ادعای کذب اسب زین‌کرده اقتصاد

دیدارنیوز _ مرتضی افقه*: هرچند اولویت فوری و ضروری ایران در دوران جدید، حل مشکل تحریم‌های اقتصادی است، اما این مهم با توجه به شرایطی که در ایالات متحده با انتخاب ترامپ ممکن است ایجاد شود و متاسفانه فرصت‌هایی که در دولت قبل از دست رفت، از دسترس کشور دورتر شده است. بنابراین نمی‌توان انتظار داشت که حداقل تا پایان سال ۱۴۰۳، مشکلات اقتصادی کشورمان به صورت قابل توجهی رفع شده و کاهش یابند. هرچند انتخاب مسعود پزشکیان آثار روانی مطلوبی در جامعه و فضای اقتصادی ایجاد کرده و این امر، دورنمای نسبتا مطلوبی از بهبود شاخص‌ها را نوید می‌دهد. برای حرکت در مسیر رشد، دولت منتخب باید به گزاره‌های ذیل توجه کند:

۱) بهترین تصمیم در این شرایط در وهله نخست، انتخاب یک تیم وزارت خارجه‌ای بسیار قوی و توانمند (با توجه به اولویت اورژانسی حل مشکل تحریم‌ها) است. ضمن اینکه دولت پزشکیان باید زمینه همکاری نمایندگان مجلس را هم جلب کند. انتخاب مدیران کارآمد این پالس را به فضای عمومی جامعه و فضای اقتصاد ارسال می‌کند که نظام تصمیم سازی‌های کشور به مسیر سیاست‌های معقول، علمی و تخصصی بازگشته است. اما منظورم از تیم قوی در ساختار وزارت خارجه، تنها وزیر نیست. شخص وزیر، معاونانش، سفرای کشور‌های پیشرفته و البته کاردار‌های اقتصادی و ارتباطی باید در راستای یک هدف مشخص که بهبود شاخص‌های اقتصادی و جاری است کار کنند. آنچه که در داخل و در ۱۰۰ روز نخست می‌توان انجام داد، مساله انتخاب ترکیب مطلوب برای کارگزاران دولت است. هرچند در داخل کشور، ساختار‌ها موانع اصلی توسعه هستند، اما اگر مدیران مطلوبی انتخاب شوند، می‌توان زمینه‌های بهبود شاخص‌ها را ایجاد کرد.

۲) باید توجه داشت که وزرای اقتصادی، دایره گسترده‌ای از مدیران را شامل می‌شوند. متاسفانه، این روز‌ها در رسانه‌ها تنها وزیر اقتصاد، رییس سازمان برنامه و بودجه و رییس کل بانک مرکزی به عنوان ترکیب اقتصادی کابینه مطرح می‌شوند، اما در کنار این وزرا، سایر وزرای تولیدی، شامل وزارتخانه‌های نفت، صمت، کار، نیرو و حتی وزارت ارتباطات هم ذیل این مدیران اقتصادی قرار می‌گیرند. حتی وزرای فرهنگی و اجتماعی مانند وزیر ارشاد و... هم نسبت به جهت دهی ذهنی جامعه برای حرکت در مسیر رشد و رفاه اثرگذار هستند. اساسا یکی از مسائل مهم در مسیر توسعه کشورها، وجود سرمایه اجتماعی و نشاط اجتماعی برای تحقق رشد و رفاه اقتصادی است. نهایتا انتخاب یک ساختار اجرایی قوی و فراگیر شامل استانداران، مدیران کل و روسای ادارات اثرگذار خواهند بود. با این مدیران طبیعتا هدف اصلی دولت منتخب باید مهار تورم، رفع موانع تولید، افزایش اشتغال و... باشد. با انتخاب یک تیم قوی می‌تواند اهداف یاد شده را محقق کرد.

۳) برخی رسانه‌های اصولگرا و حامیان آن‌ها وضعیت اقتصادی کشور در پایان دولت سیزدهم را به اسب زین کرده، تشبیه کردند. به‌طور اکید این ادعا، حقیقت ندارد. به نظرم این رسانه‌ها در حال فرافکنی مشکلات هستند. دولت سیزدهم این ادعا را مطرح کرد که بدون رفع تحریم‌ها، می‌تواند شاخص‌های اقتصادی را بهبود بخشد. همه دیدند که دولت از سال ۱۴۰۱ به دلیل کسری بودجه فراوان، ناچار شد، نرخ ارز را بالا ببرد. بالا بردن نرخ ارز هم به معنای افزایش تورم و کوچک‌تر شدن سفره‌های مردم است. به عنوان تحلیلگر به هر شاخص اقتصادی و هر بازاری که نگاه می‌کنم، اگر مشکلات بیشتر نشده باشند، کمتر از ۱۴۰۰ هم نشده‌اند. دولت مانور زیادی روی رشد ۴الی ۵درصدی داد که تحقق این عدد هم از سال ۹۹ پس از فروکش کردن کرونا و رفع برخی تنگنا‌های تحریمی در دولت بایدن، از دولت قبل آغاز شده بود. ضمن اینکه باید توجه داشت این رشد اقتصادی، رشد نفتی است. افزایش صادرات نفت هم هیچ افتخاری ندارد. دولت سیزدهم نفت را ۲۰دلار زیر قیمت می‌فروخت و بر اساس اعلام قالیباف، منابع ناشی از فروش نفت، ۲۰الی ۳۰درصد کمتر از رقم واقعی، وارد کشور می‌شد. بنابراین این نوع صادرات نفت، نه به نفع مملکت است و نه دیگر با حضور ترامپ امکان استفاده از آن وجود دارد. شرایط امروز کشور به مراتب وخیم‌تر از سال ۱۴۰۰ است. به خصوص اینکه در نبود درآمد‌های نفتی، کشور هر اندازه ذخایر پولی و ارزی داشت با خرج کرده است. بعید می‌دانم حتی در صندوق توسعه ملی هم پولی مانده باشد که دولت پزشکیان بخواهد روی آن حساب باز کرده و از آن بهره‌مند شود.

*استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل اقتصادی