نمایشگاه عکس‌های کمتر دیده شده از آیت‌الله طالقانی، صبح روز دوم اردیبهشت در مجموعه فرهنگی حافظ شهر شیراز افتتاح شد.
دیدارنیوز: نمایشگاه عکس‌های کمتر دیده شده از آیت‌الله طالقانی، صبح روز دوم اردیبهشت در مجموعه فرهنگی حافظ شهر شیراز افتتاح شد. این نمایشگاه به مدت ۲ روز توسط مجتمع فرهنگی آیت‌الله طالقانی و با همکاری اداره فرهنگ و ارشاد استان فارس برگزار شد. پیش از این در حاشیه مراسم ثبت و رونمایی لوح ثبت ملی خانه آیت‌الله طالقانی که در تهران برپا شده‌بود، همین عکس‌ها در موزه ملی ایران نیز به نمایش درآمد که به دلیل استقبال از آن، مجتمع فرهنگی آیت‌الله طالقانی تصمیم گرفت عکس‌ها را در شهرشیراز نیز به نمایش بگذارد.
این نمایشگاه شامل ۵۰ فریم عکس از آیت‌الله طالقانی و همراهان او پیش و پس از انقلاب است. در میان این فریم‌ها، از عکس عکاسان به نامی، چون عباس عطار تا عکس‌های آرشیو خانواده طالقانی دیده می‌شود که ارزش تاریخی دارد.
گرچه مجتمع فرهنگی طالقانی در تلاش است تا با نمایش این تصاویر مستند، راوی حیات آیت‌الله طالقانی باشد، اما هدف اصلی از برگزاری این نمایشگاه سفر به تاریخ است؛ تاریخ معاصر که روایت‌های متعددی از آن در دست است. خانواده طالقانی با کمک مجتمع فرهنگی آیت الله طالقانی تلاش دارد مروری بر روایت‌های زندگی طالقانی، همراهان و هم فکران و وقایع آن دوران ارائه کند.
نمایشگاه عکس حاصل بخشی از فعالیت‌های کتابخانه آنلاین «طالقانی و زمانه ما» است، این پروژه با بررسی اسناد متعدد مربوط به آن دوران و همچنین آثار مربوط به آِت الله طالقانی، در تلاش است که منبع آرشیوی کاملی در اختیار پژوهشگرن و علاقمندان قرار دهد.
*شیراز؛ میزبان پرشور
پس از تهران، شیراز میزبان پرشوری برای نمایشگاه عکس‌های کمتر دیده شده از آیت‌الله طالقانی بود. ساعت ۱۱ صبح روز سه‌شنبه، دوم اردیبهشت افتتاحیه این نمایشگاه با حضور طاهره طالقانی، دختر آیت‌الله طالقانی برگزار شد. علاوه بر طاهره طالقانی، چهره‌های دیگری از جمله سید علی اصغر غروی، قرآن پژوه، دکتر محمد مهدی جعفری، پژوهشگر دینی و استاد دانشگاه شیراز، مسعود سپهر، رئیس جبهه اصلاحات استان فارس، دکتر عبدالرحیم اسدی لاری، دکتر مهوش علیزاده و بسیاری دیگر از فعالان شهر شیراز، اعضای انجمن دوستداران نهج البلاغه و ... در این مراسم و نمایشگاه حضور پیدا کردند.
*طالقانی به بهانه سفر در تاریخ
در ابتدا توضیحاتی در مورد کتابخانه آنلاین طالقانی و زمانه ما و همچنین چرایی برگزاری نمایشگاه عکس بیان شد. سپس طاهره طالقانی ضمن خوشامدگویی به مهمانان مراسم افتتاحیه در مورد هدف برگزاری این نمایشگاه گفت. او تاکید کرد که هدف از برگزاری این نمایشگاه صرفا نمایش عکس‌های تاریخی از پدر نیست بلکه هدف اصلی سفر به تاریخ و شکل‌گیری گفت‌و‌گو در خصوص حوادث تاریخی و البته بیان دقیق‌تر آن است. سفری تاریخی که به گفته طالقانی می‌تواند چراغ راه آینده باشد تا تجربه شده‌ها را دوباره تجربه نکنیم.
