مالیات مشاغل چیست؟ عنوان سلسله مقاله تخصصی است که از این پس روز‌های دوشنبه هر هفته در صفحه اقتصادی دیدارنیوز منتشر می‌شود. اگر به این حوزه علاقه دارید دعوت می‌کنیم این مطالب را بخوانید.
دیدارنیوز: مالیات مشاغل چیست؟ عنوان سلسله مقاله تخصصی است که از این پس روز‌های دوشنبه هر هفته در صفحه اقتصادی دیدارنیوز منتشر می‌شود. نگارش و تدوین این مطلب بر عهده عیسی ذوقی خبوشان است.
اشخاص مشمول مالیات
ماده ۱ - اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات هستند.
۱ - همه مالکین اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به اموال یا املاک خود واقع در ایران طبق مقررات باب دوم
۲- هر شخص حقیقی ایرانی مقیم ایران نسبت به کلیه درآمد‌هایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌کنند.
۳ - هر شخص حقیقی ایرانی مقیم خارج از ایران نسبت به کلیه درآمد‌هایی که در ایران تحصیل می‌کند.
۴ - هر شخص حقوقی ایرانی نسبت به همه درآمد‌هایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌کند.
۵ - هر شخص غیر ایرانی (اعم از حقیقی و یا حقوقی) نسبت به درآمد‌هایی که در ایران تحصیل می‌کند و همچنین نسبت به درآمد‌هایی که بابت‌واگذاری امتیازات یا سایر حقوق خود و یا دادن تعلیمات و کمک‌های فنی و یا واگذاری فیلم‌های سینمایی (که به عنوان بها یا حق نمایش یا هر عنوان‌دیگر عاید آنها می‌گردد) از ایران تحصیل می‌کند.
اشخاص مطابق با قانون مالیات‌های مستقیم باید مبلغی را تحت عنوان مالیات بر درآمد مشاغل به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنند. مالیات مشاغل یکی از انواع مالیات‌های مستقیم است که سازمان امور مالیاتی به نسبت عملکرد سالانه و سود کلیه اشخاص، تشخیص و از تمامی اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی مطالبه می‌کند.
درآمد مشمول مالیات مشاغل
به هر نوع درآمدی که شخص حقیقی از طریق اشتغال کسب می‌کند، درآمد آن شخص گفته می‌شود. این نوع درآمد‌ها باتوجه به قانون مالیات‌های مستقیم، محاسبه و از درآمد شخص کسر می‌شود. طبق تبصره ماده ۹۳ قانون مالیات‌های مستقیم، درآمد ناشی از مضاربه و درآمد شرکت‌های مدنی هم مشمول این نوع مالیات خواهد بود.
به این مهم توجه داشته باشید، حتی درآمدی که مربیان و ورزشکاران حرفه‌ای ایرانی و خارجی هم بدست می‌آورند، مشمول مالیات مشاغل می‌شود و باشگاه‌ها و فدراسیون‌های ورزشی موظف به ثبت قرارداد در سازمان لیگ و ارائه گزارش آن به مالیات هستند. اشتغال و کسب درآمد ورزشکاران و مربیان حرفه‌ای هم طبق قانون، شامل مالیات مشاغل می‌شود.
پس به طور کلی هر شخصی در هر فعالیت و کسب و کاری که درآمد کسب می‌کند، مشمول مالیات مشاغل می‌شود که این مالیات در یک دوره یک ساله محاسبه و به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌شود.
گروه بندی مشاغل مالیاتی
یکی از مهم‌ترین نکاتی که قبل از تعیین مالیات مورد توجه قرار می‌گیرد، موضوع تقسیم‌بندی انواع مشاغل در کشور است. به طور کلی شخص حقیقی باید اطلاع داشته باشد که در کدام گروه از مشاغل و با چه قوانین مالیاتی خاصی قرار دارد؛ چرا که در صورت عدم اطلاع از این موضوع و دادن اطلاعات غلط به سازمان امور مالیاتی با جرائم سنگینی رو‌به‌رو خواهند شد.
