اولین گام ترامپ برای لغو تحریم‌های سوریه

دیدارنیوز: دولت ترامپ روز جمعه نخستین گام را برای لغو تحریم‌های سوریه برداشت و معافیت شش ماهه صادر کرد. دونالد ترامپ هفته گذشته در سفر به عربستان سعودی اعلام کرد که به درخواست محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی تصمیم به لغو تحریم‌های سوریه گرفته است تا فرصتی برای شروع دوباره به این کشور اعطا کند.

وزارت خزانه‌داری آمریکا روز جمعه اعلام کرد که مجوز عمومی که با عنوان «جی‌ال‌۲۵» (GL۲۵) شناخته می‌شود، صادر کرده است که انجام معاملات با دولت موقت سوریه به ریاست احمد الشرع، بانک مرکزی و شرکت‌های دولتی این کشور را مجاز می‌کند.

وزارت خارجه آمریکا نیز اعلام کرد که تحریم‌های وضع شده از سوی کنگره ذیل عنوان قانون سزار را بر اساس اختیارات اعطا شده به دولت به مدت ۱۸۰ روز تعلیق می‌کند.

مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «کاهش تحریم‌ها برای پیشرفت سوریه حیاتی است. ایالات متحده در حال صدور معافیت از تحریم‌های قانون سزار است تا سرمایه‌گذاری و جریان نقدینگی در سوریه افزایش یابد. اقدامی که ارائه خدمات پایه و بازسازی را تسهیل خواهد کرد. ما از تلاش‌های مردم سوریه برای ساختن آینده‌ای امیدبخش حمایت می‌کنیم.»

روبیو همچنین طی بیانیه‌ای اعلام کرد: «اقدامات امروز، نخستین گام در راستای تحقق چشم‌انداز رئیس‌جمهوری برای ایجاد روابطی جدید میان سوریه و ایالات متحده است.»

او همچنین گفت که دونالد ترامپ به‌صراحت اعلام کرده است که انتظار دارد دولت سوریه در ازای کاهش تحریم‌ها، اقداماتی مشخص انجام دهد و افزود: «رئیس‌جمهوری فرصتی برای دولت سوریه فراهم کرده است تا صلح و ثبات را هم در داخل سوریه و هم در روابطش با همسایگانش ترویج دهد.»

با وجود گستردگی اقدامات دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا برای لغو تحریم‌های سوریه، هیچ‌کدام از این تحریم‌ها به طور کامل و غیرقابل بازگشت لغو نشده‌اند و دولت آمریکا برای لغو دائم این تحریم‌ها نیاز به رای کنگره دارد.

محدود بودن مدت زمان تعلیق تحریم‌ها و همچنین امکان بازگشت سریع آنها، ریسک سرمایه‌گذاری در سوریه را افزایش داده و باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران نتوانند آینده‌ای دراز مدت برای سرمایه خود در این کشور جنگ‌زده متصور باشند.

مقامات دولت جدید سوریه می‌گویند کشورشان برای بازسازی پس از درگیری‌ای که کشور را تکه‌تکه کرده، میلیون‌ها نفر را آواره یا کشته و هزاران جنگجوی خارجی را به‌جا گذاشته، نیازمند لغو دائمی تحریم‌ها و جذب ده‌ها میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است.

با این حال دولت ترامپ اعلام کرد که اقدامات روز جمعه تنها بخشی از تلاش گسترده برای حذف کامل ساختار تحریم‌ها است.

سابقه تحریم‌ها

ایالات متحده در سال ۱۹۷۹، در دوران ریاست‌جمهوری جیمی کارتر سوریه را در فهرست کشور‌های حامی تروریسم قرار داد و نخستین تحریم‌ها را علیه این کشور وضع کرد. از همان زمان، محدودیت‌هایی در زمینه همکاری‌های نظامی، اقتصادی و فناوری میان واشنگتن و دمشق برقرار شد و به‌تدریج در سال‌های بعد گسترش یافت.

کنگره آمریکا در سال ۲۰۰۳، در دوران ریاست‌جمهوری جورج بوش با تصویب قانون «پاسخ به اقدامات سوریه»، صادرات بسیاری از کالا‌های آمریکایی به سوریه ممنوع و ارتباطات بانکی و دیپلماتیک میان دو کشور به‌شدت محدود شد.

این قانون در واکنش به حمایت دمشق از گروه‌های شبه‌نظامی منطقه‌ای و نقش آن در لبنان به تصویب رسید و نخستین تحریم ساختاری و هدفمند اقتصادی علیه دولت سوریه تلقی می‌شود.

با آغاز جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱، ایالات متحده موج جدیدی از تحریم‌ها را تحت فرمان‌های اجرایی دولت باراک اوباما اعمال کرد. این تحریم‌ها شامل مسدود شدن دارایی‌های بشار اسد، رئیس‌جمهوری وقت، تحریم بانک مرکزی سوریه، ممنوعیت واردات نفت و تحریم شرکت‌های دولتی و امنیتی بود.