بعد از آن دکتر مهوش علیزاده که از همراهان برگزاری این نمایشگاه بود نیز به حاضران خیرمقدم گفت. او طالقانی را «واجد صفات عالیه بارزی» توصیف کرد و یادآور شد که «شاید بعضی از این صفات را بتوان در دیگران یافت، اما طالقانی جمیع صفات نیک را به جامعه عرضه کرد.» علیزاده نیز به گشودگی طالقانی نسبت به افکار و عقاید مختلف اشاره کرد و گفت «طالقانی دلش گنجینه‌ای بزرگ بود که برای درد و دل همگان و افکار متفاوت باز بود.»
*طالقانی در خاطرات
سید علی اصغر غروی، عضو نهضت آزادی و قرآن پژوه نیز در مراسم افتتاحیه خاطره‌ای از دیدار با طالقانی را با حاضران در میان گذاشت، آن زمان که بند ۴ زندان قصر میزبان انقلابیونی، چون بازرگان، سحابی، طالقانی، جعفری و ... بود. غروی با یادآوری خاطرات گذشته توضیح داد «ظهر‌های دوشنبه ملاقات انجام می‌شد. ملاقات آزاد بود و به همین دلیل تعدادی از دانشجویان برای دیدار و حتی گپ و گفت سیاسی به ملاقات این افراد می‌رفتند. من ورودی سال ۴۴ دانشگاه تهران بودم و از سال ۴۵ عضو نهضت آزادی شدم. خاطرم هست که با تعدادی از دانشجویان دانشگاه تهران برای این ملاقات‌ها به زندان قصر می‌رفتیم که خیلی هم شلوغ می‌شد و بین ۴۰ تا ۱۰۰ دانشجو می‌آمدند و حتی صحبت از ادامه برنامه‌های سیاسی نیز در این ملاقات‌ها انجام می‌گرفت. جالب این که اول ملاقات با دانشجویان برگزار می‌شد و بعد دیدار خانواده.»
پس از آن چند نفر دیگر از مهمانان مراسم افتتاحیه نیز در مورد شخصیت طالقانی صحبت کرده و بعد از آن دبیر پروژه کتابخانه آنلاین طالقانی و زمانه ما در مورد اسناد بررسی شده از سوی تیم علمی و اجرایی، شیوه بررسی و بارگزاری آنها و ... توضیح داد.
*طالقانی و توصیه به مدارا
پس از برگزاری مراسم افتتاحیه، بازدیدکنندگان از گروه‌های مختلف در تالار حافظ شهر شیراز حضور پیدا کردند و فضای گپ و گفتی میان بازدیدکنندگان و کارشناسان مجتمع در مورد زیست و زمانه طالقانی شکل گرفت.
از دیگر برنامه‌های اختصاصی که در حاشیه نمایشگاه عکس‌های کمتر دیده شده از آیت‌الله طالقانی برگزار شد، نشست تخصصی با سخنرانی طاهره طالقانی، محمد مهدی جعفری، هاشم آقاجری از اعضای کمیته علمی کتابخانه آنلاین طالقانی و زمانه ما و امین معصومی مدیر این پروژه بود.
در ابتدای این نشست مستند ۱۵ دقیقه‌ای برای حضار به نمایش درآمد. در این مستند با ۲۱ جوان بین ۱۸ تا ۳۵ سال در مورد طالقانی گفت‌و‌گو شده‌بود. جوانانی که اغلب نه اطلاعات چندانی از این بخش تاریخ داشتند و نه چندان رغبتی به کسب اطلاع نشان می‌دادند.
بعد از آن طاهره طالقانی به حضار خوشامد گفت و بار دیگر بر رویکرد پدر مبنی بر تحمل همه جریان‌ها و گروه‌های فکری تاکید داشت. پس از آن خاطره‌ای از پدر روایت کرد و گفت «روز‌های اول انقلاب همه گروه‌هایی که اسلحه داشتند به خانه پدر مراجعه می‌کردند تا اسلحه‌شان را تحویل دهند. آن زمان جامعه بسیار ملتهب بود و معتقد بود حتی اگر این گروه‌ها در مجلس و هر کرسی مبتنی بر رای‌گیری، آرای لازم را کسب نمی‌کنند باید از آنها دعوت کرد و به آنان اجازه داد تا حرف و نظرشان را مطرح کنند، چون ممکن است دوباره اسلحه دست بگیرند و اگر جرقه‌ای زده شود، آتشی درست می‌شود که تا ۳۰ سال دیگر هم خاموش نمی‌شود.»
