کشور هستند و از موسسه معتبری همچون گالوپ بعید است که نظر سنجی خود را از بین ۲۰۹ کشور انجام داده باشد. دوم آنکه کل کشور‌های عضو سازمان ملل متحد و کشور‌های تایوان، واتیکان، کوزوو و گرینلند که عضو سازمان ملل نیستند باز هم به رقم ۲۰۹ کشور نمی‌رسد. اساسا در دنیای کنونی ۲۰۹ کشور وجود خارجی و مستقل ندارد. چطور موسسه‌ای می‌تواند از بین این تعداد کشور نظرسنجی انجام بدهد؛ و در آخر اینکه چنانچه موسسه گالوپ نظرسنجی انجام دهد، تمام رسانه‌های معتبر داخلی و خارجی اخبار آن را منتشر می‌کنند و نسبت به آن توجه ویژه نشان خواهند داد؛ اما با یک بررسی ساده به این نتیجه رسیدیم که هیچ‌یک از رسانه‌های معتبر داخلی و خارجی به این موضوع نپرداخته اند. مجموع این موارد، خبر مورد نظر را شک برانگیز ساخت. با مراجعه به سایت موسسه گالوپ مشخص می‌شود که این موسسه اساسا تا به حال هیچ‌گونه نظرسنجی با موضوع مذکور انجام نداده است و قطعا خبر، ساخته و پرداخته ذهن‌های بیمار است.

جاعلین خبر آنقدر با عجله و غیرحرفه‌ای دست به جعل خبر زده‌اند که حتی دقت نکردند مرتکب اشتباهات فاحشی همچون تعداد کشور‌های دنیا نشوند یا آنقدر برای فهم مخاطب احترام قائل نبودند که حداقل خبری با ظاهری شسته و رفته منتشر کنند. تنها در پایان خبر، اسامی تعدادی از کشور‌ها را آورده‌اند و گمان می‌کردند نام بردن از کشورهایی چون سوئیس، سوئد، دانمارک و... خبر را قابل پذیرش خواهد کرد.

با پیگیری خبر در می‌یابیم که در بدو امر، سایت رادیو پیام اسرائیل برای نخستین بار این خبر جعلی را منتشر ساخته است و پس از آن به سرعت در سایت‌های همسو و فضای مجازی منتشر شد.

سایت پیک ایران در تاریخ ۱۵ دی‌ماه عینا خبر را منتشر کرد؛ و آژانس ایران خبر نیز در همان تاریخ متن خبر را به همراه اضافاتی در صدر اخبارش قرار داد. کانال تلگرامی آمدنیوز نیز از غافله، عقب نماند و خبر مذکور را منتشر کرد.

در ۱۷ دی‌ماه پس از انتشار و پخش خبر در سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی، وب‌سایت رادیو پیام اسرائیل در ستون سخن کوتاه، خبر مذکور را تکذیب کرد و چنین نوشت:

دوستی در ایران، برای رادیو پیام اسرائیل موضوعی را فرستاد که در آن گفته شده که در تهران سخت شایع است که یک هواپیمای ایرانی، با صد‌ها میلیون دلار اسکناس در اسرائیل به زمین نشسته و بسته‌های متعدد دلار را اسرائیل با کامیون باز، در خیابان‌ها گردانیده است. به این دوست گفتیم که ما از چنین خبری آگاهی نداریم، ولی نام خیابان‌ها را بگوید تا ما هم برویم و دلار‌های متعلق به حکومت ایران را به چشم ببینیم. این یک نمونه ساده از خبرسازی و شایعه پراکنی است که پایه و اساسی ندارد، ولی از خوی خیال‌پروری بعضی افراد سرچشمه می‌گیرد. یک خبر نیز در وب‌سایت رادیو پیام اسرائیل انتشار یافت که بعدا منابع موثق خبری گفتند که صحت نداشته و آن انجام نظرسنجی درباره علی خامنه‌ای توسط موسسه آمریکایی گالوپ بوده، که بعد معلوم شد صحت نداشته است و از این بابت پوزش می‌طلبیم.

تردیدی نیست این خبر، یک خبر جعلی است که تولیدکننده آن با اضافه کردن برخی جزئیات و استفاده از نام چند کشور توسعه‌یافته اروپایی مثل سوئیس، دانمارک، سوئد، فنلاند، اسپانیا، آمریکا و کانادا و کنار هم گذاشتن نام چند کشور کمتر توسعه یافته در کنار ایران، تلاش کرده تا آن را برای مخاطب باورپذیر کند.

مسئولان رادیو پیام اسرائیل یا می‌بایست قبول کنند افرادی ناآگاه و آماتور در عرصه رسانه هستند و یا چنانچه مدعی هستند دستی بر آتش دارند و استخوان خرد کرده این عرصه هستند راهی باقی نمی‌ماند جز اینکه بپذیریم خبر جعلی مذکور، ساخته و پرداخته خوی خیال‌پروری خودشان بوده و هدفی جز معاندت با جمهوری اسلامی نداشته و ندارند، آن هم به هر طریق ممکن؛ و یکی از راه‌های نخ نما شده، انتشار و سپس تکذیب خبر‌های کذب است؛ امری که امروز در بسیاری از رسانه‌ها به وفور یافت می‌شود.