طبق ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم، صاحبان مشاغل باید اسناد و مدارک مربوط به دفاتر تجاری خود را تنظیم و برای تشخیص به سازمان مالیاتی تقدیم کنند. این ماده صاحبان مشاغل را به ۳ دسته اصلی تقسیم می‌کند، که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
بر اساس آیین نامه اجرایی شماره ۲۳۰۷۶۱ تاریخ ۱۳۹۴/۱۲/۰۴ موضوع ماده ۹۵ اصلاحی مصوب ۱۳۹۴/۰۴/۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم، و بخشنامه‌های شماره ۲۰۰/۹۹/۶۰ مورخ ۱۳۹۹/۰۸/۱۴، شماره ۲۰۰/۹۹/۷۵ مورخ ۱۳۹۹/۱۰/۲۲، شماره ۲۰۰/۱۴۰۱/۸ مورخ ۱۴۰۱/۰۲/۱۰، آیین نامه شماره ۲/۲۴۳۶۰ مورخ ۱۴۰۳/۰۲/۱۲ در خصوص اصلاح مواد ۲ و ۳ آیین نامه اجرایی موضوع ماده ۹۵ اصلاحی قانون مالیا‌های مستقیم مصوب ۱۳۹۴/۰۴/۳۱:
گروه اول: مشاغلی با درآمد بالای ۳۰۰ میلیارد ریال
در آخرین تغییرات و بخشنامه‌های ابلاغی سازمان امور مالیاتی دسته‌بندی اشخاص حقیقی به این صورت شکل گرفته است که صاحبان مشاغلی که براساس اظهارنامه مالیاتی، فروش ابرازی یا تشخیصی قطعی شده دو سال پیش آنها تا پایان دی ماه بیش از ۳۰۰ میلیارد ریال است، در این دسته جای می‌گیرند؛ که البته این دسته‌بندی برای سال ۱۴۰۲ تعیین شده است. با این حال برخی مشاغل اعلامی از سوی سازمان امور مالیاتی فارغ از میزان فعالیت و درآمد، در این گروه قرار می‌گیرند، به عبارتی حتی با درآمد صفر نیز در گروه اول قرار می‌گیرند.
ازجمله این مشاغل می‌توان به صاحبان کارخانه‌ها و واحد‌های تولیدی و بهره‌برداران معادن دارای پرونده بهره‌برداری از وزارتخانه یا مراجع ذی‌ربط، صاحبان هتل‌های سه ستاره و بیشتر، صاحبان صرافی، واردکنندگان یا صادرکنندگان، صاحبان بیمارستان‌ها، زایشگاه‌ها، درمانگاه‌ها و کلینیک‌های تخصصی، صاحبان فروشگاه‌های زنجیره‌ای دارای مجوز فعالیت از وزارتخانه و مراجع ذی‌ربط، صاحبان موسسات حسابرسی، حسابداری و دفترداری، خدمات مالی و ارائه دهندگان خدمات مدیریتی، مشاوره‌ای، انفورماتیک و طراحی سیستم و صاحبان موسسات حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی اعم از مسافری و باربری اشاره کرد.
تکالیف مالیاتی گروه اول
تکالیف مالیاتی اشخاص حقیقی در گروه اول شامل نگهداری دفاتر روزنامه و کل و دیگر دفاتر، چه دفاتر دستی و چه دفاتر ماشینی (مکانیزه یا الکترونیکی) که به اسناد و مدارک مربوط است می‌باشد. این گروه مشاغل همچنین باید برخی نکات را مد‌نظر قرار دهند.
۱- رویداد‌های مالی در هر ماه مطابق استاندارد‌های حسابداری به‌صورت روزانه و به ترتیب تاریخ وقوع در سامانه مودیان کارپوشه دفاتر الکترونیک ارسال گردد.
۲- مودیان برای ثبت الکترونیکی عملیات مالی، ملزم هستند که از نرم‌افزار‌های تایید‌شده با ویژگی‌ها و معیار‌ها و ضوابط مطابق معیار‌های سازمان استفاده کنند. سازمان همواره ویژگی‌های نرم‌افزار‌های مجاز برای ثبت عملیات مالی را به‌صورت عمومی اعلام می‌کند.
۳- مودیان باید اسناد و مدارک لازم را نگهداری کنند و اگر درخواست اداره امور مالیاتی داشتند، اطلاعات اسناد و مدارک ماشینی باید با فرمت تولید یا ارسال یا دریافت شده، نگهداری شوند.
۴- این افراد موظف به ارائه صورت‌حساب سود و زیان خود هستند.
۵- ارائه ترازنامه در این گروه الزامی است.
گروه دوم: مشاغلی با درآمد بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد ریال
کلیۀ صاحبان مشاغل که درآمد ابزاری آنها بر اساس اظهارنامه مالیات مشاغل دو سال آخر بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد ریال است، در این دسته جای می‌گیرند. (مشروط به ابلاغ برگ قطعی حداکثر تا پایان دی ماه سال قبل به شخص مودی یا نماینده قانونی وی)
تکالیف مالیاتی گروه دوم
۱- گروه بندی مشاغل مالیاتی گروه دوم وظیفه دارند که برای هر سال مالیاتی، اسناد و مدارک مربوط به معاملات را به تفکیک و به ترتیب تاریخ وقوع هر‌کدام تنظیم کنند. این افراد اگر درآمد و هزینه‌های خود را به‌صورت ماهانه تنظیم می‌کنند، باید اسناد و مدارکی مانند اسناد خرید و فروش کالا را ارائه دهند.
۲- تکالیف مالیاتی اشخاص حقیقی شامل ثبت معاملات به تفکیک و ترتیب تاریخ وقوع است و باید درآمد و هزینه وقوع خود را به‌صورت ماهانه تنظیم کنند.