*حق دارید طالقانی را نشناسید
محمد مهدی جعفری از اعضای کمیته علمی پروژه کتابخانه آنلاین طالقانی و زمانه ما نیز سخنران بعدی نشست تخصصی بود که در حاشیه نمایشگاه عکس برگزار شد. او به گسست نسلی اشاره کرد که باعث شده، امثال طالقانی را نشناسند. او گفت «جوانان حق دارند که رهبران گذشته را نشناسند، زیرا تاریخ ما چه قبل و چه بعد از انقلاب در مسیر درست خود حرکت نکرده که ما بتوانیم اطلاعات گذشته را به نسل‌های بعد برسانیم. از این جهت با این فراز و نشیب‌هایی که در سال‌های بعد از انقلاب پیش آمده، باعث شده افراد نه تنها سراغ این افراد نروند بلکه به این بازه زمانی و این افراد بی‌توجه نیز شده‌اند. چون آنها را عامل شرایط امروز خود می‌دانند.»
او در ادامه به فعالیت‌ها و عملکرد طالقانی اشاره و تاکید کرد که «طالقانی چه داخل و چه خارج از زندان از روشنگری کوتاهی نکرد و انقلاب را نه به معنای تخریب و زیر و رو کردن آنچه هست بلکه به معنای تحولی در زندگی انسان‌ها می‌دانستند که از خاری و وابستگی نجات پیدا کنند و انسان‌های مستقل و آزاده‌ای شوند.»
امین معصومی، مدیر پروژه کتابخانه آنلاین طاقانی و زمانه ما نیز در مورد فرآیند شکل‌گیری، عملکرد و اهداف این پروژه توضیح داد. در بخشی از این سخنرانی، معصومی از اهمیت آرشیو گفت و به نقاط قوت و تفاوت پروژه کتابخانه آنلاین طالقانی با سایر مطالب و اسناد گردآوری شده اشاره کرد.
آخرین سخنران نیز هاشم آقاجری بود. آقاجری به بحران گسست بینا نسلی اشاره کرد و گفت «این بحران در قرن بیستم به صورت حادتری رخ می‌دهد، چون در دوران مدرن ضرب آهنگ و شتاب تحول تاریخی بیشتر شده‌است.» آقاجری در بخش دیگری از سخنانش در مورد این گزاره که «تاریخ را فاتحان می‌نویسند» نیز توضیح داد و گفت امروز به این گزاره خدشه وارد شده است.
او معتقد است «با وجود تکنولوژی امروز امکان دموکراتیزه شده تاریخ نیز وجود دارد چرا که در زمان گذشته، منشیان درباری و کاتبان و ... بودند که دست به قلم می‌بردند و تاریخ می‌نوشتند در نتیجه می‌گفتند تاریخ را فاتحان می‌نویسند، اما امروز انحصار شکسته شده و امروز می‌توان گفت در این دوران تاریخ یکه و منحصر‌به‌فرد فاتحان نیست بلکه صدا‌های گوناگون می‌تواند به میدان آمده و بنویسد.» در پایان نشست نیز گپ و گفتی میان حاضران با سخنرانان در مورد راه و روش طالقانی شکل گرفت.
*روز دوم، روز نسل z
سوم اردیبهشت ساعت ۱۱ صبح تا پاسی از شب، نمایشگاه عکس‌های کمتر دیده شده از آیت‌الله طالقانی میزبان گروه‌های مختلف بود. اما نگاهی به مخاطبان روز دوم نشان می‌داد که روز جوانان نسل زد است. علاوه بر این برخی بازدیدکنندگان از نمایشگاه عکس‌های کمتر دیده شده از آیت‌الله طالقانی زندانیان پیش از انقلاب بودند که برخی او را در زندان قصر دیده یا از هم‌بندانش بودند و خاطرات جالبی از آن دوران زندان و حتی پس از آن داشتند.