هم‌زمان همکاری آمریکا با اتحادیه اروپا برای گسترش فشار اقتصادی علیه رژیم سوریه نیز تقویت شد.

کنگره آمریکا در سال ۲۰۱۹، در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، قانون حمایت از غیرنظامیان سوریه موسوم به قانون سزار را تصویب کرد که از سال ۲۰۲۰ به اجرا درآمد.

این قانون تحریم‌هایی فراگیر و فرامرزی علیه هر فرد یا نهادی که به دولت سوریه در پروژه‌های بازسازی یا فعالیت‌های نظامی کمک کند، اعمال می‌کرد و عملاً راه ورود سرمایه‌گذاران خارجی به سوریه را بست. این قانون یکی از سخت‌گیرانه‌ترین رژیم‌های تحریمی آمریکا در قرن ۲۱ تلقی می‌شود.

اختلافات در دولت ترامپ بر سر لغو تحریم‌ها

شبه‌نظامیان سوری در دسامبر ۲۰۲۴ به رهبری احمد الشرع، رهبر هیات تحریر شام پس از ۱۳ سال جنگ داخلی در سوریه بر این کشور مسلط و منجر به سقوط حکومت بشار اسد، رئیس‌جمهوری مخلوع سوریه و پایان بیش از پنجاه سال حکومت خانواده اسد شدند.

سابقه هیات تحریر شام، ارتباط آن با القاعده و همچنین پیشینه احمد الشرع، که سابقا با نام «ابومحمد الجولانی» شناخته می‌شد، به عنوان رهبر این گروه و فرمانده سابق القاعده تردید‌های بسیاری را در دولت دونالد ترامپ در رابطه با نحوه لغو تحریم‌ها به وجود آورده است.

مارکو روبیو روز سه‌شنبه در جلسه کمیته روابط خارجی سنا در مورد نحوه رابطه آمریکا با حکومت الشرع گفت: «اگر با آنها تعامل کنیم، ممکن است نتیجه دهد یا ندهد. اما اگر تعامل نکنیم، قطعا شکست می‌خورند.»

روبیو گفت که کاهش تحریم‌های سوریه باید سریعا آغاز شود، زیرا دولت انتقالی این کشور ممکن است تنها چند هفته با «فروپاشی و جنگ داخلی تمام عیار و بی‌سابقه» فاصله داشته باشد.

در حال حاضر برخی از مقامات دولت ترامپ خواهان لغو فوری تحریم‌ها هستند و برخی دیگر نیز رویکردی مرحله‌ای را پیشنهاد کرده‌اند. بنابر این رویکرد، ابتدا تعلیق کوتاه مدت برخی تحریم‌ها و سپس گسترش معافیت‌ها در دستور کار قرار می‌گیرد.

منتقدان این روش هشدار دادند که این رویکرد مرحله‌ای ممکن است روند کاهش تحریم‌ها را کند یا متوقف کرده و توان دولت موقت برای جذب سرمایه و بازسازی را تضعیف کند.

به گزارش واشنگتن پست به نقل از یک مقام آمریکایی، مقامات دولت ترامپ درحال بررسی چندین طرح هستند. طرحی که در هفته جاری ارائه شد، خواستار اقدام سریع و حداکثری برای کمک به بازسازی سوریه بود.

همچنین، طرحی دیگر از سوی کارکنان وزارت خارجه پیشنهاد شده که نقشه راهی سه‌مرحله‌ای را پیشنهاد می‌کند.

این طرح با معافیت‌های کوتاه‌مدت آغاز شده سپس تدوین الزامات گسترده‌تر برای مراحل بعدی یا لغو دائمی تحریم‌ها در دستور کار خواهد بود.

در این نقشه راه، حذف «گروه‌های فلسطینی» از سوریه نخستین شرط ورود به مرحله دوم است. حامیان لغو تحریم‌ها می‌گویند تحقق این شرط تقریبا غیرممکن است، زیرا تشخیص اینکه چه گروهی مشمول این تعریف می‌شود، مساله مبهمی است.

شرایط دیگر برای ورود به مرحله دوم شامل تحویل کنترل بازداشتگاه‌های شبه‌نظامیان به دولت جدید و جذب نیرو‌های کرد مورد حمایت آمریکا در ارتش سوریه است.

براساس این طرح، دولت الشرع برای رسیدن به مرحله سوم، باید به پیمان ابراهیم پیوسته، روابط خود را با اسرائیل عادی‌سازی کند و ثابت کند که تسلیحات شیمیایی دولت پیشین را نابود کرده است.

اگرچه مقامات سوری به‌طور علنی گفته‌اند که خواهان درگیری با اسرائیل نیستند، اسرائیل نسبت به دولت جدید سوریه بدبین است. از زمان سقوط اسد، اسرائیل صد‌ها حمله هوایی علیه سوریه انجام داده و منطقه حائل تحت نظارت سازمان ملل را در سوریه تصرف کرده است.