۳- تکالیف مالیاتی اشخاص حقیقی همچنین موظف هستند که اسناد درآمدی فروش کالا یا ارائه خدمات و دیگر درآمد‌ها را نزد خود نگه دارند.
۴- این افراد موظف هستند که اسناد خرید کالا، خدمات و دارایی و دیگر اسناد هزینه را نگهداری کنند.
۵- تنظیم صورت درآمد و هزینه ماهیانه و سالیانه مودیان گروه دوم باید ثبت شوند.
گروه سوم: مشاغل با درآمد کمتر از ۱۰۰ میلیارد ریال
کلیۀ مشاغلی که در دسته اول و دوم جای نمی‌گیرند را در دسته سوم قرار می‌دهند. مشخص است که روند مالیاتی گروه دوم و سوم به مراتب ساده‌تر از گروه اول است و به نسبت درآمد کمتری که دارند، مشمول تکالیف مالیاتی کمتری هم هستند.
تکالیف مالیاتی اشخاص حقیقی در گروه سوم
اشخاص حقیقی گروه سوم موظف هستند که در هر سال مالیاتی اسناد و مدارک مربوط به معاملات خود را نگهداری کنند و خلاصه درآمد و هزینه خود را به‌صورت سالانه ثبت کنند.
لازم به ذکر است مودیانی که برای ثبت فعالیت‌های مالی خود از روش‌های ماشینی استفاده می‌کنند (به جز مودیان گروه اول) نیازی به ارائه دفاتر ثبت شده به‌صورت دستی ندارند. نگهداری اسناد و مدارک حساب به‌صورت ماشینی یا دستی الزامی است.
در‌واقع تکالیف مالیاتی اشخاص حقیقی گروه سوم شامل نگهداری اسناد درآمدی فروش کالا یا ارائه خدمات و دیگر درآمد‌ها می‌باشد.
۱- این افراد وظیفه دارند که اسناد خرید کالا، خدمات و دارایی‌ها و دیگر اسناد هزینه را نزد خود نگه دارند.
۲- این افراد باید صورت درآمد، هزینه ماهیانه و سالیانه مودیان گروه دوم را نزد خود نگه دارند.
جا دارد اشاره کنیم که اظهارنامه تسلیمی خرداد ماه همان سال، مبنای گروه بندی سال بعد از تسلیم اظهارنامه است. مبنای آخرین درآمد قطعی شده، برگ قطعی مالیاتی ابلاغی به مودی یا نماینده قانونی او تا آخر دی ماه سال قبل می‌باشد.
در کیس‌هایی که مودی تنها به ارائه خدمات مشغول است، ۵۰ درصد مبلغ مشخص‌شده ملاک قرار می‌گیرد.
در شغل‌های مشارکتی، چه قهری چه اختیاری درآمد ابزاری یا قطعی‌شده مشارکت ملاک عمل است.
همچنین به موجب تبصره ۴ بند ج ماده ۲ فصل دوم جدیدترین آیین‌نامه اجرایی تحریر دفاتر قانونی موضوع ماده ۱۳۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم اصلاحیه اردیبهشت ۱۴۰۱ افرادی که در شغل‌ها و حرفه‌های ذکر شده در این دستورالعمل مشغول هستند؛ در اولین سال راه‌اندازی کسب‌و‌کارشان جز گروه سوم قلمداد می‌شوند.
تنها به این شرط که به واسطه موضوع فعالیت جز گروه اول دسته‌بندی نشده باشند. این مشاغل از سال سوم فعالیت به بعد براساس نصاب‌های تعیین‌شده، طبقه‌بندی‌شده و باید تکالیف قانونی خود را به مرحله اجرا در‌بیاورند.
حتی این مشاغل با استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم، می‌توانند هیچ‌گونه اظهارنامه مالیاتی خاصی ارائه نکنند و با پر کردن فرم تبصره ۱۰۰، درآمد و سود خود را اعلام و مالیات خود را پرداخت کنند.
نکته مهم
۱. اگر صاحب کسب و کاری فعالیت خود را در ۳ سال اخیر شروع کرده باشد، در گروه سوم مالیاتی قرار می‌گیرد.
۲. این دسته‌بندی برای فروش اشخاص حقیقی در نظر گرفته شده است، یعنی در واقع مربوط به مشاغل بازرگانی می‌باشد و مشاغلی که خدماتی بوده و صرفاً به عرضه خدمات اشتغال دارند، برای هر دسته‌بندی نیمی از این مبالغ در نظر گرفته می‌شود. یعنی به طور ساده‌تر در مشاغل صرفاً خدماتی از ۰ تا ۵۰ میلیارد ریال در دسته سوم، از ۵۰ تا ۱۵۰ میلیارد ریال در دسته دوم و بیش از ۱۵۰ میلیارد ریال در دسته اول قرار می‌گیرند.