همچنین پنلی تحت عنوان «بررسی عکاسی مستند و تاریخی با نگاهی به عکس‌های کمتر دیده شده از آیت‌الله طالقانی» در حاشیه نمایشگاه برگزار شد. منیژه صفات از عکاسان شیراز مهمان مجتمع فرهنگی آیت‌الله طالقانی بود تا با نگاهی به نمایشگاه و با حضور سایر عکاسان شیرازی در مورد این عکس‌های مستند گپ و گفتی شکل گیرد. منیژه صفات پس از بازدید از نمایشگاه در مورد برخی عکس‌ها به لحاظ تکنیکی صحبت کرد؛ عکس‌هایی که در شرایط خاص و با امکانات آن سال‌ها گرفته شده، اما قاعدتا از لحاظ تکنیکی قابل نقد و تحسین است. یکی از عکس‌هایی که صفات در مورد آن صحبت و آن را از فریم‌های مورد علاقه‌اش توصیف کرد، تصویری از سفر آیت‌الله طالقانی به سنندج است. در این فریم عکس تصویر زنی قابل مشاهده است که در حال سخنرانی اعتراضی رو در روی طالقانی است. عکاس این عکس معروف عباس عطار است. همچنین در این نشست که با حضور برخی عکاسان جوان و قدیمی‌تر شهر شیراز برگزار شد در مورد اهمیت عکس‌های مستند بحث و گفت‌و‌گو در گرفت و به این نکته اشاره شد که در عکس‌های این چنین که ارزش تاریخی داشته و مستندنگاری است، تکنیک حرف دوم را می‌زند.
علاوه بر صفات محمد حسین نیکوپور، عکاس خبری در مورد دستکاری در عکس‌های خبری گفت و پس از آن در مورد عکس‌های نمایشگاه صحبت کرد. همچنین علیرضا عباسی، مدرس عکاسی نیز از اهمیت عکس‌های نمایشگاه، عکس مورد علاقه‌اش و تکنیک‌های عکاسی در این مجموعه گفت.
در کنار عکاسان، طاهره طالقانی نیز به بیان خاطرتی از عکس‌های به نمایش در آمده در شیراز پرداخت.
*مشکل اصلی، گسست نسلی
پایان روز دوم همچون روز اول نمایشگاه نشست تخصصی با حضور طاهره طالقانی، محمد علی جعفری دین پژوه و اصغر میرفردی جامعه‌شناس برگزار شد. در این نشست به چرایی رخداد انقلاب ۵۷، نسبت و نگاه جوانان به انقلاب و حکومت پهلوی و همچنین شناخت نسل زد از چهره‌های انقلاب گفت‌وگویی در گرفت.
در این نشست که با صحبت‌های طاهره طالقانی آغاز شد به عدم شناخت نسل جوان از چهره‌های انقلابی و انقلاب اشاره شد. طاهره طالقانی به قرائت حاکمیت از دین، آمیختن دین با خرافات، جهانی شدن و فضای مجازی که شکل‌گیری دغدغه‌های دیگر و شکاف نسلی ایجاد کرده است.
پس از آن دکتر محمد مهدی جعفری مشکل اصلی را گسست نسلی توصیف کرد. همچنین او بیان کرد که نیاز جوانان در دوره‌های مختلف متفاوت است و نمی‌توان گفت خدمتی که امیرکبیر در زمان ناصرالدین شاه کرد، خدمتی که مصدق، طالقانی، بازرگان و ... به کشور کردند باید امروز هم انجام شود. جعفری البته تاکید کرد ما توقع نداریم که روش‌های آن زمان اجرا شود، اما معتقدیم که باید اصول را در نظر داشت؛ اصولی که آیت‌الله طالقانی هم از آنها در همه آثارش یاد کرده یعنی آزادی، عدالت و آگاهی.
اصغر میرفردی استاد جامعه‌شناسی دانشگاه شیراز نیز سخنران سوم بود. او در این سخنرانی مطرح کرد که «دین، انقلاب و روحانیت پرکاربرد بود، اما هر سه مفهوم به گونه‌ای جایگاه خود را در کشور از دست داده است. وقتی همه مسائل را ذیل دین تعریف می‌کنید، اما دین را نمی‌توانید متناسب با واقعیات جامعه مفهوم‌پردازی کنید این دین است که در درجه اول آسیب می‌بیند و نسل جوان نیز ناکامی‌هایش را بر گردن دین می‌اندازد.»
این گفت‌و‌گو‌ها در مورد نسل جوان و نسبت‌شان با دین، انقلاب و انقلابیون باعث شکل گیری بحث و تبادل نظر پس از اظهارات سخنرانان شد. برخی جوانان حاضر در نشست به عنوان نمایندگان نسل زد از آگاهی‌ها، علاقه‌مندی‌ها و دغدغه‌های این نسل گفتند و اغلب یک سوال مهم را از حاضران پا به سن گذاشته و انقلاب دیده می‌پرسیدند که «چرا انقلاب کردید؟»
